Gwaith ymgysylltu: Diweddariad ar y sector ysgolion pob oed – hydref 2020
Mae’r adroddiad hwn yn crynhoi’r canfyddiadau o 19 o alwadau ffôn ymgysylltu a wnaed i ysgolion pob oed rhwng 28 Medi a 9 Hydref 2020. Mae’r adroddiad hwn wedi’i seilio ar y wybodaeth a drafodwyd yn ystod cyfarfodydd o bell gyda phenaethiaid ac uwch arweinwyr, yn ogystal â chanfyddiadau o arolygon rhanddeiliaid. Mae cyfrannau’n ymwneud â’r sampl o ysgolion yr ydym wedi bod mewn cysylltiad â nhw.
Mae’r adroddiad hwn wedi cael ei lywio gan dystiolaeth o’r ffynonellau canlynol:
- Cyfarfodydd gyda phenaethiaid
- Cyfarfodydd gydag uwch arweinwyr sy’n gyfrifol am feysydd penodol
- Canfyddiadau o arolygon ar gyfer disgyblion, rhieni, llywodraethwyr, arweinwyr ysgol, athrawon a staff cymorth
Prif ganfyddiadau
Lles disgyblion, staff a phenaethiaid
Mae ysgolion yn nodi bod disgyblion yn hapus i ddychwelyd i’r ysgol ond bod angen mwy o gymorth emosiynol a meddyliol arnynt na chyn y pandemig.
Mae arweinwyr yn nodi bod staff wedi cyd-dynnu’n wych yn ystod y pandemig. Maent yn dweud bod y sefyllfa bresennol wedi dod â staff a chymuned yr ysgol yn agosach at ei gilydd a bod mwy o ymdeimlad o weithio fel un ysgol pob oed.
Mae arweinwyr ac athrawon wedi dweud bod pwysau ychwanegol i addasu’r ddarpariaeth addysgu a chydymffurfio â rheoliadau llym yn rhoi pwysau a straen aruthrol ar y gweithlu. Mae cynorthwywyr addysgu sy’n gweithio gyda disgyblion sy’n agored i niwed o dan straen ychwanegol hefyd wrth ymdopi â threfniadau newydd fel gwisgo cyfarpar diogelu personol llawn a chadw pellter cymdeithasol.
Mae penaethiaid ac uwch arweinwyr ar alwad yn gyson ac nid oeddent wedi cael seibiant am rai misoedd; mae hyn yn parhau i ychwanegu straen sylweddol ar lefel bersonol a phroffesiynol. Nododd penaethiaid y pwysau o orfod ymateb ar fyr rybudd i newidiadau mewn canllawiau a gofynion eraill, cynyddol weithiau, gan awdurdodau lleol a chonsortia rhanbarthol. Mae llawer o benaethiaid yn teimlo bod cefnogaeth dda iddynt gan benaethiaid eraill trwy gyfarfodydd rhwydwaith lleol a chenedlaethol neu sgyrsiau. Mae ychydig o ysgolion pob oed yn teimlo’n ynysig a’u bod wedi’u gadael i ymdopi orau y gallant eu hunain gan awdurdodau lleol a chonsortia rhanbarthol.
Hyrwyddo dysgu
Ymatebodd ysgolion pob oed yn gyflym i ddarparu addysg ar gyfer disgyblion pan gaeodd ysgolion. Roedd llawer o ysgolion pob oed yn gweithredu fel hybiau i ddarparu addysg i blant gweithwyr allweddol. Mae’r mwyafrif o ysgolion yn parhau i ddatblygu dysgu o bell ac yn addasu’u strategaethau addysgu i ddull mwy cyfunol ar gyfer pan fydd rhaid i ddisgyblion dreulio mwy o amser gartref. Cred y rhan fwyaf o arweinwyr ysgol bod staff wedi datblygu’u medrau technoleg gwybodaeth yn sylweddol dros y chwe mis diwethaf. Mae’n well gan ychydig o ysgolion ffrydio gwersi’n fyw pan fydd disgyblion gartref, yn hytrach na gweithgareddau anghydamserol, yn enwedig ar gyfer disgyblion y cyfnod cynradd. Mae ysgolion pob oed wedi rhoi blaenoriaeth i rannu arfer dda yn eu hysgol, ar draws cyfnodau ac adrannau.
Ers mis Medi, mae ysgolion wedi ystyried pa ddarpariaeth sydd ei hangen i ddal i fyny ar ddysgu a gollwyd, ac maent yn dechrau cynllunio sut i gau’r bwlch hwnnw.
Mae’r rhan fwyaf o ysgolion wedi nodi bylchau mewn medrau llythrennedd a rhifedd disgyblion oedran cynradd. Ymhlith disgyblion oedran uwchradd, mae’r pryder yn ymwneud â chyflawni’r cydbwysedd cywir rhwng cyflwyno gwaith newydd a chyfnerthu dysgu ac adolygu.
Mae bron pob ysgol wedi targedu’r cyllid adfer, recriwtio a chodi safonau i wella medrau llythrennedd a rhifedd yr holl ddisgyblion a chynorthwyo disgyblion Blwyddyn 11 a Blwyddyn 13 gyda’u gwaith cwrs ac asesiadau.
Ers mis Medi, mae bron yr holl ysgolion wedi cynnig y cwricwlwm llawn ac wedi addasu’u dulliau addysgu yn unol â chyfyngiadau trefniadol. Mae ychydig o ysgolion wedi manteisio ar y cyfle i gyflymu’u gwaith ar y Cwricwlwm i Gymru. Caiff disgyblion y cyfnod cynradd eu haddysgu yn eu dosbarth fel arfer. Trefnir disgyblion oedran uwchradd mewn swigod gan gadw pellter cymdeithasol. Mae cyflwyno pynciau ymarferol yn her barhaus i ysgolion. Mae llawer o ysgolion wedi addasu’u cynlluniau ar gyfer monitro a gwerthuso gwaith yr ysgol ac wedi lleihau gweithgareddau’n sylweddol.
Mae medrau Cymraeg disgyblion mewn ysgolion dwyieithog neu ysgolion Cymraeg wedi gwella wrth ddychwelyd ym mis Medi trwy drefniadau trochi a chymorth arbenigol. Mae’r ddarpariaeth ar gyfer Cymraeg mewn ysgolion cyfrwng Saesneg yn fwy o her o dan y cyfyngiadau presennol. Adroddodd yr ysgolion hyn fod ymgysylltiad disgyblion â’r Gymraeg yn wan yn ystod y cyfnod clo, ac ers dychwelyd, nid yw ychydig o ysgolion wedi gallu darparu arbenigwyr Cymraeg i addysgu pob swigen dosbarth.
Cefnogi dysgwyr sy’n agored i niwed
Mae pob ysgol wedi rhoi blaenoriaeth i les disgyblion yn eu gwaith. Mae ysgolion yn adnabod eu disgyblion sy’n agored i niwed, ac fe wnaethant gadw cysylltiad rheolaidd â’u teuluoedd. Darparodd llawer o ysgolion gymorth cynhwysfawr ar gyfer disgyblion sy’n agored i niwed a’u teuluoedd, gan gynnwys cyflenwi eitemau hanfodol a chyngor ariannol. Mae presenoldeb ers mis Medi wedi bod yn well na’r arfer am fod disgyblion wedi ymhyfrydu yn y cyfle i gyfarfod â ffrindiau ac ailgydio yn eu dysgu drwy addysgu uniongyrchol.
Mae llawer o ysgolion wedi ymestyn eu darpariaeth fugeiliol i roi mwy o amser i diwtoriaid weithio gyda’u dosbarthiadau a mwy o amser i arweinwyr bugeiliol gefnogi disgyblion unigol. Mae llawer o ysgolion wedi trefnu i fwy o staff fod ar gael i ddarparu cymorth ychwanegol i ddisgyblion sy’n agored i niwed.
Ers ailagor ym mis Medi, mae bron pob ysgol wedi gweithio’n dda gydag asiantaethau allanol i sicrhau parhad cymorth i ddisgyblion sy’n agored i niwed. Mae pob ysgol yn nodi eu bod wedi parhau i gyflawni’u dyletswyddau statudol yn ystod y cyfnod clo ac ers ailagor yn llawn. Mae ychydig o ysgolion wedi gweld cynnydd yn nifer o gyfeiriadau amddiffyn plant. Mae llawer o benaethiaid yn pryderu ynglŷn ag effaith y pandemig ar iechyd meddwl disgyblion, yn enwedig ar ddisgyblion hŷn.
Yn gyffredinol, mae’r pontio wedi bod yn hwylus i ddisgyblion ag anghenion addysgol arbennig o Flwyddyn 6 i Flwyddyn 7, a sicrhaodd ysgolion fod cymorth yn cael ei ddarparu yn unol ag anghenion disgyblion trwy gydol y cyfnod clo ac ailagor.