Cynlluniau hyfforddi yn gwella sgiliau iaith Gymraeg mewn addysg bellach, ond effaith gyffredinol yn anghyson

Mae adroddiad, newydd gan Estyn yn canfod, er bod cynlluniau hyfforddi sydd â’r nod o wella sgiliau iaith Gymraeg yn y sector addysg bellach a phrentisiaethau yn cael effaith gadarnhaol, bod anghysondebau yn eu heffeithiolrwydd hirdymor a’u gweithrediad strategol.

Mae’r adroddiad, ‘Cynyddu defnydd o’r Gymraeg yn y sectorau ôl-16’ yn gwerthuso’r rhaglenni hyfforddi a ddarperir gan y Coleg Cymraeg Cenedlaethol o dan y Cynllun Gwreiddio, sy’n cefnogi strategaeth Cymraeg 2050 Llywodraeth Cymru i gynyddu nifer y siaradwyr Cymraeg. Mae’r astudiaeth yn canolbwyntio ar dair menter allweddol o fewn y cynllun: sesiynau e-ddysgu, darpariaeth Sgiliaith, a’r cynllun Cymraeg Gwaith Addysg Bellach.

Dengys y canfyddiadau fod y mentrau hyn wedi llwyddo i gynyddu nifer yr ymarferwyr sy’n siarad Cymraeg ac yn cofrestru eu gallu i weithio drwy’r iaith. Fodd bynnag, prin yw’r dystiolaeth i gysylltu’r hyfforddiant yn uniongyrchol â gwelliannau hirdymor mewn addysgu trwy gyfrwng y Gymraeg. Er bod mwy o weithgareddau dysgu bellach yn cynnwys ‘ychydig bach o ddysgu cyfrwng Cymraeg,’ ychydig o dwf a fu mewn addysgu dwyieithog lefel uwch a Chymraeg yn unig.

Dywedodd y Prif Arolygydd Owen Evans:

“Mae’n galonogol gweld cynnydd o ran cefnogi staff addysg bellach i ddatblygu eu sgiliau Cymraeg, fodd bynnag, mae’n rhaid i hyfforddiant fynd y tu hwnt i’r pethau sylfaenol a darparu mwy o gyfleoedd i ymarferwyr ymgorffori addysgu dwyieithog yn eu gwersi, ac mae arweinyddiaeth gref, cynllunio strategol clir, ac ymrwymiad i symud y tu hwnt i hyfedredd iaith cychwynnol yn hanfodol i sicrhau effaith hirdymor.”

Mae’r adroddiad yn amlygu enghreifftiau o arfer effeithiol ble mae darparwyr wedi cael mwy o effaith, gan gynnwys arweinyddiaeth strategol gref, cymhellion ariannol ar gyfer addysgu dwyieithog, ac amser penodedig i staff gwblhau hyfforddiant. Fodd bynnag, erys anghysondebau, yn enwedig o ran blaengynllunio, sicrhau ansawdd, a monitro effeithiolrwydd hyfforddiant ar lefel genedlaethol.

Er mwyn mynd i’r afael â’r materion hyn, mae’r adroddiad yn argymell bod y Coleg Cymraeg Cenedlaethol yn rhoi mwy o arweiniad a her i golegau addysg bellach a darparwyr prentisiaethau i fesur effeithiolrwydd hyfforddiant. Mae hefyd yn galw am ehangu darpariaeth Sgiliaith i gynnig cymhwyster proffesiynol cydnabyddedig ar gyfer addysgu dwyieithog, yn ogystal â mwy o gydnabyddiaeth ariannol ac ymarferol i sgiliau Cymraeg y sector.

Mae argymhellion pellach yn annog Llywodraeth Cymru, colegau addysg bellach, a darparwyr prentisiaethau i sicrhau darpariaeth iaith gyson a mireinio cyfleoedd datblygiad proffesiynol i hyrwyddo addysgeg ddwyieithog.

Gallwch ddarllen yr adroddiad llawn yma.