Arweinyddiaeth yw’r ‘ffactor mwyaf arwyddocaol’ wrth ysgogi gwelliant ysgolion cynradd
Mae adroddiad Estyn, ‘Arweinyddiaeth a gwella ysgolion cynradd’ yn defnyddio tystiolaeth arolygu ac astudiaethau achos o ystod eang o ysgolion ledled Cymru i nodi nodweddion cyffredin gwelliant llwyddiannus ar gyfer ysgolion sydd ar gamau datblygu gwahanol – p’un a ydynt yn cychwyn o fan isel neu’n bwriadu cynnal safonau uchel.
Mae’n dangos hefyd sut gall ysgolion ddysgu o brofiadau ei gilydd a’u defnyddio i ddiwallu eu hanghenion eu hunain.
Dywed Meilyr Rowlands, y Prif Arolygydd,
“Mae ei heriau ei hun gan bob ysgol, ond gall pob ysgol wella. I sicrhau gwelliant effeithiol, mae arnoch angen arweinwyr sydd â gweledigaeth glir o’r hyn sydd angen ei newid. Mae arolygu yn cefnogi’r broses hon drwy nodi cryfderau ysgolion a’u meysydd i’w gwella, a thrwy flaenoriaethu camau nesaf posibl.”
Mynd ar y daith wella
Mae’r astudiaethau achos yn yr adroddiad yn dangos pedwar cam taith wella ysgol - dechrau'r daith, gwneud cynnydd, adeiladu momentwm, ac yna cynnal safonau uchel.
Er enghraifft, dechreuodd Ysgol Gynradd Deighton (Blaenau Gwent) o fod angen ‘gwelliant sylweddol’ ar ôl arolygiad yn 2011. Fe wnaeth tîm arweinyddiaeth newydd yr ysgol ganolbwyntio ar wella’r addysgu a meithrin diwylliant o ddisgwyliadau uchel. Hefyd, aeth yr ysgol ati i ddatblygu rôl llywodraethwyr a meithrin cysylltiadau cryfach gyda rhieni a’r gymuned leol. Erbyn 2015, roedd deilliannau disgyblion yn gwella a dyfarnodd arolygiad llawn gan Estyn fod yr ysgol yn ‘dda’ o ran ei pherfformiad presennol a’i rhagolygon gwella yn y dyfodol.
Mae’r adroddiad hefyd yn cynnwys model ar gyfer gwelliant effeithiol ar bob un o’r camau hyn, yn seiliedig ar set o nodweddion cyffredin, fel:
-
gweledigaeth a chyfeiriad strategol clir gan arweinwyr sy’n datblygu wrth i’r ysgol wella
-
gwneud gwella safonau a lles disgyblion yn brif flaenoriaeth
-
cyflwyno cwricwlwm sy’n bodloni anghenion pob disgybl yn llawn
-
cynnal ffocws cyson ar fedrau llythrennedd a rhifedd
-
codi safonau proffesiynol proffesiynol - gwella’r addysgu, datblygu medrau staff, a sicrhau bod staff yn atebol am ysgogi gwelliant a
-
sicrhau bod hunanarfarnu wedi’i seilio ar dystiolaeth gadarn ac yn gysylltiedig â blaenoriaethau gwella.
Nodiadau i Olygyddion:
Ynglŷn â’r adroddiad
- Comisiynwyd adroddiad Estyn ‘Arweinyddiaeth a gwella ysgolion cynradd’ gan Lywodraeth Cynulliad Cymru. Mae ar gael yn llawn yn https://www.estyn.gov.wales/thematic-reports
- Mae’n adeiladu ar ganfyddiadau adroddiad cynharach: ‘Arfer orau o ran datblygu arweinyddiaeth’ – a gyhoeddwyd gan Estyn yn 2015
- Mae’r adroddiad:
-
yn archwilio sut mae arweinyddiaeth a datblygu gallu i arwain yn hanfodol i wella perfformiad ysgolion cynradd
-
yn nodi model ar gyfer gwella yn seiliedig ar nodweddion cyffredin sy’n cefnogi gwelliant ar bob lefel
-
Casglodd arolygwyr dystiolaeth o:
-
ymweliadau â 27 o ysgolion cynradd ledled Cymru sydd wedi gwneud gwelliannau
-
tystiolaeth ychwanegol o arolygiadau o ysgolion cynradd rhwng Medi 2010 a Gorffennaf 2015
Astudiaethau achos o sut mae ysgolion cynradd yn gwella
-
Ysgol Gynradd Parkland - Abertawe
-
Ysgol Gynradd Deighton - Blaenau Gwent
-
Ysgol Gynradd Gatholig Sant Alban - Caerdydd
-
Ysgol Gynradd Ystrad Mynach - Caerffili
-
Ysgol Gynradd Glasllwch - Casnewydd
-
Ysgol Gynradd High Cross - Casnewydd
-
Ysgol Gynradd Gymraeg Rhosafan - Castell-nedd Port Talbot
-
Ysgol Gynradd Gymunedol Tonnau - Castell-nedd Port Talbot
-
Ysgol Glan Gele - Conwy
-
Ysgol Gynradd Gymunedol Y Friog - Gwynedd
-
Ysgol Gynradd Craig yr Hesg - Rhondda Cynon Taf
-
Ysgol Gynradd Dolau - Rhondda Cynon Taf
-
Ysgol Tafarnspite - Sir Benfro
-
Ysgol Templeton - Sir Benfro
-
Ysgol Gynradd Deri View - Sir Fynwy
-
Ysgol Gynradd Brynaman, - Sir Gâr
-
Ysgol Gynradd Gymorthedig Wirfoddol yr Eglwys yng Nghymru Pentref Penarlâg - Sir y Fflint
-
Ysgol Gynradd Gymunedol Clawdd Wat - Wrecsam