Arfer effeithiol Archives - Page 25 of 67 - Estyn

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am y lleoliad

Mae Cylch Meithrin Cynwyd Sant yn lleoliad nas cynhelir cyfrwng Cymraeg wedi’i leoli yn yr ysgol gynradd Gymraeg leol ym Maesteg. Mae’n darparu gofal dydd llawn ar gyfer plant rhwng dwy a phump oed, a fydd yn trosglwyddo i Ysgol Cynwyd Sant yn y pen draw. Mae’r lleoliad yn gweithredu bum niwrnod yr wythnos rhwng 9am a 3pm. Daw mwyafrif y plant o gartrefi Saesneg eu hiaith, ac ar hyn o bryd, anaml y byddant yn clywed y Gymraeg yn cael ei siarad y tu allan i’r lleoliad o fewn y gymuned leol.

Mae’r lleoliad yn amgylchedd dysgu cryf a chefnogol a rhoddir y flaenoriaeth uchaf i les plant bob amser. Mae arweinwyr wedi sefydlu ethos cadarnhaol ar draws y lleoliad, gan sicrhau amgylchedd dysgu croesawgar, diogel a chyfoethog sy’n ysgogi chwarae a dysgu plant yn hynod lwyddiannus. Mae gan y ddau aelod staff weledigaeth gref iawn sydd wedi’i seilio ar greu amgylchedd cartrefol ac ysgogol gyda chyfleoedd cyfoethog i ddatblygu chwilfrydedd ac annibyniaeth y plant. Maent yn rhannu’r un weledigaeth ac mae ganddynt ddisgwyliadau uchel ar eu cyfer eu hunain a’r holl blant.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Mae gan ymarferwyr ddisgwyliadau uchel ar gyfer pob un o’r plant, ac maent yn nodi eu hanghenion dysgu yn eithriadol o dda. Maent yn annog dyfalbarhad pan fydd y plant yn wynebu rhwystrau yn eu chwarae, ac yn manteisio’n rhagorol ar bob cyfle i ddatblygu hyn. Ystyrir diddordebau ac anghenion unigol trwy arsylwi plant yn chwarae, ac yn ymyrryd yn fedrus ar adegau priodol i ymestyn gwybodaeth, dealltwriaeth a medrau plant. Pan fydd ymarferwyr eisiau i blant ddatblygu medrau penodol, maent yn dechrau’r gweithgaredd eu hunain ac yn aros i blant ddangos diddordeb ac ymuno â’r gweithgaredd. Mae staff yn darparu cyfleoedd mynych i blant wneud dewisiadau a datrys problemau, a dim ond yn ymyrryd pan fyddant yn teimlo bod cyfle da i ehangu dealltwriaeth plant. Mae arweinwyr yn defnyddio strategaethau effeithiol iawn tra’n rhyngweithio â phlant, ac yn eu hannog i wneud eu gorau bob amser.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Mae ymarferwyr bob amser yn ystyried diddordebau ac anghenion unigol plant. Maent yn cymryd amser i arsylwi plant yn chwarae i ddeall eu hanghenion unigol ac wedyn yn darparu profiadau dysgu o safon uchel. Maent yn sicrhau cydbwysedd effeithiol rhwng gweithgareddau sy’n datblygu gwybodaeth a dealltwriaeth plant a chyfleoedd cyfoethog i blant arbrofi a dilyn eu llwybrau eu hunain mewn dysgu, trwy chwarae di-dor. Mae staff yn fodelau rôl rhagorol. Maent yn darparu ardaloedd dysgu ysgogol dan do ac yn yr awyr agored i ennyn chwilfrydedd plant, gan eu galluogi i fod yn gwbl annibynnol yn eu chwarae. Maent yn deall pwysigrwydd chwarae ochr yn ochr â’r plant, gan gamu i mewn dim ond pan fydd angen i annog a chynorthwyo.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Mae ymarferwyr yn darparu amgylchedd dysgu ysgogol a chyfoethog dan do ac yn yr awyr agored fel ei gilydd, sy’n ennyn diddordeb plant yn eithriadol o dda. Mae’r amgylchedd a’r adnoddau yn tanio dychymyg plant yn llwyddiannus ac yn eu galluogi i fentro, archwilio, darganfod, a datrys problemau. Mae arweinwyr wedi cynllunio pob ardal i roi cyfleoedd pwrpasol i bob un o’r plant ddatblygu ystod eang o fedrau tra’n rhoi cyfleoedd perffaith i staff pan fydd angen ymestyn eu dysgu. Mae ymarferwyr yn sicrhau bod yr holl adnoddau ac offer dan do ac yn yr awyr agored ar lefel plentyn, sy’n eu galluogi i ddefnyddio popeth sydd ei angen arnynt i chwarae’n annibynnol.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gymraeg Ystalyfera Bro Dur yn ysgol bob oed yng Nghastell Nedd Port Talbot sydd wedi ei lleoli ar ddwy safle – Ystalyfera yn ngogledd y sir sydd yn gampws 3-19 a Bro Dur ym Mhort Talbot sydd yn gampws 11-16. Ar hyn o bryd, mae ynddi 1,519 o ddisgyblion gyda 160 o oedran cynradd a 1,359 o oedran uwchradd. Mae’r ysgol yn gwasanaethu ardal eang gan ddarparu addysg cyfrwng Gymraeg ar gyfer disgyblion awdurdod lleol Castell-nedd Port Talbot ac o dde Powys. Mae tua 15% o’r disgyblion yn gymwys am brydau ysgol am ddim ac mae 24% o’r disgyblion yn byw yn yr 20% o ardaloedd mwyaf difreintiedig Cymru. Mae’r ysgol yn gweithio gyda Llywodraeth Cymru ac ysgolion eraill ar hyn o bryd i fwrw ymlaen â datblygiadau sy’n ymwneud â diwygio addysg yng Nghymru, fel Ysgol Braenaru.

Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol

Mae arwyddair yr ysgol, Dysgu Gorau Dysgu Byw, yn cwmpasu gweledigaeth yr ysgol o sicrhau cwricwlwm eang a chynhwysfawr sy’n ysbrydoli a chynnwys disgyblion o bob cefndir a gallu er mwyn rhoi’r cyfle i bawb ddatblygu’n ddinasyddion egwyddorol a gwybodus. Mae cwricwlwm cyfoethogi’r ysgol yn digwydd ar sawl lefel gyda phwyslais ar hyblygrwydd a pharodrwydd i addasu yn ôl anghenion disgyblion, cyd destun yr ysgol, anghenion lleol a digwyddiadau byd eang.
 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Mae cyfnodau penodedig lle mae’r amserlen ffurfiol yn cael ei dymchwel ar gyfer cyfnodau penodol gyda’r nod o ddatblygu’r disgyblion yn llawn fel unigolion egwyddorol a gwybodus sydd yn barod i fod yn ddinasyddion i Gymry a’r byd. Mae hyn yn golygu canolbwyntio ar eu hunaniaeth a’u rôl o fewn y gymuned a’u hymrwymiad i sicrhau cynaliadwyedd o fewn eu bro. Rhai o’r cyfleoedd mae disgyblion yn elwa ohonynt yn ystod yr wŷl haf yw edrych ar Gewri Cymru fel thema trwy gerdded mynydd Cribarth, edrych ar arwyr y presennol ac ymateb i’r profiadau hyn trwy lenyddiaeth. Maent yn gweithio mewn partneriaeth gyda’r gymuned i wella’u hamgylchedd leol trwy brosiect Fy Nyffryn Gwyrdd ac yn ystod yr alldeithiau Her Haf, mae disgyblion yn cysylltu, mwynhau a gofalu am eu hamgylchfyd gan edrych ar ardaloedd Cenffig a Margam. Maent hefyd yn edrych ar chwedloniaeth yr ardal ac ymchwilio i Windrush a’r effaith mae traddodiadau o Jamaica yn ei gael ar yr ardal.

Mae disgyblion yn arwain ar gynlluniau cwricwlaidd a diwrnodau ffocws ar hyd y flwyddyn ac yn ôl materion byd eang. Trwy Senedd yr ysgol, mae disgyblion yn codi ymwybyddiaeth o’u dyheadau er mwyn trafod materion cyfoes. Un enghraifft o hyn oedd Dydd Gwener Gwyrdd a gynlluniwyd gan y disgyblion gyda chyfres o weithgareddau cwricwlaidd i ganolbwyntio ar gynaliadwyedd byd eang a lleol. Yn ystod y cyfnod clo, cododd Pwyllgor y Dreigiau eu pryder ynglŷn â heriau’r pandemig ar eu defnydd o’r iaith Gymraeg. Mewn ymateb, cyd-gynlluniwyd Diwrnod y Ddraig oedd yn rhoi’r cyfle i ddisgyblion yn rhithiol i fynychu gweithgareddau cerddoriaeth, celf, diwylliant a iaith oedd yn hyrwyddo’r Gymraeg a Chymreictod. Yn flynyddol, mae’r ysgol yn ymgymryd ag ymgyrch i godi arian at elusen Brainstrust yn sgil cysylltiad agos yr elusen â chymuned yr ysgol. Mae’r gefnogaeth a’r ymrwymiad yma yn gallu bod yn ymarferol yn ogystal ag ariannol gyda disgyblion yn gwneud gwaith gwirfoddol yn y gymuned trwy gydweithio â chartrefi henoed, arwain yn y gwasanaethau coffa a chwblhau murlun cymunedol er mwyn harddu pentref Ystalyfera.

Rhoddir ffocws ar ehangu gorwelion a datblygu cysylltiadau gyda chymunedau tramor wrth gynllunio pob taith preswyl er mwyn sicrhau ymwybyddiaeth disgyblion o’u hunaniaeth fel dinasyddion Cymru a’r byd. Yn Vancouver, ffurfiwyd cysylltiad agos gyda’r gymuned Gymreig trwy gynnal cyngherddau tra’n ehangu gorwelion disgyblion. Yn flynyddol, mae taith goffa’r Ryfel Byd Cyntaf i Compiens yn rhoi’r pwyslais ar gysylltu’r celfyddydau a chwaraeon ac yn gwneud hyn fel rhan integredig o’r coffau yn yr ardal.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Effaith hyn yw bod gan y disgyblion y grym i gymryd perchnogaeth o’u dysgu, i wneud cyfraniadau pwrpasol i’w hamgylcheddau dysgu, ac i fynd i’r afael â materion sy’n codi yn y byd o’u cwmpas. Ar draws yr ysgol, mae rhan fwyaf y disgyblion yn rhyngweithio’n hapus a naturiol gyda’i gilydd yn ystod gwersi ac amseroedd egwyl a chinio. Maent yn cyfathrebu’n gwrtais a hyderus gydag oedolion ac yn hynod groesawgar tuag at ymwelwyr. Mae’r disgyblion yn falch o fod yn rhan o gymuned deuluol Gymreig Ysgol Gymraeg Ystalyfera Bro Dur gan ddangos dycnwch a dyfalbarhad er mwyn cyflawni eu gwaith yn llwyddiannus. Dyma ymateb rhai o’r disgyblion:

‘……mae’r Ysgol yn sicrhau bod cyfleoedd i bawb i ddilyn eu diddordebau a datblygu sgiliau bywyd mewn ffyrdd cyffrous’.

‘…….dwi’n deall yn well sut y gallaf ddefnyddio fy nghryfderau personol er mwyn gwella bywydau eraill trwy’r gwaith gwnes i ar gyfer prosiect elusenol ‘Diwrnod Eifion’ a hefyd ges i lawer o hwyl’.

‘….roeddwn yn gadeirydd y Senedd yn ystod y cyfnod clo ac roedd arwain ar ddiwrnodau ffocws wedi rhoi cyfle i fi ddatblygu sgiliau gweithio gydag eraill ac yn bendant fy sgiliau arwain’

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol

Bu’r ysgol yn rhan o gynllun peilot ‘Ysgolion fel Sefydliadau sy’n Dysgu’ (YSD) a thrwy ddatblygu’r meddylfryd yma ar bob lefel ar draws yr ysgol, gwelwyd fod y staff yn gallu symud fel un mewn sawl cyd-destun a gyda sawl agwedd o’u cynlluniau.

Fel ysgol arweiniol yn y maes datblygu Cwricwlwm i Gymru (CiG), darparwyd cyflwyniad i benaethiaid y dalgylch y Sir. Roedd yr adborth yn hynod bositif mewn cyfnod o newidiadau mawr ar lefel lleol a chenedlaethol. Gwelwyd fod yr egwyddorion a manteision y dull yma o weithio am fod yn arf pwerus i ddatblygu cydweithio rhwng ysgolion y dalgylch gyda’r nod o sicrhau lefel o gysondeb i ddisgyblion y dalgylch pa bynnag yr ysgol yr oeddynt yn mynychu.

Mae’r dalgylch wedi bod yn cydweithio yn agos ers sawl blwyddyn bellach ac yn parhau i rannu ac efelychu arferion effeithiol.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Drwy ddefnyddio’r ddogfen ‘Y daith i 2022’ fel fframwaith, dulliau a meddylfryd YSD a fforymau cyfranogiad y disgyblion, mae’r ysgol wedi llwyddo datblygu gweledigaeth gytûn ar gyfer CiG gyda llais pob un o’r rhanddeiliaid yn glir ac amlwg.

Mae’r grwpiau canlynol wedi’u trefnu yn yr ysgol ac yn y dalgylch i ddatblygu blaenoriaethau, i hyrwyddo datblygiad y cwricwlwm, ac i ganolbwyntio ar ddatblygu’r strategaethau dysgu:

Lefel ysgol staff: 
Grwpiau MDaPh staff yr ysgol – mae holl staff yr ysgol, boed yn athrawon a chymorthyddion, wedi eu rhannu yn ôl y Maes Dysgu a Phrofiad (MDaPh). Nid oes cydlynwyr pwnc bellach ond yn hytrach timau gyda chyfrifoldeb o ddatblygu’r meysydd. Mae gan yr ysgol flaenoriaeth, sydd yn gyfrifoldeb i’r dirprwy, i ddatblygu addysgeg yn yr ysgol. Datblygwyd dosbarth Gwgl CiG i’r holl staff i yrru’r flaenoriaeth drwy gydol y flwyddyn a chreu adnodd hawdd i gael mynediad ato a chydweithio arno. Roedd yr adnodd yma yn hwyluso gweithredu ysgol gyfan, rhannu gwybodaeth a syniadau, casglu barn a monitro gwahanol agweddau o’r egwyddorion addysgegol. Yn gyntaf, defnyddiwyd meddalwedd ‘Microsoft Forms’ i bob athro hunan arfarnu yn erbyn pob llinyn o’r 12 egwyddor cyn trosglwyddo y wybodaeth yma i offeryn dadansoddi 12 egwyddor addysgegol ysgol gyfan. Roedd hyn yn ein caniatau i adnabod meysydd i’w datblygu. 

Bu i adnabod y llinynau canlynol ar gyfer gweithredu:

  1. Gwerthuso darpariaeth bresennol yn erbyn y 4 diben
  2. I ba raddau mae’r ysgol wedi cynnwys ei holl randdeiliaid wrth lunio’r weledigaeth ar gyfer galluogi pob disgybl i gyflawni’r 4 diben
  3. Waliau dysgu

Cynhaliwyd nosweithiau HMS i rannu canfyddiadau’r gwaith ymchwil a chydosod targedau tymhorolar gyfer gweithredu sef – datblygu  waliau ddysgu byw ar draws yr ysgol a chodi ymwybyddiaeth o’r 4 diben ymysg y disgyblion a’r rhieni.

Yn dilyn hyn bu cyfnod treialu ar lawr y dosbarthiadau gyda’r staff yn bwydo’r ffrwd gwgl ac yn cynnwys yr hyn oedd yn gweithio yn effeithiol. Gosodwyd nod erbyn diwedd y cyfnod treialu i greu taith ddysgu digidol ‘Beth weithiodd yn dda i mi….?’ Bu HMS dilynnol i bob athro gyflwyno ei sleidiau i weddill y staff. Yn dilyn hyn roeddym yn gallu cytuno fel ysgol ar drefn benodol ar gyfer ein waliau dysgu sydd bellach yn addas i oedran y disgyblion ac yn gyson ar draws yr ysgol. Mae hyn yn ei dro wedi cael effaith uniongyrchol ar ddulliau gwella gwaith ar lawr pob dosbarth ac yn plethu gyda’r drefn asesu ffurfiannol. 

Mae’r broses gyfan wedi dilyn egwyddorion ‘YSD’ a bydd yn parhau i esblygu.

Lefel plant yr ysgol: 
Mae gan y grwpiau cyfranogiad disgyblion gyfrifoldebau penodol ac maent yn ysgrifennu cynllun gweithredu yn flynyddol, sydd yn rhan annatod o’r cynllun datblygu ysgol (CDY). Mae un grŵp yn cydweithio’n agos gyda’r dirprwy er mwyn datblygu addysgeg yn yr ysgol, e.e drwy ddatblygu’r polisi adborth, datblygu gweledigaeth cymuned gyfan a chreu matiau 4 diben. Mae llais y disgybl yn amlwg ymhob agwedd o fywyd yr ysgol.

Lefel dalgylchol:  
Mae blaenoriaethau dalgylchol yn cael eu llunio, wrth i un aelod o bob ysgol yn y dalgylch gyd-gynllunio hanfodion y flaenoriaeth ac yna ei phersonoli ar lefel ysgol, e.e. grŵp addysgeg, grŵp TGCh, grŵp ADY. Mae hyn yn estyniad naturiol o GDY yr ysgol unigol lle mae adnabod blaenoriaethau cytûn ac yn adnabod ysgol / ysgolion fydd yn gallu arwain y blaenoriaeth ar draws y dalgylch er mwyn i bob ysgol symud i’r un cyfeiriad, gan gydnabod fod ysgolion unigol mewn gwahanol lefydd parthed y flaenoriaeth. Mae hyn yn ei dro, yn esgor ar gyfleoedd eang a gwerthfawr i staff yr ysgol ddatblygu’n broffesiynol, i arwain staff ac i gael dylanwad positif tu hwnt i’r hysgol. Mae hefyd wedi newid meddylfryd ysgolion y dalgylch i ystyried yr hyn sydd yn bwysig i’r dalgylch, yn ogystal â’r hyn sydd yn bwysig i’r ysgolion unigol. 

Defnyddir y dull ‘model rhesymeg’ (Logic Model) i gynllunio’r blaenoriaethau – model a dull penodol o gynllunio gwelliant. Mae’r model wedi’i rannu yn bedair rhan – adnoddau, gweithredu, mewnbwn ac allbwn ac yn fodd effeithiol o rannu gyda rhanddeiliaid yr hyn ydym eisiau gyflawni, sut ydym yn bwriadu cyrraedd ein targedau a sut y byddwn yn tracio cynnydd. Mae modelau rhesymeg yn helpu’r ymarferwyr a’r gwerthuswyr i ddeall mecanwaith a strwythur ein rhaglen wella ac yn arwain at wella dulliau gweithio a safonau. I gefnogi’r dull yma o weithio, cynhelir cyfarfodydd dalgylchol fesul hanner tymor i fonitro cynnydd y flaenoriaeth, i addasu pan gyfyd yr angen, i rannu syniadau pellach ac i gynnal momentwm ar draws y dalgylch. O ganlyniad i’r dull yma o weithio, mae sawl deilliant cadarnhaol, e.e. gwefan dysgu cyfunol rhanbarthol a chyflwyniadau rhyngwladol.

Mae grwpiau MDaPh ar draws ysgolion y dalgylch (cynradd ac uwchradd) wedi eu sefydlu ac yn cael eu harwain gan benaethiaid cynradd, ar gyfer dehongli a deall cynnwys, manteisio ar arbenigeddau, a datblygu’r cwricwlwm mewn dull cyson er lles ac addysg disgyblion y dalgylch cyfan. Mae gwefan ar gyfer rhannu’r adnoddau wedi ei chreu hefyd a wedi ei sefydlu fel bod pob aelod o staff yn y dalgylch yn gallu manteisio arni. Mae hyn yn ei dro wedi sicrhau fod arbenigeddau staff ar draws yr ysgol a’r dalgylch yn cael eu rhannu wrth iddynt gyflwyno gweithgareddau ysgogol ar y platfform digidol. Bellach mae staff yr ysgol a staff y dalgylch yn symud i’r un cyfeiriad, o’r un meddylfryd ac yn dechrau datblygu starategaethau dysgu cyson.  

Mae grŵp ‘Cyngor Ysgol Cefni’, sy’n gynrychiolaeth o bob ysgol yn y dalgylch (cynradd ac uwchradd) yn dilyn hyfforddiant gan Ysgol Corn Hir, wedi creu arwyddair newydd, “Ein Dysgu, Ein Dyfodol”, sy’n cyd-fynd â’r cwricwlwm newydd. Mae cynrychiolaeth o’r holl ysgolion yna wedi dod at ei gilydd i rannu eu harwyddeiriau newydd ac i greu un addas ar gyfer y dalgylch cyfan.
 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Mae’r ysgol ar drac i sicrhau fod pob aelod o staff yn deall gofynion CiG ac wedi ei harfogi gyda’r strategaethau mwyaf addas ar gyfer cyflwyno’r cwricwlwm yn y modd mwyaf effeithiol. Er enghraifft, defnyddir waliau gweithio yn fwriadus a chyson ar draws yr ysgol gyfan ar gyfer cyflwyno a datblygu sgiliau llythrennedd a rhifedd neu’r datblygiad o fatiau Y 4 diben

Mae llais y dysgwr a’r rhanddeiliaid yn gryf nid yn unig yn y cynllunio ar gyfer y cwricwlwm ond yn y strategaethau sy’n cael eu defnyddio er mwyn cyflwyno a datblygu’r cwricwlwm. Esiampl dda o hyn yw’r dulliau a ddefnyddir i gasglu syniadau rhieni a phlant yn electronig gan blethu’r syniadau yma i gynllun gwaith y dosbarth.

Mae cyfranogiad y disgyblion yn eu gwersi a’u hawydd i ddysgu yn rhagorol – maent  yn perchnogi eu dysgu ac yn gweld eu hunain fel rhan o dîm yr ysgol.

Sut ydych chi wedi mynd ati i rannu eich arfer dda?

Mae arferion y dalgylch a’r ysgol, e.e. creu blaenoriaethau dalgylchol neu sesiynau hyfforddi a chlinigau adfyfyrio yn yr ysgol ynghyd â’r gwaith a wneir gan gyngor ysgol dalgylchol er mwyn gwella’r trosglwyddo o’r cynradd i’r uwchradd yn cael eu rhannu drwy fforymau lleol, e.e. fforwm arfer dda Ynys Môn, drwy’r cyfarfodydd grwpiau dalgylchol mesul hanner tymor a thrwy’r ymgynhorwyr gwelliant neu’r swyddogion addysg. Mae’r bartneriaeth grêf yn y dalgylch yn golygu fod pob ysgol yn barod i rannu. Mae gwaith a dulliau gweithredu yr ysgol wedi cael eu rhannu drwy gyfeiriadau gan y consortiwm rhanbarthol, gyda sawl ysgol yn dod i weld ein harferion effeithiol – o fewn a thu hwnt i’r Sir. Mae’r gwaith wnaethpwyd ar adborth wedi ei ddefnyddio gan swyddogion mewn cyadleddau rhanbarthol a byd-eang.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Uwchradd Cathays yn ysgol amlddiwylliannol, amlieithog ac aml-ffydd yng nghanol Caerdydd. Mae tua 42% o ddisgyblion yn cael prydau ysgol am ddim. Cynrychiolir dros 50 o wahanol fathau o ethnigrwydd yng nghymuned yr ysgol, a siaredir 67 o ieithoedd gwahanol. Mae tua 27% o ddisgyblion wedi eu categoreiddio yn rhai sydd ‘islaw cymwys’ yn Saesneg. Mae cyfraddau symudedd gryn dipyn yn uwch nag ydynt bron ym mhob ysgol arall yng Nghymru, a daw tua 60% o ddisgyblion o’r tu allan i’r dalgylch.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Er bod arweinwyr Ysgol Uwchradd Cathays yn canolbwyntio’n glir ar gydnabod a dathlu amrywiaeth eu hysgol, maent hefyd yn sicrhau eu bod yn creu ymdeimlad o berthyn i un gymuned. Mae’r ymdeimlad hwn o ‘gynefin’ yn treiddio trwy bob agwedd ar y gwaith a wnânt i gynorthwyo disgyblion i wneud cynnydd, y cynnig cwricwlwm a’r ddarpariaeth ar gyfer lles y disgyblion.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Trwy ymarfer ymgynghori trylwyr gyda rhanddeiliaid, sefydlodd arweinwyr ddiwylliant eglur yr ysgol yn canolbwyntio ar y genhadaeth i ddarparu ‘Cyfleoedd i Bawb’. Nodon nhw dri gwerth craidd ar gyfer disgyblion, sef: Bod yn Barod, Parch a Balchder. Mae’r gwerthoedd hyn yn rhoi disgwyliadau clir i’r holl ddisgyblion fod yn aelodau cadarnhaol o gymuned yr ysgol. Defnyddir y genhadaeth a’r gwerthoedd yn eglur yn y polisi perthnasoedd cadarnhaol, ac mae staff yn cyfeirio atynt yn gyson ar draws yr ysgol. O ganlyniad, cânt eu deall a’u harddangos yn dda gan ddisgyblion. Mae’r gwerthoedd yn ffurfio rhan allweddol o weledigaeth yr ysgol ar gyfer y cwricwlwm newydd, a datblygu safle’r ysgol newydd. Mae disgyblion yn myfyrio arnynt bob chwe mis trwy’r arolwg lles disgyblion.

Roedd llais y disgybl yn elfen allweddol wrth ddatblygu cenhadaeth a gwerthoedd yr ysgol. Hefyd, mae wedi helpu creu a chynnal amgylchedd cynhwysol a difyr lle mae barn disgyblion yn cael effaith ar wella’r ysgol, er enghraifft ar ddatblygu’r ddarpariaeth lles. Mae prosesau sicrhau ansawdd yr ysgol wedi ymestyn hyn ymhellach. Mae’r prosesau hyn yn ymgorffori’r adborth i ddisgyblion wrth gasglu tystiolaeth yn uniongyrchol, er enghraifft adborth ar ddysgu fel rhan o’r broses craffu ar waith. Yn ychwanegol, gofynnir i ddisgyblion sut beth ddylai diwylliant addysgu ac ystafell ddosbarth rhagorol fod, ac mae eu hymatebion wedi helpu datblygu arferion ystafell ddosbarth. Mae ymgynghori â disgyblion a rhanddeiliaid eraill wedi cyfrannu’n bwysig at yr ymdeimlad o berthyn a pherthynas lle mae pob aelod o’r gymuned yn teimlo eu bod yn cael eu gwerthfawrogi a’u trin fel unigolion. Mae’r wybodaeth a gasglwyd hefyd wedi helpu dylanwadu ar y cynnig dysgu proffesiynol teilwredig ar gyfer pob aelod o staff.

Mae’r ysgol wedi datblygu cynnig cwricwlwm effeithiol a helaeth sy’n gwerthfawrogi ac yn diwallu anghenion pob un o’r disgyblion, o’r disgyblion mwyaf abl i’r rhai mwyaf bregus. Mae’r ysgol wedi canolbwyntio’n ddiwyd ar ddatblygu profiadau cwricwlwm ar draws pob maes profiad dysgu sy’n adlewyrchu ei chymuned tra’n sicrhau bod pob un o’r disgyblion yn meddu ar y wybodaeth a’r medrau sydd eu hangen arnynt i fod yn llwyddiannus yn yr ysgol, ac mewn bywyd ar ôl yr ysgol. Er enghraifft, mae ganddi ddarpariaeth deilwredig ar gyfer pobl ifanc sydd mewn perygl o ymddieithrio neu dangyflawni yng Nghyfnod Allweddol 4, sy’n darparu cymorth a chyfleoedd ychwanegol, ond yn bwysig, yn eu cadw’n rhan o’r brif ffrwd. Er y gallai’r disgyblion a nodwyd ar gyfer y ddarpariaeth hon ddilyn cymwysterau gyda darparwyr allanol a chael amserlen fwy teilwredig, maent yn mynychu gwersi pynciau craidd a sesiynau tiwtorial dosbarth gyda’u cyfoedion o hyd. Yn ychwanegol, mae disgyblion sy’n newydd-ddyfodiaid i’r DU ac y mae eu Saesneg yn gyfyngedig, yn cael cynnig cwricwlwm hynod effeithiol sy’n cefnogi eu datblygiad o ran y Saesneg, yn eu harwain at deimlo eu bod yn rhan o ysgol yng Nghymru, ac yn eu hintegreiddio’n gyflym ac yn llawn mewn dosbarthiadau prif ffrwd pan fyddant yn barod. O ganlyniad i natur gynhwysol eu cynnig cwricwlwm, mae cynnydd a deilliannau pob grŵp o ddysgwyr yn gryf beth bynnag yw eu mannau cychwyn, a phryd bynnag y maent yn ymuno â chymuned yr ysgol.

Mae perthnasoedd effeithiol gydag athrawon yn hanfodol wrth ddatblygu dysgwyr gwydn a medrus. Mae hon yn elfen bwysig o feithrin cynefin yr ysgol. Mae disgyblion yn teimlo eu bod yn cael eu gwerthfawrogi a’u parchu yn yr ystafell ddosbarth, sy’n cyfrannu at amgylchedd gweithio cadarnhaol ac ymdeimlad cryf o berthyn. Mae gan Ysgol Uwchradd Cathays brosesau a darpariaeth hynod effeithiol i gefnogi anghenion unigol pob un o’r disgyblion, gan gynnwys y rhai ag anghenion ychwanegol a’r rhai sydd angen cymorth ar gyfer heriau emosiynol. Er enghraifft, defnyddir yr arolygon lles i nodi unigolion a grwpiau sydd angen cymorth emosiynol gan ddarpariaeth “Tŷ Diogel” yr ysgol. Ceir cymorth i wella cynnydd academaidd a/neu gymdeithasol myfyrwyr ag anghenion dysgu ychwanegol tra byddant yn parhau i fynychu cymaint o wersi prif ffrwd â’r hyn sy’n briodol. Mae’r cymorth hwn yn bwrpasol ac yn cyfrannu at deimladau’r disgyblion o gael eu parchu a’u gwerthfawrogi gan yr holl oedolion yn yr ysgol, ac ymdeimlad eu bod yn perthyn i gymuned y mae eu cynnydd academaidd a’u lles yn bwysig iddi.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Mae disgyblion yn cydnabod gwerth y ddarpariaeth a’i heffaith ar eu cynnydd a’u lles. Mae llawer o ddisgyblion yn nodi bod ymdeimlad cryf o falchder mewn perthyn i Ysgol Uwchradd Cathays.

Roedd deilliannau cyn y pandemig yng Nghyfnodau Allweddol 4 a 5 yn gryf ac yn gwella bron ym mhob dangosydd, ac yn enwedig mewn mesurau gwerth ychwanegol.

Roedd presenoldeb disgyblion yn gryf am dair blynedd cyn y pandemig, ac mae’n gwella’n dda ers dychwelyd i fod yn yr ysgol amser llawn.

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Mae’r ysgol wedi bod yn rhan o Grŵp Gwella Ysgolion y consortiwm rhanbarthol, ac wedi rhannu ei harferion gydag ysgolion eraill trwy’r fforwm hwn.

Hefyd, mae wedi meithrin perthnasoedd gydag ysgolion eraill y mae wedi rhannu ei systemau a’i phrosesau â nhw.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Uwchradd Cathays yn ysgol amlddiwylliannol, amlieithog ac aml-ffydd yng nghanol Caerdydd. Mae tua 42% o ddisgyblion yn cael prydau ysgol am ddim. Cynrychiolir dros 50 o wahanol fathau o ethnigrwydd yng nghymuned yr ysgol, a siaredir 67 o ieithoedd gwahanol. Mae tua 27% o ddisgyblion wedi eu categoreiddio yn rhai sydd ‘islaw cymwys’ yn Saesneg. Mae cyfraddau symudedd gryn dipyn yn uwch nag ydynt bron ym mhob ysgol arall yng Nghymru, a daw tua 60% o ddisgyblion o’r tu allan i’r dalgylch.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Mae gan Ysgol Uwchradd Cathays ffocws clir ar gefnogi datblygiad gyrfa pob un o’u staff. Mae arweinwyr yn sicrhau eu bod yn datblygu pobl sydd â’r gwerthoedd cywir ac sy’n credu yn niwylliant yr ysgol, ac yn ei hyrwyddo. Mae hyn wedi cael effaith sylweddol ar ansawdd yr addysgu a dysgu disgyblion. Mae cyflwyno dysgu proffesiynol teilwredig, wedi’i seilio ar dystiolaeth, ar gyfer staff ar draws pob rôl yn yr ysgol, wedi helpu pob aelod o staff i ddatblygu eu medrau a’u profiad, ac fe gaiff effaith gadarnhaol ar ddeilliannau dysgu a lles myfyrwyr.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Trwy ymgynghori â’r holl randdeiliaid, datblygodd Ysgol Uwchradd Cathays weledigaeth eu hysgol ar sail y genhadaeth ‘Cyfleoedd i bawb’ a thri gwerth craidd y staff, sef: cydweithio, perchnogaeth a thîm yn gyntaf. Trwy hyn, datblygon nhw ymagwedd effeithiol at ddysgu proffesiynol. Cynorthwyodd hyn yr ysgol yn dda i osod disgwyliadau clir ar gyfer pob aelod o staff. Fe wnaeth y diwylliant hwn, lle mae pob aelod o staff yn ystyried datblygiad yr ysgol gyfan fel mater o drefn, hefyd fireinio gweledigaeth yr ysgol, a’i hymagwedd at y Cwricwlwm i Gymru. Yn ychwanegol, mabwysiadodd yr ysgol strwythur arweinyddiaeth i ehangu cwmpas ac arbenigedd yr uwch dîm arweinyddiaeth ehangach i roi golwg fwy cyfannol iddynt ar yr ysgol.  

Ar y cychwyn, canolbwyntiodd yr uwch dîm arweinyddiaeth ar wella medrau arwain yr holl arweinwyr canol ac uwch arweinwyr. Fe wnaethant ailfodelu diben cyfarfodydd yr uwch dîm arweinyddiaeth ehangach o rannu gwybodaeth i weithgareddau datblygu ysgol gyfan trwy brofiad. Er enghraifft, maent yn gweithio mewn grwpiau llai i adolygu a gwerthuso cynnydd tuag at y blaenoriaethau yn y cynllun datblygu ysgol. Hefyd, maent yn cynnal sesiynau ar ddatblygu medrau arwain ar gyfer yr holl ddeiliaid cyfrifoldeb addysgu a dysgu i sicrhau bod y gwaith gyda’u tîm yn canolbwyntio ar wella’u heffaith yn yr agweddau craidd ar eu rôl, h.y. addysgu a dysgu neu les. Mae’r Arweinwyr Codi Safonau (penaethiaid cyfadrannau) wedi eu hyfforddi mewn arwain ar ddatblygu addysgu a dysgu, sy’n rhoi’r medrau a’r hyder iddynt arwain sesiynau mewn cyfarfodydd tîm. O ganlyniad, mae strwythur a ffocws newydd cyfarfodydd ehangach uwch arweinwyr yn helpu pob aelod o staff i ennill dealltwriaeth well o’r ysgol a’r cynnydd a wneir tuag at flaenoriaethau’r ysgol trwy gydol y flwyddyn.

Mae prosesau hunanwerthuso a chynllunio gwelliant gwell yn sicrhau bod arweinwyr yn monitro effaith gwaith yr ysgol yn barhaus. Caiff tystiolaeth uniongyrchol ei dadansoddi gan uwch arweinwyr, yr uwch dîm arweinyddiaeth ehangach ac ar lefel tîm maes fel bod pawb yn cymryd rhan mewn nodi a rhannu’r cryfderau a’r meysydd y mae angen eu gwella. O ganlyniad, mae staff ym mhob rôl yn rhan o’r broses i nodi blaenoriaethau a chamau gweithredu ar gyfer gwella, ac mae arweinwyr tîm yn deall y meysydd y maent yn eu harwain yn fanwl. Mae hyn yn sicrhau bod arweinwyr tîm yn nodi’n gywir y gwelliannau sydd eu hangen gan bob unigolyn, ac o ganlyniad yn sicrhau bod pob aelod o staff yn cyflawni ei rôl yn fwy effeithiol.

Mae dysgu proffesiynol yn cyd-fynd yn agos ag anghenion ysgol gyfan, tîm a staff unigol. Mae hyn yn galluogi’r ysgol i ddarparu ystod eang o gymorth teilwredig. Hefyd, mae arweinwyr yn paru staff yn agos â’i gilydd i rannu a datblygu arferion cryf ar draws yr ysgol. Mae dysgu proffesiynol i ddatblygu arweinyddiaeth ar draws yr ysgol yn hynod effeithiol. Mae’r ysgol yn datblygu capasiti arwain yn gynhwysfawr trwy ddarparu cyfleoedd dysgu proffesiynol ar gylch dwy flynedd ar gyfer darpar arweinwyr canol ac uwch arweinwyr, a’r rhai presennol. O ganlyniad, mae llawer o arweinwyr wedi ymgymryd â chyfrifoldebau cynyddol dros gyfnod. Mae’r Grwpiau Datblygu Strategol, sy’n cael eu harwain fel arfer gan ddeiliad cyfrifoldeb addysgu a dysgu, yn cefnogi’r gwaith hwn trwy ddarparu cyfleoedd i bob aelod o staff weithio ar flaenoriaeth ysgol gyfan.

Mae arweinwyr yn effeithiol o ran nodi a chynorthwyo staff i wneud cyfraniad sylweddol at wella’r ysgol. Mae nifer o aelodau staff wedi cael eu cynorthwyo i ymgymryd â rolau addysgu, trwy amrywiaeth o lwybrau, ar ôl dechrau fel cynorthwywyr addysgu neu mewn rolau bugeiliol. Mae’r ysgol yn mynd ati i gynorthwyo staff i ymgymryd â swyddi arwain ar draws ystod o rolau i ddatblygu eu dealltwriaeth o’r ysgol gyfan. O ganlyniad, mae nifer o aelodau’r uwch dîm rheoli sydd â chyfrifoldebau cwricwlwm hefyd wedi cael cyfrifoldebau blaenorol yn y strwythur bugeiliol. O ganlyniad, mae’r uwch dîm arweinyddiaeth a’r uwch dimau arweinyddiaeth ehangach yn gweithio mewn ffordd gyfunol ac empathig iawn i oresgyn y rhwystrau rhag dysgu i’r holl ddisgyblion.
 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Cafwyd gwelliant yng nghyfraddau recriwtio a chadw staff, sydd wedi cyfyngu effaith y pandemig ar les a dysgu disgyblion. O ganlyniad, mae’r ysgol wedi ailsefydlu arferion a phrosesau yn gyflym, ac mae disgyblion wedi gwneud cynnydd cryf yn eu dysgu eleni.

Cyn y pandemig, roedd deilliannau yng Nghyfnodau Allweddol 4 a 5 yn gryf iawn ac yn parhau i wella, yn enwedig wrth edrych ar berfformiad gwerth ychwanegol.

Mae addysgu, paratoi ar gyfer y Cwricwlwm i Gymru, a’r ddarpariaeth i gefnogi dysgu a lles dysgwyr yn gryf, ac yn golygu bod Ysgol Uwchradd Cathays mewn sefyllfa dda i ddatblygu’n effeithiol fel cymuned.
 

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Mae’r ysgol wedi bod yn rhan o Grŵp Gwella Ysgolion y consortiwm rhanbarthol, ac wedi rhannu ei harferion gydag ysgolion eraill trwy’r fforwm hwn.

Hefyd, mae wedi meithrin perthnasoedd gydag ysgolion eraill y mae wedi rhannu ei systemau a’i phrosesau â nhw.
 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd Gymunedol Clwyd wedi’i lleoli ar ymyl ardal fawr Cymunedau yn Gyntaf Penlan, sy’n rhan o ardal Penderi.

Cyd-destun yr ysgol:

  • 382 disgybl ar y gofrestr
  • 56% yn cael prydau ysgol am ddim, o gymharu â chyfartaledd Cymru, sef 21%
  • 93% o ddisgyblion o’r 30% o’r ardaloedd mwyaf difreintiedig yng Nghymru
  • 17% o ddisgyblion â Saesneg fel iaith ychwanegol (SIY)
  • 49 datganiad a phedwar Cyfleuster Addysgu Arbenigol (STF) i blant ag anhwylderau’r sbectrwm awtistiaeth ac anhwylderau dysgu cymedrol

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Mae’r ysgol yn ceisio datblygu ac ysbrydoli disgyblion trwy ddarparu amrywiaeth eang o gyfleoedd ychwanegol i gyfoethogi’u profiad ysgol. Yn 2016, sylwodd staff yn yr STF fod diddordeb gan lawer o ddisgyblion mewn pêl-droed, ond roedd ymuno â’u cymheiriaid prif ffrwd yn her. O ganlyniad i hyn, bu’r staff yn chwarae pêl-droed gyda’r disgyblion yn ystod amser chwarae. Sylwodd staff yn fuan fod hyn yn cael effaith amlwg ar lefelau ymgysylltiad disgyblion. Roedd disgyblion yn mwynhau chwarae a thyfodd eu hyder.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Yn sgil hyn, datblygodd y staff y syniad o ddatblygu cynghrair bêl-droed yn benodol i blant ag anghenion dysgu ychwanegol (ADY). Gweledigaeth ‘Cynghrair Pêl-droed Super Teams’ oedd rhoi cyfle i ddisgyblion gynrychioli eu hysgol wrth chwarae pêl-droed cystadleuol yn erbyn timau eraill â gallu a dealltwriaeth debyg. Daeth y syniad gwreiddiol i sefydlu’r gynghrair gan aelod o’r staff cymorth dysgu yn y cyfleuster addysgu arbenigol, a oedd â brwdfrydedd penodol am chwaraeon, cynhwysiant a chynorthwyo disgyblion ag ADY. Mae’r syniad cychwynnol hwn wedi cael canlyniadau pellgyrhaeddol a chadarnhaol i lawer o blant a’u teuluoedd.

Y nod oedd datblygu’u hunan-barch, yn ogystal â’u medrau corfforol a chymdeithasol. Trwy ddathlu perfformiadau a chanlyniadau’r disgyblion, gallai’r ysgol weld bod proffil a statws disgyblion STF yn yr ysgol yn cynyddu. Hefyd, mae’r gynghrair yn rhoi cyfle i rieni disgyblion wylio’u plant yn cystadlu ar ran yr ysgol.

Roedd rhai pethau ymarferol i’w hystyried. Yn gyntaf, bu’n rhaid i’r ysgol ddod o hyd i leoliad addas. Nid oedd chwarae ar gaeau agored wedi’u marcio bob amser yn briodol i’r rhan fwyaf o’r disgyblion. Penderfynwyd llogi caeau yn y cyfleuster pêl-droed lleol i ochrau bach. Roedd hyn yn ddelfrydol, gan fod y bêl bob amser ar y cae ac, unwaith roedd y disgyblion i mewn, roeddent yn gwbl ddiogel. O hyn, dechreuodd STF cyfnod allweddol 2 Clwyd chwarae gemau cyfeillgar yn erbyn STFau eraill yn Abertawe. Amlygodd yr arsylwadau a’r adborth gan ysgolion eraill fod lleoliad a chysyniadau’r gemau yn llwyddiannus a bod potensial i’w tyfu.  

Yn nes ymlaen yn 2016, lansiodd staff o’r STF y gynghrair mewn Cyfarfod Rhwydwaith STF. Gwahoddont athrawon i ymuno â grŵp ar HWB. Cafwyd ymateb da a dechreuodd y gynghrair. Aeth y gynghrair o nerth i nerth. Cyn Covid, roedd 200 o blant o 14 ysgol yn cymryd rhan. Ar hyn o bryd ac ers COVID, mae’r gynghrair wedi ailddechrau ac mae nifer gynyddol yn cymryd rhan.

Mae’r holl staff yn arsylwi disgyblion yn chwarae yn rheolaidd. Mae hyn wedi arwain at adborth defnyddiol i staff yr STF, sydd wedi gwneud diwygiadau ac addasiadau, er enghraifft i drefn digwyddiadau a ‘rheolau’, i fodloni anghenion yr holl ddisgyblion. Bellach, mae dwy adran i ddisgyblion 7-11 oed a chae ‘profiad pêl-droed’ i wneud y mwyaf o gyfleoedd cynhwysiant a chymryd rhan. Mae Adran 1 i ddisgyblion sy’n deall cysyniad gêm a sut i gymryd rhan. Mae ar gyfer plant sy’n hyderus yn gorfforol. Mae’r gemau’n gystadleuol heb fawr o ymyrraeth gan oedolion. Mae adran 2 i ddisgyblion sydd â gwybodaeth ddatblygol am sut i gymryd rhan mewn gem bêl-droed. Gall oedolion cefnogol fod ar y cae i sicrhau bod yr holl ddisgyblion yn cymryd rhan ac yn cicio pêl feddalach. Mae’r Cau Profiad Pêl-droed yn gae heb strwythur gyda pheli o amryw faint gwahanol ac offer synhwyraidd. Mae ar gyfer plant sydd heb gysyniad o gêm eto. Mae oedolion yn eu helpu i archwilio’r offer a sgiliau sy’n gysylltiedig â phêl-droed. Mae unrhyw ddisgyblion yn gallu’i ddefnyddio unrhyw bryd. Mae hyn yn ddefnyddiol os oes angen amser a lle i ddisgybl ‘ymbwyllo’.

Hefyd, mae staff wedi datblygu rhan y cyfnod sylfaen i’r gynghrair, i ddisgyblion iau. Y rheolau yn syml, er enghraifft, yw stopio pan fydd y chwiban yn cael ei chwythu, ceisio peidio cyffwrdd â’r bêl a siglo llaw wedyn. Y dyfarnwyr yw’r hyfforddwyr hefyd. Nhw sy’n rhedeg y gemau ond sydd hefyd yn addysgu elfennau o’r gêm i’r disgyblion (yn dibynnu ar eu gallu). Cyn pob sesiwn, mae’r staff yn dangos y rheolau a sgil. Mae pwyslais ar chwarae’n deg, gwaith tîm ac ennill a cholli’n dda. Mae’r gemau’n para tua 10 munud ac mae’r ysgol yn anelu at gael 6 disgybl bob ochr. Mae’r ddau beth yn hyblyg, yn dibynnu ar nifer y disgyblion a lefel y blinder.

Caiff y gynghrair ei dathlu bob mis Gorffennaf yn ystod gŵyl cyfnod allweddol 2. Mae hyn yn cynnwys gemau pêl-droed, gemau parasiwt, crefftau, Kerling a chastell naid. Hefyd, mae’n amser i bob disgybl gael medal ac mae tlws i enillwyr yr adran. Yn ogystal â gŵyl flynyddol cyfnod allweddol dau, mae gan yr ysgol gemau bob hanner tymor, gan olygu bod chwe digwyddiad bob blwyddyn. Mae’n gysylltiedig â Chymdeithas Pêl-droed Ysgolion Abertawe. Wrth edrych tua’r dyfodol, hoffai’r ysgol helpu siroedd eraill i sefydlu cynghreiriau tebyg a sefydlu tîm cynrychioliadol o ‘STF Abertawe’ i chwarae timau cynrychioliadol eraill.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Mae staff Ysgol Gynradd Clwyd o’r farn bod y prosiect wedi bod yn llwyddiant ysgubol, ac mae disgyblion yn edrych ymlaen at yr holl ddigwyddiadau pêl-droed. Mae’r profiadau wedi’u gwahaniaethu yn helpu’r ysgol i fodloni anghenion unigol ac maent wedi cael effaith sylweddol a chadarnhaol iawn ar hyder y disgyblion, eu hymgysylltiad, eu gwydnwch a datblygiad eu medrau.

Adborth gan athro STF Ysgol Gynradd Cadle, Abertawe.

Rydych chi wedi creu rhywbeth gwirioneddol gyffrous, sy’n hybu cynhwysiant i’n plant a, hefyd, sy’n gwneud i ni fel staff deimlo’n rhan o rywbeth mwy o faint…mae’r effaith yn aruthrol. Roedd gen i blentyn yn fy nosbarth i’r llynedd a wnaeth grïo drwy’r cyfan o’i gêm gyntaf yn y gynghrair gan nad oedd e’n ‘cael tro’; erbyn hyn, mae’n chwarae rygbi a phêl-droed yn ei ysgol uwchradd…wir i chi, mae fy nosbarth i ond yn chwarae pêl-droed yn y gynghrair a dydw i erioed wedi’u gweld nhw’n gweithio gyda’i gilydd fel maen nhw’n gwneud ar y cae’.  

Rhai dyfyniadau gan ddisgyblion:

  • ‘Rwy’n gwneud ffrindiau newydd.’
  • ‘Rwy’n hoffi…rwy wrth fy modd yn cymryd rhan.’
  • ‘Ciciais i’r bêl i fy ffrindiau.’
  • ‘Rwy’n caru pêl-droed oherwydd dysgoch chi fi i chwarae pêl-droed.’
  • ‘Sgoriais i 3 gôl.’
  • ‘Rwy’n caru gwisgo cit yr ysgol.’
  • ‘Rwy’n teimlo’n hyderus yn y gemau a does dim ots gen i os ydyn ni’n ennill neu’n colli’.

Sut rydych chi wedi rhannu’ch arfer da?

Mae’r ysgol yn defnyddio’i chyfrif Twitter i ddathlu’r gynghrair, ac mae ganddi’r hashnod #superteamsfootball. Gwahoddwyd staff i siarad am y gynghrair yng nghynhadledd ‘Cau’r Bwlch’ 2017 ERW. Y ffocws oedd rhannu arfer dda a oedd yn cynyddu lefelau ymgysylltiad rhanddeiliaid ac yn codi safonau cyrhaeddiad disgyblion. Cafodd cysyniad y gynghrair ei groesawu gan y mynychwyr. Mae’r gynghrair wedi cael sylw ym mhapurau newyddion y Swansea Evening Post a’r Western Mail hefyd. Dyfarnwyd Athro Ymarfer Corff y Flwyddyn De Cymru i athro ymarfer corff yn yr ysgol yn 2018. Roedd y wobr hon yn cydnabod effaith y gynghrair a’r gwaith a wnaed gan sylfaenwyr y gynghrair.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir i’r arfer

Mae Ysgol Gynradd Gymunedol Clwyd wedi’i lleoli ym Mhenlan, Abertawe. Mae’n gwasanaethu ardal â lefel uchel o amddifadedd a diweithdra. Mae dros 90% o’r 365 o ddisgyblion yn yr ysgol yn byw yn yr 20% o’r ardaloedd mwyaf difreintiedig yng Nghymru. Mae tua 56% o’r disgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim. Mae’r ystadegau hyn ymhell uwchlaw’r cyfartaleddau cenedlaethol. Mae’r ysgol hefyd yn lletya pedwar cymhwyster addysgu arbenigol i gynorthwyo disgyblion ag anghenion dysgu ychwanegol o bob rhan o’r awdurdod lleol.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch a nodwyd fel arfer effeithiol neu arloesol

Mae’r ysgol yn rhoi pwyslais mawr ar ddatblygu ac annog dyheadau disgyblion ar gyfer cyflawniadau a chyflogaeth yn y dyfodol. Mae’r dyhead hwn yn arwain at staff yn trefnu profiadau dysgu pwrpasol, go iawn yn rheolaidd, sy’n ehangu gwybodaeth a dealltwriaeth disgyblion o’r cyfleoedd y gallant ddod ar eu traws yn y dyfodol.

Bob blwyddyn, mae’r ysgol yn cynnig cyfle i ddisgyblion gael profiad o weithio â chynghorwyr cyflogaeth o’r Ganolfan Byd Gwaith. Maent yn cynnig gweithdy yn y bore, cynllunio curriculum vitae a chyfweliadau ffug. Mae hyn yn galluogi disgyblion i gael profiadau uniongyrchol o ran cynllunio gyrfa bosibl, chwilio am swydd a dyheadau ar gyfer y dyfodol. Mae hyn yn cysylltu’n uniongyrchol â digwyddiad ‘Cyfarfod â’r Gweithiwr’ yr ysgol. Digwyddiad trefnedig yw hwn lle y gofynnir i ddisgyblion awgrymu gyrfaoedd posibl y maent yn dyheu i gael profiad ohonynt. Yna, mae’r ysgol yn gwahodd cynrychiolwyr o’r gyrfaoedd hynny i’r ysgol ac mae’r disgyblion yn gofyn cwestiynau sydd o ddiddordeb iddynt ar ffurf ‘gron’. Mae hyn wedi datblygu’n ddigwyddiad mawr sy’n cael ei gydnabod fel arfer arloesol ac sydd wedi galluogi disgyblion yn Ysgol Clwyd i gyfarfod â dwsinau o weithwyr o ystod eang o broffesiynau, gan gynnwys: meddyg, diffoddwr tân, cyfreithiwr, actor, weldiwr, peiriannydd, swyddog yr heddlu, bydwraig, milfeddyg, gwyddonydd, pêl-droediwr, briciwr, triniwr gwallt, entrepreneur, parafeddyg, aelod o’r lluoedd arfog, llyfrgellydd, gweithiwr banc, cyfrifydd a llawer mwy.  

Mae disgyblion yn cael cyfle i wneud cais am rai o’r swyddi hyn a chael profiad o gyfweliad un-i-un o flaen eu cyfoedion. Mae adborth o’r cyfweliad yn cael ei roi i’r ymgeiswyr gan staff yr ysgol, y cyflogwyr ac aelodau eraill o’r panel. Bu hyn yn ffordd rymus iawn o baratoi disgyblion ar gyfer yr heriau y gallant eu hwynebu yn y dyfodol. Mae hefyd wedi amlygu iddynt y medrau y gall fod eu hangen i ddod o hyd i waith yn y dyfodol.

Rhoi’r medrau ar waith fu’r ffocws. Mae Siop ‘Pop-yp’ Clwyd yn cael ei threfnu, ei chyflenwi a’i goruchwylio gan ddisgyblion. Mae hwn yn gyfle iddynt redeg a gweithio mewn uned siop fach yn y gymuned. Maent yn dylunio ac yn gwneud y rhan fwyaf o’r stoc ac yn gweithio’r tiliau, yn creu amserlenni gwaith, yn datrys problemau ac yn hysbysebu. Mae hyn hefyd yn rhoi cyfle i ddisgyblion feddwl yn greadigol i ddylunio cynhyrchion. Wrth gynllunio ar gyfer y Cwricwlwm i Gymru, mae disgyblion yn cyfrifo cyllidebau, elw a newid ac yn datblygu medrau llythrennedd a rhifedd pwrpasol, go iawn. Bob blwyddyn, mae hyn wedi datblygu ystod o fedrau bywyd gwahanol a hanfodol sy’n cyd‑fynd yn berffaith â’r medrau sy’n cael eu trafod yn ystod y diwrnod ‘Cyfarfod â’r Gweithiwr’. Mae’r gwobrau a’r elw o’u gwaith caled yn y Siop Pop-yp yn golygu bod yr ysgol wedi gallu fforddio prynu bws mini. Mae hyn yn enghraifft ymarferol, ddilys o waith caled disgyblion yn talu ar ei ganfed.

Yn ogystal, ac yn flynyddol, mae disgyblion Blwyddyn 5 a Blwyddyn 6 yn cymryd rhan ym Mhartneriaeth Ymgyrraedd yn Ehangach De Orllewin Cymru. Mae’r bartneriaeth hon yn cael ei hariannu gan Gyngor Cyllido Addysg Uwch Cymru. Nod y rhaglen yw codi dyheadau ac ymwybyddiaeth pobl ifanc sydd wedi’u tangynrychioli mewn addysg uwch ar hyn o bryd o addysg bellach ac addysg uwch. Gwneir hyn drwy weithgareddau a gweithdai sy’n cael eu cynnal mewn sefydliadau addysg uwch, colegau, ysgolion a lleoliadau cymunedol. Mae disgyblion yn mynychu diwrnodau ‘ACE’ Iau a Diwrnodau Blas ar Bynciau yng Nghampws Singleton, Prifysgol Abertawe. Mae disgyblion yn gweithio â myfyrwyr arweiniol hefyd i gymryd rhan mewn cyfres o weithgareddau grŵp.

Er mwyn helpu penderfynu a yw’r gweithgareddau’n helpu cyfranogwyr i symud ymlaen o’r ysgol i addysg bellach, addysg uwch a chyflogaeth, mae’r rhaglen yn cofnodi gwybodaeth am y gweithgareddau allgymorth a’r disgyblion sy’n cymryd rhan ynddynt er mwyn iddynt allu olrhain taith addysgol y cyfranogwyr allgymorth i’r brifysgol a’r tu hwnt i gyflogaeth.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

  • Roedd yr holl ddisgyblion a holwyd yn cytuno eu bod wedi elwa ar y diwrnod ‘Cyfarfod â’r Gweithiwr’ a’i fod wedi datblygu eu meddylfryd tuag at ddewisiadau gyrfa yn y dyfodol.
  • Mae gan bron pob un o’r disgyblion ddealltwriaeth gliriach o’r posibiliadau sydd ar gael o ran addysg a chyflogaeth yn y dyfodol yn eu hardal leol a’r byd ehangach.
  • Mae gan bron pob un o’r disgyblion ddealltwriaeth well o’r hyn y mae angen iddynt ei wneud i gyflawni eu dyheadau. Mae hyn yn cael effaith gadarnhaol ar agweddau at ddysgu ar draws yr ysgol.
  • Mae pob disgybl yn cael cyfle i brofi gweithgarwch sy’n gysylltiedig â’r byd gwaith.
  • Mae dadansoddiad yn nodi bod dyheadau disgyblion ar gyfer y dyfodol wedi codi’n sylweddol
  • Mae gan yr ysgol bartneriaethau cadarnhaol, parhaus a buddiol ag ystod o gyflogwyr a sefydliadau addysgol.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir i arfer ragorol/arfer sy’n arwain y sector

Prif nod DCGO yw cynhyrchu defnyddwyr y Gymraeg a hwyluso’r broses o gymathu’r defnyddwyr hynny â’r gymdeithas Gymraeg leol. Oherwydd hynny mae pwyslais cyrsiau DCGO ar ddatblygu sgiliau llafar a rhoi hyder i’r dysgwyr ddefnyddio’r iaith.

Datblygu hyder i ddefnyddio’r Gymraeg yn y dosbarth

Yr ystafell dosbarth yw man cychwyn datblygu hyder y dysgwyr i defnyddio’r Gymraeg ac mae tiwtoriaid DCGO yn llwyddo i greu naws Cymraeg a Chymreig yn eu dosbarthiadau. Mae’r Saesneg yn cael ei gollwng yn raddol fel cyfrwng cyfathrebu yn y dosbarth a thrwy ddefnyddio iaith sydd o fewn gafael y dysgwyr a defnydd creadigol o ystumiau a iaith y corff, llwyddir i gael gwersi cyfrwng Cymraeg yn fuan iawn.

Datblygu hyder i ddefnyddio’r Gymraeg yn y gymuned

Ynganu a thafodiaith

Rhaid wrth sicrhau bod hyder y dysgwyr yn eu gallu ieithyddol yn caniatáu iddynt ddeall yr hyn mae trigolion y gogledd-orllewin yn ei ddweud yn y Gymraeg, ac i efelychu’r dafodiaith honno.

Ceisir cyflwyno’r dafodiaith yn bennaf trwy sicrhau bod yr ynganiad a ddefnyddir gan y tiwtor wrth gyflwyno geirfa yn gyson ag yr hyn a glywir yn y cymunedau lleol. Gwelir hyn yn bennaf trwy ynganu nifer o ddeuseiniaid yn unsain er enghraifft – gwybod – gwbod, chwarae – chwara

Cyflwynir geirfa leol yn ogystal megis ‘hercan’ am ‘doriad gwallt’. 

Mae’r dysgwyr yn canmol bod yr iaith gymunedol yn cael ei chyflwyno iddynt.

Sesiynau allgyrsiol

Mae defnyddio’r Gymraeg y tu allan i’r dosbarth yn gam allweddol er mwyn i’r dysgwyr fagu’r hyder i’w defnyddio yn y gymuned. Roedd y cyfnod clo yn her o ran gallu cynnig cyfleodd i’r dysgwyr fentro gyda’u hiaith yn allgyrsiol.  

Er mwyn rhoi elfen o normalrwydd i’r dysgwyr darparwyd nifer o sesiynau ar-lein i’r dysgwyr gan gynnwys nifer o sesiynau llesol e.e.  

  • Paned/llymed a sgwrs  
  • Clwb Darllen 
  • Clwb Garddio 
  • Cwis  
  • Gŵyl Haf Dysgwyr Dwyfor (efo cystadlaethau ‘sgwennu ayb)  

Hefyd yn ystod Gwanwyn a Haf 2021, llwyddwyd i gynnal rhai digwyddiadau cefnogi dysgwyr wyneb yn wyneb e.e.  

  • Teithiau Cerdded  
  • Paned a sgwrs mewn caffi

Clybiau darllen

Mae darllen Cymraeg yn atgyfnerthu datblygiad yr iaith lafar. Mae’r dysgwyr yn dod ar draws geirfa newydd, ei gweld mewn cyd-destun ac yn dod yn fwy cyfarwydd â chystrawen y Gymraeg. Wrth gynllunio’r rhaglen ar gyfer 2020-21, gwelwyd yr angen i gynnig rhagor o gyswllt i’r dysgwyr â’r Gymraeg. Cynlluniwyd cyfres o glybiau rhithiol ar bob lefel, i redeg am gyfnodau byrion.

Cynigwyd 9 clwb darllen yn nhymor yr hydref, a llenwyd pob un bron yn syth. Gwelwyd yr angen i gynyddu’r ddarpariaeth, a chynigwyd 14 clwb ym mis Ionawr. Yn 2020-21, ymrestrodd 346 i fynychu’r clybiau darllen.

Bellach, mae tîm penodol o diwtoriaid yn gyfrifol am gynnal y clybiau darllen, ac am rannu adnoddau electronig a syniadau ar gyfer cynnal clwb darllen effeithiol ymhlith y staff.

Rhannu arferion da

Mae’r  tiwtoriaid yn rhannu arferion da o ran dysgu ac addysgu mewn fforymau ardal sy’n cael eu cynnal yn dymhorol, yn ogystal â thrwy gyfrwng cyfarfodydd ar-lein ble mae grwpiau trafod ar gyfer pob lefel.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr

The greatest effect is on learners’ willingness to use the Welsh language in their community. LWNW’s emphasis on conversation and understanding and emulating local pronunciation helps learners to assimilate into Welsh-speaking society effectively.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd yr Eglwys yng Nghymru y Trallwng wedi’i lleoli ar yrion tref y Trallwng ac fe’i hagorwyd ym Medi 2017 ar ôl uno disgyblion o bedair o ysgolion y dref. Ar ôl gweithredu ar draws tri chyn safle ers ei hagor, symudodd yr ysgol i adeilad newydd ym mis Ionawr 2021.

Mae 280 o ddisgyblion ar y gofrestr, sy’n cynnwys 25 yn y ddarpariaeth cyn-ysgol. Mae 38% o’r disgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim. Mae hyn ymhell uwchlaw’r cyfartaledd cenedlaethol (21%). Mae’r ysgol yn gwasanaethu cymuned sydd wedi’i lleoli mewn ardal sydd ymhlith y 10-20% o’r ardaloedd mwyaf difreintiedig yng Nghymru (MALlC).

Mae gan 39% o’r disgyblion anghenion dysgu ychwanegol. Mae tri dosbarth ychwanegol yn yr ysgol, sef dau i ddisgyblion ag anawsterau dysgu cymedrol a Rhaglen Anogaeth i ddisgyblion ag anawsterau ymddygiadol, emosiynol a chymdeithasol, y mae pob un ohonynt yn gwasanaethu ardal ehangach o ysgolion. Mae tuag 20% o’r disgyblion yn siarad Saesneg fel iaith ychwanegol.

Mae’r ysgol hefyd yn lletya cyfleusterau Dechrau’n Deg a lleoliad i blant tair a phedair oed.

Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol

Mae’r ysgol wedi cydnabod rôl gofalwyr ifanc bob amser a chafodd ei gwahodd yn flaenorol i gymryd rhan mewn cynllun peilot gan yr Ymddiriedolaeth Gofalwyr. Fodd bynnag, arweiniodd y pandemig at ymwybyddiaeth ddwysach o sut roedd y plant hyn dan anfantais ddwbl, yn enwedig yn ystod y cyfnodau clo. Amlygodd system yr ysgol o gysylltu â dysgwyr bregus yn ystod y cyfnodau hyn nad oedd rhai gofalwyr ifanc yn cael eu cydnabod o hyd. Roedd yr ysgol yn benderfynol o roi gweithdrefnau ar waith i sicrhau y byddai gofalwyr ifanc yn cael eu galluogi i fwynhau eu hawliau dan Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau’r Plentyn bob amser, yn ystod y pandemig ac ar ei ôl.  

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Roedd angen i’r ysgol sicrhau bod gweithdrefnau cadarn ar waith i adnabod gofalwyr ifanc ac annog diwylliant ehangach yn yr ysgol y dylai dysgwyr sydd â rôl ofalu yn y cartref gael eu cydnabod a’u cefnogi. Enwebodd yr ysgol aelod o’r tîm bugeiliol i fod yn bennaf gyfrifol am y maes gwaith hwn ac yn fod yn gyswllt i ofalwyr ifanc. Byddai’r unigolyn hwn yn hyrwyddo eu hangenion ac yn cysylltu â llywodraethwr penodedig i sicrhau bod ymgysylltiad ehangach â rhanddeiliaid.

Dechreuodd yr arweinydd gweithredol hwn drwy godi ymwybyddiaeth o rôl gofalwyr ifanc ymhlith yr holl ddisgyblion, fel y byddai unrhyw ofalwyr ‘cudd’ yn gallu dod i’r amlwg. Roedd yn bwysig gwneud hyn yn ofalus er mwyn sicrhau na fyddai unrhyw stigma yn gysylltiedig â hunanadnabod, ac y gellid sefydlu ethos cadarnhaol yn yr ysgol lle byddai gofalwyr ifanc a’u teuluoedd yn cael eu parchu a’u gwerthfawrogi.

Ar ôl hynny, gweithiodd yr arweinydd gweithredol â’r uwch dîm rheoli i sicrhau bod yr holl staff addysgu a chynorthwyol, ynghyd â’r llywodraethwyr, yn deall cyfrifoldebau’r ysgol i ofalwyr ifanc ac yn gwybod pwy oeddent ar draws yr ysgol. Nodwyd gofalwyr ifanc ar gofrestrau dosbarth a thrwy Broffiliau Un Dudalen er mwyn i athrawon llanw fod yn ymwybodol o’u statws hefyd a’r angen i ganiatáu amgylchiadau arbennig, fel galwad ffôn i’r cartref, cymorth â gwaith cartref neu er mwyn osgoi unrhyw gwestiynau diangen.

Sefydlodd yr ysgol grŵp cefnogi cymheiriaid i ofalwyr ifanc sy’n cyfarfod bob dydd Gwener ag aelod o elusen gofalwyr ifanc ym Mhowys, sef Credu, a’r llywodraethwr cyswllt enwebedig. Mae hyn yn galluogi disgyblion i rannu eu hanesion a chael amser i fod yn blant yn hytrach na gofalwyr.

Gofynnodd y gofalwyr ifanc eu hunain a fyddai modd iddynt sefydlu grŵp Llais y Disgybl i gynnwys gofalwyr a’r rhai nad ydynt yn ofalwyr. Erbyn hyn, mae’r grŵp hwn yn cyfarfod i ailysgrifennu fersiynau o bolisïau allweddol sy’n addas i blant, ynghyd â Llysgenhadon Gwych yr ysgol i sicrhau eu bod yn adlewyrchu hawliau gofalwyr ifanc. Buont yn weithredol hefyd o ran sicrhau cardiau adnabod gofalwyr ifanc i’r rhai sydd eisiau cario un ohonynt.

Mae’r ysgol yn olrhain cynnydd gofalwyr ifanc fel grŵp o ddysgwyr ym mhob agwedd ar eu bywyd ysgol, gan gynnwys lles, cyrhaeddiad a phresenoldeb. Caiff tueddiadau eu dadansoddi i sicrhau bod unrhyw newidiadau y gellir eu priodoli i’w statws gofalu yn cael eu nodi a’u cefnogi, yn ôl yr angen. Roedd yr ysgol am sicrhau, wedi i ofalwyr ifanc drosglwyddo i ysgol uwchradd, bod eu hawliau fel gofalwyr ifanc yn cael eu bodloni o hyd, felly sefydlwyd grŵp pontio â’r ysgol uwchradd leol. Trwy’r grŵp hwn, amlygwyd y gallai brodyr a chwiorydd prif ofalwyr gael eu ‘cuddio’ yn y sector uwchradd, felly sefydlwyd ffurflen hysbysu ar y cyd lle y gallai’r ysgol gynradd ac uwchradd weithio mewn partneriaeth i nodi lle y gallai fod gan frodyr a chwiorydd gyfrifoldebau gofalu ar y cyd. 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Mae’r gofalwyr ifanc yn yr ysgol yn falch o’u statws gofalu ac mae’r ysgol wedi nodi, ers i hunanadnabod gael ei annog ac ers dod yn rhan o grŵp cefnogi cymheiriaid, bod gan lawer ohonynt fwy o hunan-werth a hunan-barch.

Sut ydych wedi rhannu eich arfer dda?

Mae’r arweinydd gweithredol wedi siarad yng Ngweithgor Lles Pob Ysgol Powys, gan arwain at argymhellion yn cael eu rhannu â phob ysgol yn yr awdurdod.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir i arfer ragorol/arfer sy’n arwain y sector

Mae DCGO wedi bod yn flaengar ymysg darparwyr CiO yng Nghymru oherwydd ei bwyslais parhaus ar ymchwil fel sail i ddatblygiadau yn y maes.  Cryfder pellach y gwaith hwn yw ei fod yn seiliedig ar gydweithio gydag ysgolion academaidd amrywiol ym Mhrifysgol Bangor, gan ddwyn arbenigedd o ddisgyblaethau gwahanol at ei gilydd er lles y maes.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd a nodwyd fel arfer ragorol/arfer sy’n arwain y sector

Mae’r ymchwil academaidd diweddar sydd wedi ei gynnal yn cynnwys y canlynol:

  • Newid Ymddygiad – ymchwil PhD mewn cydweithrediad â’r Ysgol Seicoleg ar newid ymddygiad siaradwyr goddefol y Gymraeg.  Yn deillio o’r ymchwil hwn, mae DCGO wedi medru cymhwyso’r canfyddiadau i gyrsiau ‘Magu Hyder’ gyda’r cyhoedd ym Mangor ar y cyd gyda’r Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol, ac yn ddiweddarach gyda Menter Iaith Bangor gyda busnesau yn y ddinas.  Arweiniodd hyn at lunio canllaw ar gynnal sesiynau magu hyder i weddill darparwyr Cymraeg i Oedolion.  Ar gais y Ganolfan Genedlaethol, cynhelir peilot sesiynau magu hyder cenedlaethol yng Nghyngor Gwynedd.
  • E-Ddysgu – ymchwil PhD mewn e-Ddysgu ac effeithiolrwydd e-Ddysgu mewn cymhariaeth â’r dull wyneb yn wyneb arferol wrth gaffael iaith.  Mae’r ymchwil yn cynnwys mesur effaith Apiau dysgu Cymraeg a ddatblygwyd gan DCGO.  Bwriedir defnyddio’r canfyddiadau er mwyn bwydo i arlwy ar-lein DCGO yn 2022/2023.
  • Anawsterau ynganu – ymchwil PhD mewn Ieithyddiaeth sy’n canolbwyntio ar y prif anawsterau a wynebir gan ddysgwyr y Gymraeg.  Cyfrannodd y Ganolfan Genedlaethol at nawdd yr ysgoloriaeth hon. Bydd tystiolaeth yr ymchwil hwn yn medru cyfrannu at newidiadau i gynnwys cwrslyfrau/arweiniad i diwtoriaid, yn ogystal ag at gynnwys hyfforddiant cenedlaethol i diwtoriaid.

Rheolaeth Strategol ar hyfforddiant iaith o fewn y gweithle – ymchwil PhD yn wreiddiol sydd wedi arwain at astudiaethau pellach (fel y gwelir isod).  Mae canfyddiadau’r ymchwil hwn 

  • wedi arwain at newidiadau yn y modd y mae DCGO yn trafod a chynllunio hyfforddiant iaith gyda gweithleoedd (gan gynnwys staff Prifysgol Bangor) fel bod elfen llawer iawn mwy strategol i’r modd y ‘dewisir’ dysgwyr ond hefyd y modd y rheolir yr hyfforddiant, er mwyn sicrhau defnyddwyr y Gymraeg.

 

Mae prosiectau ymchwil cymhwysol eraill yn cynnwys y canlynol:

  • Enillwyd grant Ewropeaidd gan yr NPLD (Network to Promote Linguistic Diversity) i arwain prosiect gyda phartneriaid yn yr Eidal, Sbaen a’r Alban, gan roi sylw penodol i ddysgu ar-lein.  Bydd y gwaith yn cael ei gwblhau yn nhymor yr hydref 2022 gyda symposiwm rhyngwladol yn cael ei drefnu er mwyn rhannu canfyddiadau ac arfer da ynghyd â gwersi y gall gwahanol wledydd yn Ewrop ddysgu oddi wrth ei gilydd.  Mae’r astudiaeth hon hefyd yn cynnwys cymhariaeth o drefniadau a thechnegau rheoli ansawdd, hyfforddi tiwtoriaid a chynhyrchu deunyddiau dysgu.  Fel rhan o’r astudiaeth hon mae DCGO yn gweithio’n agos gyda Chyngor Bwrdeistref Sirol Conwy gan ymchwilio i effeithiolrwydd hyfforddiant iaith ei staff (fel rhan o gynllun Cymraeg Gwaith).
  • Cynhelir astudiaeth debyg i’r un gyda Chyngor Bwrdeistref Sirol Conwy gyda Chyngor Sir Gwynedd hefyd, sy’n edrych ar effeithiolrwydd y cynllunio a’r cymhwyso o safbwynt y staff a’r rheolwyr.

Pwysigrwydd y gwaith hwn gyda’r gweithleoedd yw er mwyn medru darparu pecyn canllawiau i’r Ganolfan Genedlaethol a’i darparwyr ac i Gomisiynydd y Gymraeg er mwyn sicrhau bod hyfforddiant iaith yn y gweithle mor effeithiol ag y gall fod i’r sefydliadau, y dysgwyr newydd a’r cyhoedd sy’n derbyn gwasanaeth Cymraeg ganddynt.

Rhannu Canfyddiadau’r ymchwil

Mae DCGO yn awyddus iawn i rannu ei ganfyddiadau gyda’r maes yng Nghymru a thu hwnt.  I’r perwyl hwn, yn ogystal â’r symposiwm a gynhaliwyd yn 2019/2020 a’r gynhadledd ryngwladol a fydd yn cael ei chynnal yn 2022, mae’r cyhoeddiadau diweddar / ar y gweill canlynol hefyd yn rhannu gwybodaeth a chanfyddiadau manwl am Gymraeg yn y Gweithle:

  • Erthygl yn Current Issues in Language Planning
  • Erthygl yn Gwerddon
  • Pennod yn Y Gymraeg a Gweithle’r Gymru Gyfoes, cyfrol a gyhoeddir gan Wasg Prifysgol Cymru

Mae DCGO hefyd wedi cyhoeddi pennod (‘Addysgu dysgwyr ail-iaith’) yn y gyfrol a gyhoeddwyd gan y Coleg Cymraeg Genedlaethol (2020) o’r enw Cyflwyniad i ieithyddiaeth.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr

Yr hyn sy’n nodweddiadol o’r ymchwil ydy ei fod yn ymchwil gymhwysol sy’n golygu fod canfyddiadau’r ymchwil yn cael eu cymhwsyo a’u defnyddio fel sail i strategaethau dysgu ac addysgu yng ngwaith pob dydd DCGO a’r sector, ac o ganlyniad mae’n cael effaith uniongyrchol ar safonau dysgwyr.