Iechyd a Lles Archives - Estyn

Tag: Iechyd a Lles

Tag: Iechyd a Lles

Rhannu'r dudalen hon

Mae Estyn yn gyfrifol am wirio safonau ac ansawdd addysg yng Nghymru. Rydym yn arolygu ysgolion ac yn rhoi cyngor rheolaidd ar addysg i Lywodraeth Cymru a sefydliadau perthnasol eraill.

Rydym wedi ymrwymo’n llwyr i sicrhau bod gan bob plentyn yng Nghymru yr hawl i deimlo’n ddiogel yn yr ysgol, i gael gofal priodol a dweud eu dweud am yr hyn sy’n bwysig iddynt. Mae bwlio yn fater pwysig i ni ac yn un rydym yn ei ystyried yn rheolaidd drwy ein gweithgarwch arolygu neu adroddiadau thematig ac wrth i ni roi arweiniad i Lywodraeth Cymru.

Rydym yn falch o gefnogi’r Gynghrair Gwrthfwlio a hyrwyddo ymgyrch ‘Estyn Allan’ (‘Reach Out’) Wythnos Gwrthfwlio 2022, sy’n cael ei chynnal rhwng 14 a 18 Tachwedd.

Yn ddiweddar, cyhoeddom adroddiad ar fath penodol o fwlio sy’n digwydd rhwng plant a phobl ifanc – sef aflonyddu rhywiol rhwng cyfoedion. Roedd yr adroddiad, Dydyn ni ddim yn dweud wrth ein hathrawon, yn edrych ar fynychdra aflonyddu rhywiol rhwng cyfoedion ym mywydau pobl ifanc oed uwchradd a hefyd yn edrych ar y diwylliant a’r prosesau sy’n helpu i ddiogelu a chefnogi pobl ifanc mewn ysgolion uwchradd yng Nghymru. 

Dywedodd llawer o’r disgyblion y siaradom â nhw nad ydyn nhw’n ‘ymestyn allan’mewn perthynas â bwlio ac aflonyddu. Dywedon nhw fod hyn oherwydd ei fod yn digwydd mor aml ei fod wedi dod yn ‘normal’. Fodd bynnag, yn ystod ein 
trafodaethau â grwpiau o ddisgyblion, cawsom ein rhyfeddu gan eu parodrwydd i siarad am y materion hyn. Canfuom fod tua hanner y disgyblion uwchradd yn dweud eu bod wedi cael profiad personol o ryw fath o aflonyddu rhywiol rhwng cyfoedion, gyda dwywaith yn fwy o ferched yn dweud eu bod wedi cael profiad o hyn o gymharu â bechgyn. Dywedodd pobl ifanc wrthym fod aflonyddu rhwng cyfoedion yn digwydd mwy ar-lein a’r tu allan i’r ysgol nag yn ystod y diwrnod ysgol. Fodd bynnag, yn yr ysgol, y mathau mwyaf cyffredin o aflonyddu yw sylwadau negyddol am y ffordd mae rhywun yn edrych, gofyn am ac anfon lluniau noeth, ac agweddau negyddol cyffredinol tuag at ferched a disgyblion LHDTC+.

Am y tro cyntaf erioed, lluniom adroddiad ar ein canfyddiadau yn benodol i blant a phobl ifanc hefyd. Mae hyn oherwydd y bu cymaint o bobl ifanc yn onest ac yn ddewr wrth siarad â ni am y mater pwysig hwn. Yn ein hadroddiad, Dydyn ni ddim yn dweud wrth ein hathrawon, ond mae angen i ysgolion wybod – adroddiad i ddysgwyr, mae adran sy’n annog ac yn helpu pobl i fynd i’r afael â’r materion hyn yn eu hysgolion. Trwy’r adroddiadau hyn, rydym yn gobeithio y gall mwy o bobl ifanc ddod o hyd i’r un dewrder i ‘ymestyn allan’ i helpu i fynd i’r afael ag achosion o fwlio. Rydym yn gwybod nad yw ‘ymestyn allan’ mor hawdd ag y mae’n swnio. Ond rydym yn gwybod hefyd fod angen i ni ddal ati i siarad am fwlio. Cyn y pandemig, ysgrifennom flog pwysig ar hyn: Pam mae angen i ni barhau i siarad am fwlio | Estyn (llyw.cymru). 

Mewn adroddiadau eraill rydym wedi’u hysgrifennu, rydym wedi canfod, er mwyn i ddisgyblion deimlo’n ddiogel i ‘ymestyn allan’ am fwlio, mae angen iddynt fod yn fodlon â’r ffordd mae eu hysgol yn ymdrin â honiadau o fwlio (gweler Iach a hapus –effaith yr ysgol ac iechyd a llesiant disgyblion | Estyn (llyw.cymru)). Mae arnynt 
angen i ysgolion beidio â thanamcangyfrif ei fynychdra na gwrthod ac anwybyddu digwyddiadau bob dydd pan fydd disgyblion yn gwneud sylwadau negyddol neu rhywiaethol tuag at ei gilydd. Yn ein trafodaethau â phobl ifanc, canfuom hefyd y byddai pobl ifanc yn croesawu mwy o gyfleoedd i drafod rhywioldeb a pherthnasoedd iach a’u bod yn gofyn am ddarpariaeth well ar gyfer addysg rhyw. 

Rydym bob amser yn ystyried agweddau pwysig lles, diogelwch a bwlio cyn ymweld ag ysgol neu ddarparwr trwy’r holiaduron cyn-arolygiad rydym yn gwahodd pob disgybl, rhiant a gofalwr, aelod staff a llywodraethwr i’w llenwi. Rydym hefyd yn gofyn cwestiynau yn ymwneud â’r agweddau hyn mewn cyfarfodydd â rhieni ac yn ein trafodaethau grŵp gyda disgyblion. Mae darganfod sut mae disgyblion, rhieni a gofalwyr yn teimlo am ba mor dda mae ysgol yn ymdrin ag achosion o fwlio yn dylanwadu ar ein gweithgarwch yn ystod yr ymweliad. Eleni, buom yn treialu dulliau gwahanol yn ein sgyrsiau â disgyblion er mwyn sicrhau eu bod yn teimlo’n gyfforddus wrth siarad ag arolygwyr. Mae’r rhain yn cynnwys gwahodd disgyblion i ddod â ffrind gyda nhw i gyfarfodydd a defnyddio adnoddau creadigol a luniwyd ar y cyd ag academyddion ac arbenigwyr blaenllaw yn y maes hwn yng Nghymru.

Ers i ni ailddechrau ein harolygiadau ym mis Mawrth 2022, buom yn edrych yn agosach ar y diwylliant diogelu o fewn darparwyr (gweler Arolygu diwylliant diogelu ysgol | Estyn (llyw.cymru)), gan gynnwys pan fydd dysgwyr ar y safle, i ffwrdd o’r safle ac yn dysgu ar-lein. Nid ydym yn ymchwilio i achosion unigol, ond rydym yn ystyried ansawdd gweithgareddau a gynlluniwyd i hyrwyddo lles ac atal ymddygiad ac agweddau negyddol, niweidiol a’r modd y cânt eu cyflwyno. Er enghraifft, trwy edrych ar sut mae darparwyr yn hyrwyddo diogelwch ar-lein, yn cyflwyno addysg bersonol, gymdeithasol a pherthnasoedd ac yn darparu dysgu proffesiynol perthnasol i staff. Rydym hefyd yn siarad â disgyblion a staff am brosesau i’w cadw’n ddiogel ac yn edrych yn ofalus ar ddogfennau ysgolion i ddarganfod a yw trefniadau diogelu’r darparwr yn hyrwyddo diogelwch a lles disgyblion yn effeithiol. 

Rydym yn cydsefyll â’r Gynghrair Gwrthfwlio ac unrhyw sefydliad arall sy’n herio bwlio ac yn ceisio mynd i’r afael ag ef.

I’r holl bobl ifanc, dywedwn: rhowch wybod i staff yr ysgol, aelod o’ch teulu neu oedolyn rydych yn ymddiried ynddo/ynddi am unrhyw broblem a pheidiwch â bod ofn siarad amdani – beth bynnag ydyw. Ymestynnwch allan er mwyn a datryswch y peth. 

Am fwy o wybodaeth am waith Estyn, ewch i www.estyn.llyw.cymru 

Dilynwch Estyn ar Twitter https://twitter.com/EstynAEM

Tag: Iechyd a Lles

Rhannu'r dudalen hon

Yn ystod ein fforwm rhanddeiliaid gwasanaethau gwaith ieuenctid diweddar, roedd yn bleser gennym groesawu amrywiaeth eang o sefydliadau o’r sectorau statudol a gwirfoddol i drafod ein cynlluniau arolygu yn y dyfodol. 

Ar hyn o bryd, rydym yn arolygu gwasanaethau gwaith ieuenctid fel rhan o’n harolygiadau gwasanaethau addysg llywodraeth leol (GALlL). Mae’r arolygiadau hyn yn cwmpasu gwasanaeth ieuenctid yr awdurdod lleol a’r trefniadau partneriaeth sy’n cael eu harwain gan yr awdurdod lleol ar gyfer gwasanaethau cymorth ieuenctid (GCI).

Mae polisi cenedlaethol a’r ymdrech i wella gwasanaethau a bod yn fwy cost effeithiol yn golygu bod awdurdodau lleol yn gweithio’n gynyddol mewn partneriaeth ac yn integreiddio gwasanaethau. Hefyd, ceir cyfeiriadau penodol at wasanaethau cymorth ieuenctid yn fframwaith arolygu’r GALlL sy’n cwmpasu safonau a chynnydd yn gyffredinol, cymorth i ddysgwyr bregus; gwasanaethau cymorth addysg eraill a diogelu. Felly, mae’r arweiniad arolygu yn galluogi arolygwyr i graffu ar ystod eang o weithgareddau, yn cynnwys y rhai y mae cyrff gwirfoddol yn ymgymryd â nhw, lle bo’n briodol.

Roedd nod y fforwm rhanddeiliaid yn rhan o’n gwaith ymgysylltu parhaus a helaeth â’r sector. Rydym ni eisiau sefydlu opsiynau posibl ar gyfer arolygu gwaith ieuenctid mewn ffordd sy’n adlewyrchu’r datblygiadau diweddar a thebygol o fewn y sector yn y dyfodol. Roedd yr adborth gwerthfawr yn cynnwys y pwyntiau canlynol:

  • Mae angen i’n dull arolygu adlewyrchu’r gwahanol ffyrdd y caiff gwaith ieuenctid ei drefnu a’i gyflwyno ar draws awdurdodau lleol 
  • Mae angen gwerthuso gweithio mewn partneriaeth, a dylid amlygu rôl bwysig y sector gwirfoddol yn glir 
  • Dylai arolygu adlewyrchu natur y ddarpariaeth, a chynnwys arsylwadau o sesiynau rhithwir a chorfforol, lle bo modd, yn ogystal ag ystod arferol y gweithgarwch arolygu 
  • Dylai gweithgarwch arolygu gynnwys gwaith ieuenctid mynediad agored, yn ogystal â’r gweithgareddau gwaith ieuenctid targedig 
  • Dylai arolygiadau ganolbwyntio ar ddeilliannau, ond ni ddylent gael eu gyrru’n ormodol gan ddata, o ystyried ei fod, yn aml, yn llai hawdd mesur deilliannau mewn gwaith ieuenctid nag ydyw mewn ysgolion / colegau.
  • Dylai arolygu ganolbwyntio ar bobl ifanc
  • Yn unol â sectorau eraill, dylai timau arolygu sy’n canolbwyntio ar waith ieuenctid gynnwys arolygwyr cymheiriaid

Yn y fforwm, fe drafodom hefyd pa mor bwysig yw’r cysylltiadau rhwng y cwricwlwm newydd a’r egwyddorion gwaith ieuenctid (fel yr amlygir yn y blog blaenorol) a sut i gofnodi effaith hydredol gwaith ieuenctid ar bobl ifanc. 

Mynegodd rhanddeiliaid wahanol safbwyntiau ynghylch p’un ai arolygu o fewn y fframwaith GALlL neu arolygiadau gwaith ieuenctid ar eu pennau eu hunain oedd y ffordd ymlaen. Fodd bynnag, croesawodd y rhan fwyaf ohonynt y cynllun i roi mwy o bwyslais ar arolygu gwaith ieuenctid yn y dyfodol. 
 

Byddwn yn parhau i ymgysylltu â’r sector trwy fynychu cyfarfodydd a fforymau allweddol, a chyfarfod â chyrff eraill fel Cyngor Cymreig y Gwasanaethau Ieuenctid Gwirfoddol (CWVYS) i werthuso ystod lawn y safbwyntiau, a’r farn o fewn y sector. 

Bydd y gweithgareddau hyn yn dylanwadu ar ein dull a’n gweithgarwch arolygu o fewn y fframwaith arolygu GALlL presennol yn ystod y flwyddyn academaidd nesaf. Hefyd, byddwn yn parhau i drafod ac ystyried p’un a oes rhesymeg ac angen am fframwaith arolygu gwaith ieuenctid sy’n benodol i sector, ac yn sicrhau bod y sector yn cael ei gynnwys yn llawn mewn unrhyw ddatblygiadau o’r fath. 

Tag: Iechyd a Lles

Rhannu'r dudalen hon

Anaml iawn mae arweinwyr ysgolion yn sôn am adeiladu gwydnwch disgyblion fel prif nod neu amcan. Yn aml, mae gwydnwch yn cael ei gryfhau o ganlyniad i waith arall sy’n cael ei wneud i gefnogi disgyblion. Mae ysgolion yn dod yn fwyfwy ymwybodol o faterion sy’n effeithio ar eu disgyblion, ac maent yn dod yn well am adnabod y rhai y mae angen cymorth arnynt â’u lles a’u hiechyd meddwl.

Mae nifer o achosion o arfer dda yn y maes hwn yn cael eu hamlygu mewn rhai o’n hadroddiadau thematig diweddar, fel Adnabod eich plant – cefnogi disgyblion sydd wedi cael profiadau niweidiol yn ystod plentyndod, Iach a Hapus, a Cymorth effeithiol yn yr ysgol ar gyfer disgyblion sydd dan anfantais a disgyblion sy’n agored i niwed.

Yng Ngorffennaf gyhoeddwyd “Gwydnwch dysgwyr – meithrin gwydnwch mewn ysgolion cynradd, ysgolion uwchradd ac unedau cyfeirio disgyblion”..

Yn gyffredinol, mae’r ffactorau sy’n cefnogi gwydnwch yn ymwneud â:

  • hunan-barch a hunanhyder
  • credu yn ein gallu ein hunain i ymdopi
  • ystod o ddulliau i’n helpu i ymdopi
  • perthynas dda â phobl eraill y gallwn ddibynnu arnynt i helpu

Lles emosiynol a iechyd meddwl

Mae’r ysgolion hyn yn deall bod yr holl staff yn gyfrifol am les emosiynol disgyblion, a bod pob rhyngweithiad ac ymgysylltiad â disgyblion yn effeithio ar eu hymdeimlad o werth. Yn yr ysgolion hyn, mae staff yn gwybod bod eu holl eiriau, gweithredoedd ac agweddau yn dylanwadu ar hunan-barch a hunanhyder disgyblion ac, yn y pendraw, eu lles.

Mae’n bwysig bod disgyblion yn cael cyfleoedd rheolaidd i fynegi eu hemosiynau a rhannu eu teimladau yn yr ysgol. Mae gan ysgolion llwyddiannus ddulliau clir ar gyfer gwrando ar bryderon disgyblion a mynd i’r afael â nhw’n gyflym. Maent yn effro i sut mae disgyblion yn teimlo yn ystod y dydd, ac yn cydweithio â disgyblion i nodi aelodau staff penodol y gallant droi atynt, yn ôl yr angen.

Gall dulliau anogol fod yn llwyddiannus iawn o ran helpu i adeiladu gwydnwch disgyblion sy’n cael trafferth ymdopi â’u hamgylchiadau cyfredol. Gall staff hyfforddedig helpu disgyblion i ddatblygu eu medrau pers

Tag: Iechyd a Lles

Rhannu'r dudalen hon

Byddai neb wedi gallu rhagweld y newidiadau sydd wedi dod yn sgil pandemig COVID-19. Wrth i leoliadau orfod cau eu drysau i fwyafrif eu dysgwyr ym mis Mawrth, fe wnaeth staff ac arweinwyr ledled Cymru ymroi i’r her i barhau i gefnogi lles a chynnydd dysgwyr mewn gwahanol ffyrdd. 

Rhoi’r wybodaeth ddiweddaraf i bawb
Mewn tirwedd sy’n newid, mae cyfathrebu rheolaidd a chlir â dysgwyr, teuluoedd a staff wedi bod yn hanfodol.  Mae arweinwyr yn rhoi diweddariadau rheolaidd i staff, cynhelir cyfarfodydd staff ar-lein, a rhoddir y wybodaeth ddiweddaraf i deuluoedd trwy negeseuon e-bost.  

Mae arweinwyr a staff yn gweithio’n agos gyda theuluoedd i sefydlu disgwyliadau clir.  Mae adnabod eich dysgwyr, eich teuluoedd a’ch cymunedau yn dda wedi bod yn allweddol i ymgysylltu’n llwyddiannus â dysgu o bell.  

Mae rhieni wedi gwerthfawrogi’r ffaith fod ysgolion wedi ceisio cynnal ymdeimlad o gymuned trwy wasanaethau ar-lein, a pharhau i ddathlu cyflawniadau, er enghraifft.  Yn aml, mae hyn wedi gwella ymgysylltu, yn enwedig ar gyfer dysgwyr iau.

Wrth i hyd yr amser y mae dysgwyr wedi bod allan o ysgolion, lleoliadau a darparwyr eraill, gynyddu, mae cyfathrebu wedi esblygu i gynnwys adborth gan ddysgwyr a rhieni ar ansawdd y ddarpariaeth, a’r addasiadau a allai fod yn angenrheidiol.

Cymorth â lles
Mae ysgolion, lleoliadau a darparwyr eraill wedi cynnal eu rhwydweithiau cymorth trwy amrywiaeth o ffyrdd, gan gynnwys galwadau ffôn, negeseuon testun, negeseuon e-bost ac ymweliadau cartref gan swyddogion lles. 

Dosbarthwyd parseli bwyd, a rhoddwyd offer digidol ar fenthyg er mwyn caniatáu i ddysgu barhau.  Mewn ychydig o achosion, crëwyd gweithgareddau lles ar-lein, gan gynnwys ymlacio a hunanfyfyrio, i hyrwyddo lles staff a dysgwyr.

Mae heriau penodol o ran dysgu o bell ar gyfer dysgwyr sy’n agored i niwed.  Yn yr arfer fwyaf effeithiol, rhoddwyd arweiniad a chymorth ychwanegol a chynlluniau cymorth wedi’u haddasu i ddysgwyr ag anghenion dysgu ychwanegol. 

Bu un ysgol arbennig yn trefnu ymweliadau bws mini o gwmpas y sir ddwywaith yr wythnos.  Roedd hyn yn galluogi i adnoddau ffisegol gael eu dosbarthu i deuluoedd, er enghraifft cymhorthion symudedd ac offer TGCh.  Roedd hyn wedi bod yn boblogaidd iawn gyda staff a theuluoedd, ac yn galluogi rhyngweithio wyneb yn wyneb o bellter diogel. 

Mewn un UCD, parhaodd yr ychydig o ddisgyblion sy’n derbyn cwnsela yn yr UCD â’u sesiynau unigol naill ai drwy’r e-bost, trwy negeseuon testun neu dros y ffôn.  Mae pob un o’r cwnselwyr bellach wedi cwblhau modiwl er mwyn cynnig cwnsela dros y ffôn.

Cyflenwi digidol arloesol
Mae staff wedi darparu gweithgareddau dysgu trwy ddefnyddio dulliau arloesol a gyflwynir trwy amrywiaeth o blatfformau ar-lein. 

Mae staff o ganolfan adnoddau arbenigol mewn ysgol uwchradd brif ffrwd wedi darparu amserlen wythnosol o weithgareddau rhyngweithiol i’w disgyblion ar blatfformau ffrydio byw priodol.  Mae’r gweithgareddau difyr hyn yn cynnwys gwylio bywyd gwyllt, arwydd Makaton yr wythnos, gweithgareddau dawns a ffitrwydd, sesiynau crefft, sesiynau canu a gweithgareddau dangos a dweud. 

Mewn un UCD, darparodd staff weithgareddau dysgu wedi’u cynllunio ar gyfer disgyblion, fel technegau ymlacio, storïau cymdeithasol, llythrennedd a rhifedd, yn ogystal â gwasanaethau dosbarth a’r cyfle i ddilyn rhaglen fasnachol i hyrwyddo eu lles cymdeithasol, emosiynol ac ymddygiadol.  Darpwyd amserlenni gweledol, amcanion gwersi a meini prawf llwyddiant i geisio cynnal trefn debyg i’r fformat gwersi arferol.

Cefnogi addysg cyfrwng Cymraeg
Mewn llawer o ysgolion cyfrwng Cymraeg, daw’r rhan fwyaf o ddisgyblion o gartrefi di-Gymraeg. 

Mae staff wedi ceisio goresgyn hyn trwy ddarparu gweithgareddau dysgu ar gyfer disgyblion sy’n eu hannog i ddefnyddio eu Cymraeg mor naturiol ag y bo modd.  Mae’r ffocws ar ddarllen, deall ac, yn bwysicaf, siarad Cymraeg.  Mae cyfleoedd i ddisgyblion ddatblygu cyflwyniadau a chreu eu fersiynau eu hunain o ganeuon a rhigymau Cymraeg wedi bod yn hynod lwyddiannus mewn ysgolion cynradd. 

Cefnogi dysgu proffesiynol
Mewn ychydig o ddarparwyr, cyflwynwyd rhaglenni cynhwysfawr o weithgareddau dysgu proffesiynol i’r holl staff, gan ganolbwyntio ar hyfforddiant dysgu cyfunol.  

Mae’r darparwyr wedi cefnogi’r hyfforddiant hwn trwy ddefnyddio set o egwyddorion arweiniol ar gyfer cynllunio a chyflwyno addysgu, hyfforddi ac asesu.  Mae staff yn cael eu hyfforddi a’u diweddaru mewn defnyddio technoleg ddigidol a phlatfformau ar-lein.  

Cynllunio ar gyfer y dyfodol
Cynhaliwyd arolwg o ddysgwyr a staff ar draws pob sector i gael adborth ar eu profiadau yn ystod y cyfnod clo, a helpu llywio cynllunio ar gyfer cyflwyno dysgu yn y dyfodol. 

Y negeseuon allweddol a gafwyd gan ddysgwyr yw eu bod yn gweld eisiau eu ffrindiau, eu hathrawon ac amgylchedd yr ysgol.  Er bod llawer ohonynt yn dweud eu bod yn ymdopi’n dda â chyflwyno o bell, mae lleiafrif ohonynt yn cyfaddef eu bod weithiau yn ei chael yn anodd cynnal cymhelliant a chynnal ymgysylltiad â gweithgareddau dysgu o bell.

Mae arweinwyr wedi llunio cynlluniau adfer cynhwysfawr.  Mae’r rhain yn cynnwys agweddau rhesymegol a threfniadau’r cwricwlwm, ac yn amlinellu cyfrifoldebau aelodau o staff a strategaethau cyfathrebu ar gyfer rhieni.

Tag: Iechyd a Lles

Rhannu'r dudalen hon

Canfu astudiaethau diweddar gan Iechyd Cyhoeddus Cymru bod bron i hanner yr oedolion yng Nghymru wedi cael profiad o drallod o leiaf unwaith yn ystod eu plentyndod, a bod 14% wedi dioddef bedair gwaith neu fwy wrth iddynt dyfu’n hŷn.  Mae’r mathau hyn o brofiadau’n cael effaith negyddol iawn ar iechyd plentyn, gan gynnwys iechyd meddwl, ymgysylltu’n gymdeithasol, ymddygiad a phresenoldeb ysgol. 

Mae cefnogi plant a phobl ifanc sy’n byw mewn sefyllfaoedd anodd yn agwedd bwysig ar waith ysgol.  Roedd ein hadroddiad o fis Ionawr 2020, ‘Adnabod eich plant – cefnogi disgyblion sydd wedi cael profiadau niweidiol yn ystod plentyndod ’, yn archwilio’r effaith mae ysgolion yn ei chael ar ddisgyblion sydd wedi cael profiadau niweidiol yn ystod plentyndod.  Mae ymchwil Iechyd Cyhoeddus Cymru’n dweud wrthym fod dylanwadau fel ffrindiau, oedolion dibynadwy, y gymuned a’r ysgol yn helpu plant i fagu gwydnwch ac ymdrin yn well â chaledi difrifol. 

Pam ysgolion?

Staff ysgol yw’r gweithwyr proffesiynol sy’n treulio’r amser mwyaf â phlant a phobl ifanc.  Efallai bod gweithwyr cymdeithasol a gweithwyr iechyd yn gweithio â nhw, ond nid ydynt yn eu gweld bob dydd, yn wahanol i athrawon a staff cymorth.  Mae hyn yn golygu mai ysgolion sydd yn y sefyllfa orau i nodi anawsterau, a chefnogi a dylanwadu ar blant a phobl ifanc. 

Gwelwn fod yr ysgolion gorau’n adnabod eu disgyblion a’u teuluoedd yn dda, ac yn gweithio’n gynhyrchiol mewn ffordd nad yw’n eu barnu.  Maent yn defnyddio eu profiad a chanfyddiadau ymchwil a hyfforddiant i gefnogi plant a phobl ifanc i’w helpu i fanteisio i’r eithaf ar yr ysgol. 

Beth mae’r ysgolion gorau yn ei wneud i gefnogi plant ac adeiladu eu gwydnwch?

Dyma rai o’r gweithgareddau buddiol sy’n digwydd mewn ysgolion cynradd ac uwchradd:

  • Sesiynau maethu i roi amser i ddisgyblion fwyta, cymdeithasu a chwarae gemau gyda’i gilydd cyn ac ar ôl ysgol, ac yn ystod amseroedd egwyl. 
  • Gweithgareddau pwrpasol a buddiol sy’n defnyddio pynciau creadigol, fel cerdd a chelf, i hybu iechyd meddwl cadarnhaol.
  • Clybiau ar ôl ysgol sy’n ennyn diddordeb plant a phobl ifanc, yn eu galluogi i weithio’n gynhyrchiol ag oedolion dibynadwy a’u cyfoedion, ac yn hybu eu gwydnwch.  Mae’r rhain yn cynnwys clybiau coginio, clybiau TGCh a chlybiau chwaraeon. 
  • Polisi ymddygiad cadarnhaol, lle mae staff yn defnyddio iaith sy’n ymgysylltu â disgyblion ac yn cefnogi eu hemosiynau, ac yn ffafrio dulliau adferol yn hytrach na chosbau i newid ymddygiad gwael.
  • Ardaloedd neu ystafelloedd diogel a thawel lle gall disgyblion, yn enwedig rhai hŷn, ymlacio neu gael amser i fyfyrio’n bersonol pan fyddant yn teimlo’n bryderus neu wedi’u gorlethu.
  • Rhaglenni cymorth i grwpiau targedig o blant wedi’u cynnal gan staff hyfforddedig, fel rheoli dicter, hyfforddiant emosiynau, therapi chwarae a meddylgarwch.
  • Dosbarthiadau a grwpiau ymgysylltu â rhieni i gefnogi oedolion sy’n agored i niwed.  Mae gweithgareddau’n cynnwys gwersi coginio a llythrennedd, dosbarthiadau magu plant, a chynnal gwerthiannau dillad a banciau bwyd.
  • Cyfarfodydd rheolaidd â phartneriaid o’r gwasanaethau cymdeithasol ac iechyd er mwyn sicrhau bod pawb yn cydweithio â’i gilydd er lles teuluoedd y mae angen cymorth arnynt.

Mae pandemig COVID 19 wedi’i gwneud yn anoddach i ysgolion ddarparu’r lefelau cymorth arferol i ddisgyblion sy’n agored i niwed.  Gan  fod disgyblion bellach yn dychwelyd i’r ysgol, mae angen i ni wneud yn siŵr eu bod wedi’u hamddiffyn, a bod ysgolion yn darparu amgylchedd lle mae disgyblion yn teimlo’n ddiogel a bod ganddynt gefnogaeth.  Mae gan NSPCC lawer o gyngor ac adnoddau defnyddiol i blant a phobl ifanc, yn ogystal â’u rhieni a gofalwyr.

Sut gall ysgolion a gwasanaethau cyhoeddus ddarparu cymorth gwell?

Mae ein hadroddiad ‘Adnabod eich plant’  yn cynnwys llawer o astudiaethau achos diddorol o arfer dda mewn ysgolion cynradd ac uwchradd ledled Cymru, yn ogystal ag enghreifftiau o waith amlasiantaeth buddiol.  Yn gyntaf, dylai ysgolion sicrhau eu bod yn rhoi ffocws cryf ar feithrin a chynnal perthynas ymddiriedus, gadarnhaol ac agored â theuluoedd.  Yn olaf, dylai ysgolion ddarparu mannau tawel, anogol a chefnogol i blant a phobl ifanc ymlacio a theimlo’n ddiogel pan fyddant yn teimlo dan straen, yn bryderus neu’n drist.