Arfer effeithiol Archives - Page 19 of 67 - Estyn

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd Llwydcoed yn ysgol gynradd cyfrwng Saesneg wedi’i lleoli ym mhentref  Llwydcoed, ger Aberdâr, yn awdurdod lleol Rhondda Cynon Taf. Mae gan yr ysgol 125 o ddisgyblion rhwng 3 ac 11 oed, wedi eu trefnu’n bum dosbarth oedran cymysg. Mae’r ysgol yn cynnig darpariaeth feithrin amser llawn o’r mis Medi ar ôl trydydd pen-blwydd y plentyn. Nodwyd bod gan ryw 3% o’r disgyblion anghenion dysgu ychwanegol, ac mae bron pob un ohonynt yn defnyddio Saesneg fel eu hiaith gyntaf. Mae 29% o ddisgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim. Mae’r ffigur hwn wedi cynyddu’n sylweddol ers y pandemig. 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Mae’r pandemig wedi cael effaith sylweddol ar les a chyllid teuluoedd yr ysgol. Bu cynnydd sydyn yn nifer y disgyblion yn yr ysgol sy’n gymwys i gael prydau ysgol am ddim. O’r herwydd, mae’r ysgol wedi gweithio gyda’r Grŵp Gweithredu ar Dlodi Plant (CPAG) i geisio lleihau’r rhwystrau ariannol a oedd yn atal disgyblion rhag cymryd rhan yn llawn yn y diwrnod ysgol. Roedd yr ymagwedd ‘Cost y Diwrnod Ysgol’ yn cynnwys gweithio gyda chymuned yr ysgol gyfan, gan gynnwys disgyblion, rhieni, athrawon a staff yr ysgol, i werthuso ymagwedd yr ysgol at nodi a lleihau’r rhwystrau ariannol a oedd yn wynebu disgyblion o gefndiroedd incwm isel. Defnyddiodd yr ysgol y data o arolygon a chyfweliadau i bennu beth oedd yr ysgol yn ei wneud yn dda, a beth y gellid ei wella. Lluniodd adroddiad manwl yn amlinellu ymagwedd bresennol yr ysgol, a datblygodd gynllun gweithredu yn amlinellu ffyrdd ymlaen. Lluniodd yr ysgol astudiaeth achos, yn amlinellu’r camau yr oedd wedi’u cymryd, a’r gwelliannau a oedd wedi deillio o hynny. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Nododd yr ysgol ‘Ymarferwyr Cost y Diwrnod Ysgol’ penodol i arwain y gwaith ar leihau’r rhwystrau ariannol sy’n atal disgyblion o gefndiroedd incwm isel rhag ymgysylltu’n llawn â bywyd ysgol. Am dair wythnos yn ystod mis Hydref a mis Tachwedd 2021, siaradodd yr ymarferwyr â disgyblion o Flynyddoedd 1 i 6, rhieni, aelodau staff a llywodraethwyr. Hefyd, casglon nhw farn trwy arolygon ar-lein. Trefnodd yr arweinydd iechyd a lles gyfweliadau a chynorthwyo yn y broses werthuso. Cyflwynodd yr ymarferwyr y data a ddadansoddwyd i staff yr ysgol trwy sesiwn adborth ac adroddiad ysgrifenedig terfynol. 

Ar ôl cyflwyno’r adroddiad a’r canfyddiadau i staff, cymerodd Bob un ohonynt ran mewn datblygu cynllun gweithredu. Canolbwyntiodd hyn ar y canlynol:

  • Cost tripiau ysgol. Roedd yr ysgol eisoes yn defnyddio’r Grant Datblygu Disgyblion (GDD) a chyllid y Gymdeithas Rhieni ac Athrawon i roi cymorthdaliadau helaeth ar gyfer tripiau, gan felly leihau’r gost i deuluoedd targedig yn sylweddol. Fodd bynnag, amlygodd adroddiad yr ysgol fod llawer o rieni sydd â mwy nag un plentyn, neu’r rhai ar aelwydydd rhiant sengl, yn cael trafferthion talu am gostau gweithgareddau ychwanegol o hyd, yn enwedig tripiau ysgol. O ganlyniad, penderfynodd yr ysgol sicrhau bod mwy o rybudd yn cael ei roi i rieni am ymweliadau addysgol, a rhoddodd system cynlluniau talu hyblyg ar waith i alluogi rhieni i dalu am ymweliadau dros gyfnod.
  • Diwrnodau dim gwisg ysgol. Mae yna lawer o adegau lle rhoddwyd cyfle i’r plant wisgo i fyny neu beidio â gwisgo gwisg ysgol fel rhan o ddigwyddiadau arbennig neu ddiwrnodau elusennol. O ganlyniad i adroddiad yr ysgol, mabwysiadodd y staff ddulliau arloesol i ddathlu’r rhain, er enghraifft gwisgo pyjamas yn hytrach na gofyn i’r rhieni brynu gwisgoedd ar gyfer Diwrnod y Llyfr.
  • Gwisg ysgol. Mabwysiadodd yr ysgol ymagwedd sensitif a chynhwysol at wisg ysgol, gan gael gwared â’r pwysau i brynu gwisg ysgol â brand. Mae’r ysgol wedi prynu sied ac wedi’i gwneud yn ‘Siop Rannu’ yn llawn gwisgoedd, gwisg ysgol a siwmperi Nadolig wedi’u cyfrannu, y gall rhieni eu cymryd yn rhad ac am ddim.
  • Tripiau ysgol. Mae’r ysgol yn cyfyngu ar swm yr arian gwario y caniateir i blant fynd gyda nhw ar dripiau, fel nad yw rhieni o aelwydydd llai cefnog yn teimlo dan bwysau i roi gormod o arian i’w plentyn.
  • Digwyddiadau ysgol. Datgelodd arolwg yr ysgol fod cost ymgymryd â digwyddiadau, fel disgos a ffeiriau ysgol, yn aml yn rhoi baich ariannol afrealistig ar deuluoedd. Aeth yr ysgol i’r afael â hyn trwy drefnu tocynnau pris teulu ar gyfer disgos, er enghraifft, yn hytrach na phrisiau unigol fesul plentyn. Sicrhaodd hefyd fod cynifer o stondinau gweithgareddau am ddim â gweithgareddau y telir amdanynt mewn ffeiriau Nadolig a ffeiriau haf, fel bod pob plentyn yn gallu cymryd rhan. Yn ychwanegol, nid yw’r ysgol yn gofyn am arian parod mwyach; yn hytrach, mae’n anfon dolen yn uniongyrchol at rieni sy’n gallu dewis p’un a ydynt am gyfrannu ai peidio.
  • Adnoddau dysgu ar gyfer y cartref. Sefydlodd yr ysgol ‘orsafoedd creadigol’ yn llawn adnoddau y gall disgyblion fynd â nhw adref neu’u defnyddio yn ystod amser cinio ar gyfer cwblhau tasgau gwaith cartref.
  • Amser cinio. Amlygodd adborth yr adroddiad fod disgyblion yn cael eu gwahanu yn ystod amser cinio yn ôl p’un a oeddent yn cael cinio ysgol neu becyn bwyd. Roedd hyn yn golygu nad oedd ffrindiau’n gallu eistedd gyda’i gilydd os oeddent yn cael math gwahanol o bryd bwyd. O ganlyniad, roedd plant sy’n gymwys i gael prydau ysgol am ddim weithiau’n gofyn i’w rhieni a allent newid i gael pecyn bwyd er mwyn eistedd gyda’u ffrindiau. Newidiodd yr ysgol y trefniadau hyn i ganiatáu i’r disgyblion eistedd yn unrhyw le.

Ym mis Mehefin 2022, ymwelodd ymchwilydd o Brifysgol Newcastle â’r ysgol fel rhan o werthusiad o brosiect ‘Cost y Diwrnod Ysgol’. Nod yr ymweliad hwn oedd dilyn trywydd yr archwiliad a oedd wedi cael ei gynnal saith mis ynghynt ac archwilio pa effaith, os o gwbl, a gafodd y cyfranogiad ar y disgyblion, y rhieni a’r staff. Daeth yr archwiliad i’r casgliad fod prosiect ‘Cost y Diwrnod Ysgol’ wedi cael effaith hynod gadarnhaol ar gynyddu ymgysylltiad disgyblion o deuluoedd ag incymau isel. 
 

What impact has this work had on provision and learners’ standardsPa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

  • Mae perthnasoedd cryfach wedi cael eu meithrin rhwng teuluoedd a’r ysgol, yn seiliedig ar ymddiriedaeth a pharch ar y ddwy ochr.
  • Mae strategaeth ysgol gyfan ar waith i ddileu cost guddiedig y diwrnod ysgol.
  • Mae goresgyn tlodi wedi rhoi’r gallu i bob plentyn o aelwyd incwm isel wneud y gorau o’r diwrnod ysgol.
  • Bu ymgysylltiad cynyddol â dysgu, gan felly gynyddu safonau cyffredinol ar gyfer disgyblion o aelwydydd incwm is.
     

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

  • Rhannwyd yr arfer â’r corff llywodraethol trwy gyflwyniadau disgyblion a staff. 
  • Mae’r ysgol wedi rhannu’r model a’r strategaeth gyda chonsortia rhanbarthol a’r awdurdod lleol. 
  • Mae’r model wedi cael ei rannu mewn sesiynau dysgu proffesiynol gydag ysgolion y clwstwr.
     

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Prif nod y ganolfan iaith ydy cynnig addysg drochi lwyddiannus a hwyliog i ddisgyblion newydd yr Ynys. Gwneir hyn trwy gynnig cwrs llawn, cwrs ôl ofal, cwrs cyn canolfan, cefnogaeth wyneb yn wyneb a ddigidol i athrawon ac ysgolion y sir, cynhyrchu a rhannu adnoddau ac wrth gwrs unrhyw hyfforddiant pwrpasol. 
Mae’r ganolfan iaith ym Môn yn datblygu darpariaeth ar gyfer newydd-ddyfodiaid i’r iaith trwy;

  • Gynnal cwrs trochi llawn amser mewn dwy ganolfan iaith (Moelfre a Cybi).
  • Paratoi a chyflwyno cynllun newydd ar gyfer dosbarthiadau’r cyfnod sylfaen
  • Paratoi a chyflwyno cefnogaeth i ysgolion uwchradd y sir.
  • Cynnig ôl ofal i gyn disgyblion y ganolfan (uwchradd a chynradd).
  • Cyflwyno adnoddau yn ddigidol sydd wedi eu hanelu at newydd-ddyfodiaid; i’w defnyddio yn ein hysgolion ar gyfer disgyblion yn yr ysgolion lleol.
  • Adnoddau digidol
  • Cynnig hyfforddiant.
  • Ap (wrthi’n cael ei chynllunio)

Cwrs trochi llawn amser
Cynigir  y cyfle gorau bosib i’n newydd-ddyfodiad trwy drefnu lle ar gyfer hyd at 16 o ddisgyblion ymhob canolfan pob tymor. Bydd y disgyblion yn cael eu haddysgu’n llawn amser am hyd at 12 wythnos gan ddwy athrawes, un athrawes i bob 8 plentyn. Cyflwynir cynllun pwrpasol wedi ei strwythuro’n ofalus i gyflwyno’r iaith mewn ffordd fyrlymus a dwys –  “Cynllun y Llan”. Y nod yw bod 80% o newydd-ddyfodiaid wedi cyrraedd Lefel 2 neu uwch (mam iaith) llafar a 75% wedi cyrraedd lefel 2 neu uwch darllen ac ysgrifennu erbyn diwedd y cwrs. Mae canlyniadau’r ddwy Ganolfan yn gyson gadarnhaol. Ar ddiwedd pob tymor rhennir holiaduron â  phenaethiaid ac mae’r  penaethiaid yn nodi datblygiad amlwg yn lefelau Cymraeg disgyblion sydd wedi bod yn y Ganolfan Iaith.

Ôl Ofal
Fel dilyniant i’r cwrs trochi byddwn yn ail ymweld â newydd-ddyfodiaid y ganolfan yn flynyddol trwy ymweld â’r fam ysgol a chynnig sesiynau ôl ofal. Cyflwynir unedau gwaith ychwanegol o’r cynllun fel gweithgareddau ôl Ofal. Bydd athrawon o’r ddwy ganolfan yn cyflwyno sesiynau byrlymus o hyd at awr, unwaith yr wythnos yn y fam ysgol. Er mwyn mesur effaith y gwaith yma byddwn yn anfon holiaduron i’r ysgolion ar ddiwedd y cyfnod ac yn ymweld ag ysgolion i wirio dilyniant ieithyddol y disgyblion. Mae pob un ymateb yn bositif ac athrawon dosbarth yn gweld hyder y Newydd-ddyfodiaid yn ymestyn ymhellach yn dilyn y sesiynau yma.
Cynigir y cynllun ôl ofal yn arferol yn ystod tymor yr haf. 
Bydd yr athrawon sydd ar ôl yn y ganolfan yn cynnig cwrs gloywi i ddisgyblion Cyfnod Allweddol 2 sydd yn ddihyder yn y Gymraeg. Dyma’r disgyblion sydd o bosib wedi cyrraedd y Cyfnod Sylfaen yn niwedd Blwyddyn 1 neu ym Mlwyddyn 2 a ddim wedi cael cyfle i lwyr ymdrochi yn yr iaith.

Cynllun Newydd Cyfnod Sylfaen
Mae’r awdurdod yn cyfarch barn rhanddeiliaid yn gyson. Er enghraifft wrth drafod gyda chydlynydd iaith ysgolion dalgylch Caergybi,   nodwyd  pryder ynglŷn ag iaith disgyblion Cyfnod Sylfaen yn dilyn y cyfnod clo. O ganlyniad, mae athrawon y Ganolfan wedi creu a chyflwyno cynllun unigryw sydd wedi ei gyflwyno yn nalgylch Cybi yn ystod tymor gwanwyn 2022. Roedd bron bob un ysgol yn nalgylch Cybi yn rhan o’r prosiect. Gwelwyd athrawes o’r ganolfan yn arddangos gwersi trochi byrlymus ar lawr dosbarth gan rannu amrywiol ddulliau a thechnegau trochi yn ystod y gwersi. Roedd athrawon a cymhorthyddion yn arsylwi yn ystod y gwersi ac roedd gan yr ysgol fynediad digidol at yr adnoddau a’r cynlluniau er mwyn datblygu’r gwaith.
Yn dilyn llwyddiant y cynllun fe gyflwynwyd y sesiynau yn ysgolion cynradd dalgylch Syr Thomas Jones yn ystod tymor Hydref 2022. Y bwriad yw cydweithio ac arddangos gwersi ymhob dalgylch ar yr ynys.

Cefnogaeth Uwchradd
Cynigwyd ôl ofal a chefnogaeth i ddisgyblion holl ysgolion uwchradd o dymor y Gwanwyn 2022. Mae athrawon o’r ganolfan yn teithio o gwmpas pob ysgol uwchradd yn cynnig sesiynau yn wythnosol ac yn rhannu cynlluniau a syniadau mewn dosbarth digidol pwrpasol. Mae athrawes o’r ganolfan yn gweithio’n agos efo pob ysgol uwchradd ac yn ymateb i anghenion pob ysgol yn unigol gan gynnig sesiynau ôl ofal neu sesiynau trochi yn ól yr angen. Mae ymateb y penaethiaid uwchradd i’r gefnogaeth yma yn hynod o bositif. Y bwriad yw defnyddio’r arian grant er mwyn ehangu a datblygu’r gefnogaeth yma ymhellach.

Cynllun cyn canolfan
Bydd rhestr aros o ddisgyblion  am fynediad i wasanaeth y ganolfan. Fel cefnogaeth i’r disgyblion a’r ysgolion hynny, rhennir cynllun cyn canolfan. Mae mynediad gan bob ysgol trwy ddolen i ddosbarth digidol. Mae hyn yn golygu bod y cynllun ar gael i’r disgyblion yn ôl yr angen. Cyflwynir chwe uned o waith yn ddigidol gan gynnwys gweithgareddau llafar yn ogystal â gemau. Byddwn yn diweddaru a datblygu’r cynllun yma’n flynyddol. Mae’r unedau gwaith yma yn rhoi sylfaen gadarn i’r disgyblion cyn derbyn cwrs trochi llawn.

Adnoddau digidol
Nid oedd cynnal cyrsiau llawn na chynnig ôl ofal wyneb-yn-wyneb yn bosib yn ystod  cyfyngiadau’r pandemig. Fel ymateb i’r cyfnod clo a’r angen am ddysgu o bell, crëwyd dosbarth digidol newydd oedd yn cynnwys adnoddau rhyngweithiol efo cymorth llafar ar gyfer rhieni. Roedd yr adnoddau yma ar gael i holl ysgolion Môn a chafwyd ymateb cadarnhaol i’r adnoddau gan benaethiaid ac athrawon. Mae’r dosbarth bellach yn parhau i dyfu ac yn cynnwys adnoddau thematig yn ogystal ag adnoddau sydd yn cyflwyno ac adolygu patrymau iaith ar lawr y dosbarth. Mae’r dosbarth bellach ar gael i ysgolion fedru pori a dewis gweithgareddau yn ôl yr angen. Ceir hefyd cynllun syml ac adnoddau fel arweiniad i gyflwyno patrymau iaith trwy’r ‘Ysgol Camau Clebran’. Mae’r ddolen i’r dosbarth yma bellach wedi ei rhannu ag athrawon ar draws y sir yn sgil ymweliadau gan athrawon trochi iaith o wahanol ardaloedd yng Nghymru.

Hyfforddiant
Yn dilyn y cyfnod clo a’r diffyg cyfleoedd oedd disgyblion ein hysgolion wedi eu cael i ymarfer a defnyddio’r Gymraeg, gwelwyd yr angen am hyfforddiant dulliau trochi i staff ysgolion. Er mwyn i’r hyfforddiant yma fod ar gael yn syml ac yn gyfleus ynghanol amser heriol iawn i staff ysgolion penderfynwyd creu dosbarth digidol newydd. Yn y dosbarth cynigir clipiau hyfforddiant trochi. Mae mwy o glipiau yn cael eu hychwanegu yn rheolaidd. Mae athrawon y ganolfan yn ymweld ag ysgolion ac yn cynnig hyfforddiant trochi wyneb-yn-wyneb yn ôl dymuniad yr ysgol. Mae canolfan iaith Môn wedi cydweithio efo Canolfan Bedwyr ers sawl blwyddyn wrth gynnig sesiynau hyfforddiant trochi ar gyfer cymhorthyddion siroedd y Gogledd, sef ‘Y Cynllun Sabothol Cenedlaethol.’ Cafwyd ymatebion cadarnhaol iawn i’r sesiynau drwy brosesau gwerthuso y brifysgol.

Ap
Fel ymateb i’r angen am adnoddau cyfoes ar gyfer ein newydd-ddyfodiaid defnyddiwyd rhan o arian y grant trochi i ddechrau creu adnodd newydd pwrpasol ar gyfer dysgwyr. Rhennir arbenigedd athrawon canolfannau iaith Môn efo cwmni lleol er mwyn datblygu ap pwrpasol ar gyfer newydd-ddyfodiaid. Bydd yr ap yma ar gael yn fuan ac yn llawn adnoddau a gweithgareddau byrlymus. 
 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir yr arfer

Mae Gwasanaeth Dysgu awdurdod Ynys Môn wedi gwneud camau breision yn ystod y tair blynedd diwethaf. Mae’r ail-strwythuro bwriadus i ychwanegu nifer yr Uwch Reolwyr wedi caniatáu i’r Gwasanaeth Dysgu gyflogi Uwch

Reolwr sydd â chyfrifoldeb  penodol ar gyfer cydlynu a gwarchod lles dysgwyr. Mae uwch arweinwyr y Gwasanaeth Dysgu yn gosod pwyslais mawr ar hybu lles plant a phobl ifanc yr ynys; yn cydweithio’n agos a llwyddiannus gyda gwahanol adrannau o fewn yr awdurdod yn llyfn a heb unrhyw ffiniau.
Mae diwylliant cryf o gynllunio gwasanaethau sydd yn cyfateb yn agos â’r Ddeddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol.  

Mae’r Gwasanaeth Dysgu wedi datblygu ethos a meddylfryd ‘Tîm Môn’ lle mae cydweithio a chyfraniad pawb yn cael ei werthfawrogi, ei feithrin a’i ddefnyddio er budd plant a phobl ifanc yr ynys.
O fewn y Gwasanaeth Dysgu penodwyd Uwch Swyddog i roi sylw penodol ar hyrwyddo llesiant ac i gydweithio ar draws gwasanaethau a phartneriaethau. Mae Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol yn ganolog i holl gynlluniau’r gwaith. Mae ysgolion yn ymwybodol sut mae eu cyfraniadau i arfogi darpariaeth gynhwysol yn eu hysgolion yn cyfrannu o fewn cyd-destun ehangach mewn blaenoriaethau rhanbarthol a chenedlaethol.  

Mae’r egwyddor o weithio yn ataliol yn greiddiol i holl waith yr awdurdod. Er enghraifft mae dull integredig o gyd weithio wedi sicrhau bod teuluoedd mewn angen yn derbyn mynediad cyflym at fanciau bwyd.
Mae’r cydweithio cryf rhwng gwahanol adrannau ac asiantaethau yn darparu un profiad integredig o gefnogaeth i holl ddysgwyr y Sir gan gynnwys disgyblion sydd mewn perygl o ymddieithrio, a’u teuluoedd. Mae’r Gwasanaeth Dysgu yn cydweithio’n gynhyrchiol â phartneriaid gan gynnwys gwasanaethau cymdeithasol, swyddogion lles, gwasanaeth cynhwysiad Gwynedd a Môn a gwasanaethau ieuenctid.  Maent yn gweithio’n  rhagweithiol i atal problemau yn gynnar er mwyn ymateb i anghenion dysgwyr bregus sy’n arddangos symptomau gôr bryder i annog presenoldeb. 

Mae ‘Hwb Ymyrraeth Gynnar’ sy’n cynnwys oddeutu ugain o asiantaethau gwahanol, yn fodd da o gydweithio a chydgynllunio cefnogaeth effeithlon i ddysgwyr bregus a’u teuluoedd, heb ddyblygu’r gefnogaeth yn ddiangen. Mae hyn yn ei dro yn sicrhau bod plant a phobl ifanc Môn yn gallu parhau gyda’u haddysg yn yr ysgol ac mae gwaharddiadau oherwydd ymddygiadau gwrth gymdeithasol yn lleihau.
Mae ffocws cryf ar ddatblygu ymwybyddiaeth holl ymarferwyr o drawma, ac effaith trawma ar blant a phobl ifanc. Mae hyfforddiant yn cael ei gydlynu ar sawl lefel gan gynnwys athrawon a chymhorthyddion mewn ysgolion a lleoliadau nas gynhelir yn ogystal â rhan ddeiliad eraill o fewn y cyngor sy’n cefnogi plant a phobl ifanc.  Mae’r ymarfer hwn wedi arfogi’r gweithlu i allu cyfathrebu’n glir wrth drafod effaith profiadau niweidiol ar ddatblygiad, hunanddelwedd a hyder unigolion. 

Mae’r strategaeth ataliol yn sicrhau bod swyddog ieuenctid ym mhob ysgol uwchradd yr ynys. Maent yn hwyluso’r gwasanaeth ‘galw mewn’ i ddysgwyr ac yn cefnogi darpariaeth addysg bersonol a chymdeithasol. Yn ogystal maent yn paratoi cyrsiau at gyflogaeth i ddysgwyr sydd mewn perygl o ymddieithrio er mwyn iddynt ennill cymwysterau a phrofiadau amgen. Darparwyd unedau Agored Cymru, Tystysgrif John Muir a Chymorth Cyntaf.  Mae gweithwyr ieuenctid yn sicrhau fod gan bob ysgol uwchradd grŵp lesbiaid, hoyw, deurywiol  thrawsrywiol a chydraddoldeb +  (LHDTC+)   wedi eu sefydlu ac mae clybiau ieuenctid min nos yn cryfhau’r cyswllt i bobl ifanc o weithgareddau yn y gymuned a chyswllt ysgol. O ganlyniad mae prosiectau fel  ‘Prison Me No Way’ a ‘Gangs Getaway wedi cael dylanwad o fewn y cymunedau.  

Mae cynllun ‘Y Daith i Saith,’ gan y Tîm Cefnogi Teuluoedd yn hyrwyddo datblygiad a lles y plant ieuengaf, ac yn cael ei ddatblygu ar y cyd gydag amrediad o ran ddeiliaid gan gynnwys gwasanaeth iechyd a grŵp o ysgolion cynradd. O ganlyniad mae’r gwaith yma’n cryfhau ethos Ysgol Bro a’r strategaeth ataliol yn gynnar ac yn rhoi’r cyfle gorau i blant ar hyd eu taith dysgu.  

Mae’r Gwasanaeth Dysgu’n sicrhau cyswllt cryf rhwng blaenoriaethau cenedlaethol, rhanbarthol a chorfforaethol ynghylch llesiant a’r gwaith ymarferol ac ataliol sy’n digwydd mewn lleoliadau nas cynhelir ac ysgolion ar draws yr awdurdod. Mae’r cydweithio agos gyda gwahanol adrannau o fewn yr awdurdod yn hwyluso gwaith ysgolion o sicrhau bod y ddarpariaeth gynhwysol ar lawr y dosbarth yn hylaw.   Mae’r strategaeth gorfforaethol o ddarparu hyfforddiant i wella dealltwriaeth ymarferwyr o effaith trawma a phrofiadau niweidiol mewn plentyndod ar gyflawniad a lles disgyblion yn cael effaith gadarnhaol ar ansawdd y ddarpariaeth mewn ysgolion a bellach ar draws gwasanaethau.

Un o gryfderau’r gwaith cydlynus yw’r modd mae’r gwasanaeth Dysgu yn llwyddo  cynnwys penaethiaid mewn fforymau gwahanol er mwyn canfod eu barn, dylanwadu,  siapio a chynllunio darpariaeth newydd. Er enghraifft, mae Pencampwyr Diogelu wedi llwyddo i godi statws gwaith ataliol o fewn maes diogelu ar draws eu clystyrau ac o ganlyniad i hynny:

  • mae pob ysgol yn cyflwyno cyfeiriadau diogelu safonol pan mae pryder yn codi
  • mae buddsoddiad mewn platfform electroneg safonol wedi rhoi cysondeb i gofnodi achosion o bryder ar draws y Sir 
  • mae pob ysgol wedi mabwysiadu arddulliau wybodus i drawma cadarn sy’n gweddu ag ethos diogelu da. 

Yn ychwanegol i hyn mae ysgolion yn gweithredu’n  hyderus i wneud cyfeiriadau at Hwb Ymyrraeth Gynnar Gwasanaethau Plant ar y cyd gyda rhieni pan yn briodol. Mae hyn oll yn cryfhau gwaith ataliol mewn ysgolion ac mae ymrwymiad pharhaus i warchod a gwella lles dysgwyr. O ganlyniad, mae’r disgyblion sydd fwyaf bregus yn derbyn y cyfleoedd gorau i ymgysylltu gyda’u haddysg.
 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd Sandycroft wedi’i lleoli ym Mancot yn awdurdod lleol Sir y Fflint. Mae 354 o ddisgyblion ar y gofrestr. Mae gan yr ysgol 14 o ddosbarthiadau oedran unigol, gan gynnwys tri dosbarth meithrin. Mae tua 24% o’r disgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim. Mae’r ysgol wedi nodi bod gan tua 32% o’r disgyblion anghenion dysgu ychwanegol. Mae tua 14% o’r disgyblion yn siarad Saesneg fel iaith ychwanegol ac ychydig iawn o’r disgyblion sy’n siarad Cymraeg ar yr aelwyd. Ar hyn o bryd, mae tua 5% o’r disgyblion yn aelodau o’r gymuned Sipsiwn Teithwyr.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Mae gan Ysgol Gynradd Sandycroft dir helaeth sy’n cynnwys cae chwarae traddodiadol ac ardal o’r hyn a oedd yn dir segur nad oedd yr ysgol wedi’i ddefnyddio ers blynyddoedd lawer.

Datblygodd yr ysgol y tir yn systematig dros nifer o flynyddoedd gan ddefnyddio amrywiaeth o strategaethau a dulliau gwahanol. Gwnaed y rhan helaeth o’r gwaith hwn gan staff, rhieni a llywodraethwyr yn eu hamser eu hunain ar ôl ysgol ac yn ystod y gwyliau. Sicrhaodd hyn fod y costau mor isel â phosibl. Cafodd yr ysgol gyllid gan fusnesau lleol a grantiau gan sefydliadau amrywiol hefyd. Gan ddefnyddio’r cyllid grant, prynodd offer chwarae mawr fel castell, llong môr-ladron, podiau chwarae a wal ddringo. Cyfrannodd busnesau lleol yn ymarferol hefyd gan ddarparu eu staff i weithio ar brosiectau, fel plannu gardd goed a gosod offer chwaraeon fel ardal pêl-fasged.
 
Fodd bynnag, y prif sbardun y tu ôl i’r gwaith oedd bod yr ysgol yn manteisio ar fedrau crefftau’r cartref y rhieni, staff a’r llywodraethwyr eu hunain i ddatblygu ystod o ystafelloedd dosbarth awyr agored, iard sborion awyr agored ac ardaloedd darpariaeth awyr agored i gefnogi dysgu a lles ar draws pob ystod oed. Mae’r ysgol hefyd wedi buddsoddi mewn digon o fannau storio i sicrhau y caiff adnoddau eu cylchdroi’n rheolaidd i gynnal diddordeb disgyblion.

Yn ogystal â hyn, trefnwyd y buarth i greu ystod o ardaloedd chwarae, chwaraeon, crefftau ac ymarferol i fodloni diddordebau eang y disgyblion. Mae llais y disgybl yn agwedd allweddol ar y cynllunio hwn. Mae hyn yn eu galluogi i gymryd rhan weithredol mewn ystod o weithgareddau a chwaraeon yn ystod amseroedd egwyl.
 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Nod yr ysgol yw cynnig dysgu a phrofiadau o ansawdd uchel yn yr awyr agored sy’n cwmpasu un neu fwy o’r elfennau canlynol:

  • sy’n cael eu cynnal yn yr awyr agored, yn gyffredinol
  • sydd ag elfen anturus yn aml
  • sy’n cynnwys gweithgarwch corfforol
  • sy’n parchu’r amgylchedd naturiol bob amser
  • sy’n datblygu chwilfrydedd ac arloesedd
  • sy’n hyrwyddo cydweithrediad a gwaith tîm
  • sy’n annog gwydnwch a phenderfynoldeb
  • sy’n datblygu medrau echddygol bras a medrau echddygol manwl

Mae ffocws ysgol gyfan ar ddysgu yn yr awyr agored. Rhoddir yr un pwys ar ddysgu yn yr awyr agored sy’n digwydd mewn gwersi ac yn ystod amseroedd chwarae. Mae’r holl staff yn cymryd rhan ac yn deall y gellir defnyddio’r awyr agored i ddatblygu dealltwriaeth ym mhob maes dysgu a phrofiad. Mae ystod eang o weithgareddau ac adnoddau y gall y disgyblion fanteisio arnynt. O ganlyniad, mae’r awyr agored yn hyblyg iawn i fodloni anghenion y cwricwlwm. Mae’r ysgol yn darparu ystod o ddillad awyr agored i staff a disgyblion, gan gynnwys dillad gwrth-ddŵr, esgidiau glaw a chyfarpar diogelu personol, lle bo hynny’n briodol, i sicrhau nad yw’r tywydd yn cyfyngu ar gyfleoedd i ddysgu yn yr awyr agored.
 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

  • Mae ffocws ysgol gyfan ar ddysgu yn yr awyr agored yn annog ac yn tanio brwdfrydedd disgyblion i fynychu’n rheolaidd ac yn cael ei ddefnyddio’n arbennig o dda i wella iechyd corfforol ac iechyd meddwl disgyblion.
  • Mae’r disgyblion yn ffynnu yn yr ardaloedd awyr agored helaeth a datblygedig, beth bynnag y tywydd.
  • Mae’r awyr agored symbylol yn sicrhau bod lefelau ymgysylltiad yn dda.
  • Mae’r ystod o weithgareddau yn sicrhau y caiff dysgu yn yr awyr agored ei ddefnyddio ar draws y cwricwlwm. Er enghraifft, mae’r disgyblion ieuengaf yn datblygu eu gwybodaeth am rif yn yr amgylchedd awyr agored. Maent yn casglu ac yn cyfrif gwrthrychau naturiol ar dir yr ysgol ac yn defnyddio’r gwrthrychau i wneud patrymau ailadroddus. Erbyn Blwyddyn 2, mae disgyblion yn mesur estyll pren yn hyderus mewn unedau safonol ac yn datrys problem sut i lenwi bwlch â darn o bren o hyd addas wrth adeiladu pont.
  • Mae disgyblion hŷn yn dangos gwydnwch wrth ddatrys problemau yn yr ystafell ddosbarth ac yn ystod amseroedd egwyl fel ei gilydd, yn aml trwy brofiadau diddorol a dilys yn y gweithdy. Maent yn dyfalbarhau â thasgau ac yn rhoi cynnig ar ffyrdd amgen o weithio.
  • Mae bron pob un o’r disgyblion yn archwilio eu hamgylchoedd ac yn datblygu eu dychymyg. Er enghraifft, mae’r disgyblion ieuengaf yn plannu hadau i ddatblygu eu hardaloedd yng ngardd yr ysgol, yn defnyddio cloddwyr i adeiladu cestyll tywod wrth greu trefi dychmygol ac yn canu a dawnsio ar y llwyfan awyr agored.
  • Mae’r disgyblion hŷn yn datblygu llawer o fedrau bywyd defnyddiol, er enghraifft wrth ofalu am ieir maes yr ysgol ac wrth weithio mewn timau i ddatrys problemau yn yr ysgol goedwig.
  • Mae’r disgyblion yn mwynhau defnyddio eu medrau creadigol ac artistig. Er enghraifft, maent yn creu lluniau arsylwadol tri dimensiwn gan ddefnyddio deunyddiau naturiol a ffrwythau maent yn eu casglu o berllan yr ysgol. 
  • Mae datblygiad medrau corfforol disgyblion yn rhagorol.
  • Mae’r rhan fwyaf o’r disgyblion yn datblygu eu cydbwysedd, eu cydsymudiad a’u cryfder yn dda iawn wrth ddefnyddio’r ddarpariaeth awyr agored helaeth, fel y wal ddringo, strwythur y castell ac ysgol y goedwig.
  • Mae’r disgyblion yn datblygu eu medrau echddygol bras a manwl yn yr ‘iard sborion’ awyr agored, sy’n arbennig o drawiadol. Maent yn defnyddio ystod eang o offer, fel setiau soced, sbaneri a thyrnsgriwiau yn ddiogel i ddatgysylltu gwrthrychau a pheiriannau’r cartref. Mae hyn hefyd yn eu helpu i ddechrau archwilio mecaneg sut mae’r eitemau hyn yn gweithio.

Mae’r awyr agored yn rhan hanfodol o fywyd bob dydd pob disgybl yn yr ysgol. Nid yw’r effaith arnynt wedi’i chyfyngu i un maes yn unig; mae’n eu datblygu’n gyfannol.
 

Sut ydych chi wedi mynd ati i rannu eich arfer dda?

Mae ysgolion eraill yn ymweld â’r ysgol yn rheolaidd ac mae’r ysgol wedi cynnal gweithgor i’r consortiwm yn canolbwyntio ar iechyd a lles.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Sut mae eich dull o gynllunio’r cwricwlwm a dysgu a datblygiad proffesiynol yn triongli â’ch gweledigaeth?

Wrth ystyried polisi cenedlaethol ac ymateb iddo, mae’n bwysig i ni beidio â cholli golwg ar y diben moesol a’n ‘pam?’. Mae’r disgwyliad ar y proffesiwn addysgu yn uchel, ac yn fwy nag erioed yn yr hinsawdd bresennol o ddiwygio addysgol mawr yng Nghymru. Yn ystod cyfnod newid o’r fath, mae’n hanfodol, fel arweinwyr ysgol, ein bod yn parhau â ffocws ar egwyddorion ein gweledigaeth ac yn datblygu perthnasoedd cydweithio cryf. Mae hinsawdd gadarnhaol ar gyfer dysgu yn mynnu cyfathrebu clir, agored a gonest ac ymrwymiad i’n proffesiwn. Canlyniad hynny yw ymddiriedaeth, sy’n elfen hanfodol o gydweithio.

Dechreuom drwy weithio gyda’r holl staff i archwilio ein gallu proffesiynol a gofyn ‘beth mae’n ei olygu i fod yn aelod o staff yn Ysgol Gynradd Parc Jiwbilî?’ Arweiniodd y myfyrio hwn at siarter a ddatblygwyd ar y cyd ar gyfer yr holl staff, ac ymrwymiad ar y cyd i ddysgu, ymholi a chymryd cyfrifoldeb am ein dysgu proffesiynol.

Beth mae’n ei olygu i fod yn aelod o staff yn eich ysgol?

Er mwyn i staff ysgwyddo cyfrifoldeb am eu dysgu proffesiynol eu hunain, mae gofyn am hinsawdd a diwylliant o ymddiriedaeth. Mae arweinwyr ysgol yn creu diwylliant o’r fath drwy roi ystyriaeth ofalus i systemau a strwythurau sy’n canolbwyntio ar ddysgu. Mae ein strwythur yn sicrhau bod gan bob arweinydd gyfrifoldeb am ddysgu proffesiynol. Yn fy mhrofiad a’m barn i, nid gwaith un arweinydd yn unig yw hynny. Mae arweinyddiaeth gydweithredol o’r fath yn sicrhau eglurder, cydlyniant ac ymrwymiad i ddysgu proffesiynol o’r cychwyn cyntaf, a chefnogir hynny ymhellach gan lwybrau penodol. Mae ein llwybrau dysgu a datblygiad proffesiynol yn gwerthfawrogi’r dewisiadau y mae staff unigol yn eu gwneud yn ein hysgol; boed hynny’n rôl arwain, bod yn athro neu gynorthwyydd addysgu, neu arbenigo mewn maes penodol. Mae pob llwybr yn cynnwys cyfleoedd sydd ar gael i’r holl staff yn yr ysgol, ac maent yn rhoi hawl i gael dilyn pob llwybr dysgu unigol.

Pa systemau a strwythurau sydd ar waith yn eich ysgol? A ydynt yn canolbwyntio ar ddysgu ac a ydynt yn hyrwyddo cydweithredu? A ydynt yn darparu llwybrau dysgu unigol a hawl iddynt?

Nid yw llwybrau dysgu unigol yn golygu bod yr holl staff yn gweithio mewn seilos a bod eu gweithredoedd yn gwahaniaethu ar draws yr ysgol. I’r gwrthwyneb, mae’r holl ddysgu proffesiynol yn canolbwyntio ar egwyddorion ein gweledigaeth a gwella’r ysgol. Mae wedi’i gynllunio’n dda fel ei fod yn cynnwys cyfuniad o ymagweddau, ac yn canolbwyntio ar ein hiaith ddysgu gyffredin.

Mae ein hiaith ddysgu yn cefnogi dealltwriaeth gyfunol o’r Cwricwlwm i Gymru, ffocws ar arfer fyfyriol a thwf proffesiynol. Rydym yn gwneud dewisiadau ynglŷn â’n defnydd o iaith; er enghraifft, nid ydym yn cael ‘cyfarfodydd staff’;  yn lle hynny, cawn ‘sesiynau dysgu a datblygu proffesiynol’. Gall newid mor fach â hynny gael effaith fawr ar draws yr ysgol. Mynychir ein sesiynau wythnosol gan athrawon a chynorthwywyr addysgu, a chânt eu cynllunio ymlaen llaw bob tymor. Arweinir y sesiynau gan staff yn ein hysgol, gan werthfawrogi’u harbenigedd a sicrhau bod cynnwys sesiynau yn bwrpasol i’n hysgol. Gwnawn y gorau o’r amser sydd ar gael drwy sicrhau bod sesiynau yn cynnwys ffocws a’u bod yn darparu amser i staff siarad, myfyrio a chydweithio.

Beth yw eich iaith dysgu?

O brofiad, mae darparu amser i staff siarad a chydweithio yn hanfodol. Darparwn amser i’n hathrawon a chynorthwywyr addysgu wneud ymchwil sy’n uniongyrchol gysylltiedig â’n gwaith gwella’r ysgol. Bob pythefnos, rhoddir amser darllen ac ymchwilio pwrpasol i athrawon sydd wedi bod yn hanfodol i ddatblygu ein cwricwlwm ac arfer fyfyriol. Yn ogystal, mae’r holl staff yn gwneud gwaith ymholi proffesiynol unigol trwy gydol y flwyddyn, ac eto, rhoddir amser i staff ymdrwytho’n llwyr yn y gwaith hwn.

Caiff yr holl staff eu cefnogi i fod yn ymarferwyr myfyriol. Maent yn cadw dyddiadur dysgu proffesiynol sy’n canolbwyntio ar eu cynnydd a’u heffaith. Maent hefyd yn mapio cynllun proffesiynol pum mlynedd.  Rydym wedi canfod fod symud i ffwrdd oddi wrth feddwl am gynnydd mewn blynyddoedd academaidd ac annog twf tymor hwy wedi galluogi staff i ystyried yr effaith y maent yn ei chael ym meysydd y safonau proffesiynol a beth sydd angen iddynt barhau i’w wneud er mwyn ffynnu fel gweithiwr proffesiynol.

 Sut ydych chi’n cefnogi’ch staff i ddod yn ymarferwyr myfyriol?

Mae creu’r amodau i’n hymarferwyr ffynnu yn cael ei alluogi drwy ddysgu proffesiynol o ansawdd uchel. Yn ein hysgol, anogir galluogedd athrawon, disgwylir galluogedd cydweithio a darperir amser pwrpasol i’r holl staff ymchwilio, cydweithio a threialu syniadau newydd. Ceir diben cyfunol, ac mae hyn, law yn llaw ag ymddiriedaeth, o fudd i staff a phlant yn y pen draw. Rydym yn gwybod bod plant yn dysgu o bopeth sydd o’u hamgylch – pobl, yr amgylchedd, atmosffer, trefn arferol a phrofiadau. Fel pennaeth, rwy’n credu y dylai ysgolion roi ffocws diwyro ar ddysgu. Er mwyn i hyn fod yn realiti, mynnir diwylliant o ddysgu, perthnasoedd effeithiol ac ymddiriedaeth, fel y rhoddir y cyfle i’r holl ymarferwyr a phlant i ffynnu.

Sut ydych chi’n meithrin gallu eich cymuned ddysgu er mwyn i’r holl staff ffynnu?

Catherine Place

Pennaeth
Ysgol Gynradd Parc Jiwbilî, Casnewydd, De Cymru

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Ysgol Christchurch yw’r unig Ysgol yr Eglwys yng Nghymru yn Abertawe. Mae’n ysgol amrywiol gyda 155 o ddisgyblion, 57% ohonynt o grwpiau ethnig lleiafrifol yn cynrychioli 19 o ieithoedd cartref. Ar hyn o bryd, mae 24% o blant yn derbyn prydau ysgol am ddim. 

Mae dynodiad yr ysgol fel Ysgol Gynradd yr Eglwys yng Nghymru yn dylanwadu’n fawr ar gymeriad yr ysgol. Mae gweledigaeth yr ysgol yn adlewyrchu’r gred bod gwreiddiau llwyddiant yn y canlynol: Parch, Myfyrdod, Cyfrifoldeb a Chyrraedd potensial.  
 

Cyd-destun a chefndir yr ymarfer sy’n arwain y sector

Amcan yr ysgol oedd creu cwricwlwm Addysg Cydberthynas a Rhywioldeb (ACRh) wedi’i ddatblygu ar y cyd i ddisgyblion. Cydnabu staff bwysigrwydd cynnwys pob rhanddeiliad wrth greu’r cwricwlwm i sicrhau bod ymagwedd dryloyw at addysgu ACRh a bod dealltwriaeth dda o’r ymagwedd honno.

Gwahoddodd Llywodraeth Cymru’r ysgol i fod yn un o 15 ysgol a fyddai’n cymryd rhan mewn cynllun peilot ACRh i archwilio ACRh ar waith a chynorthwyo â mireinio’r cod ACRh a’i ganllawiau statudol. Nod y peilot oedd archwilio profiadau ac amgyffredion ymarferwyr wrth iddynt ystyried sut i wreiddio ACRh yn eu hysgol.

Hefyd, roedd yr ysgol am sicrhau eu bod yn barod i gyflwyno Cwricwlwm ACRh, fel y’i hamlinellir yn Neddf Cwricwlwm ac Asesu (Cymru) 2021, fel pwnc gorfodol, priodol yn ddatblygiadol, erbyn Medi 2022.
 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Y Broses 
Gyda’i gilydd, mapiodd y pennaeth a’r Arweinydd Iechyd a Lles gynnwys y Cod a’r Canllawiau ACRh yn erbyn Maes Dysgu a Phrofiad Iechyd a Lles. Dosbarthwyd y ddogfen i’r staff addysgu, a weithiodd o fewn eu cyfnodau gwahanol i nodi sut byddai’r gweithgareddau’n cael eu cyflwyno ac i gynnwys gweithgareddau cyfoethogi a allai gyd-fynd â’r ddarpariaeth a’i hymestyn. Gwahoddwyd rhieni i fod yn rhan o’r broses, ynghyd â llywodraethwyr a disgyblion. 
Gweithiodd yr arweinydd ACRh ochr yn ochr â’r awdurdod lleol a grwpiau eraill a nodwyd gan Lywodraeth Cymru i sicrhau bod safbwyntiau’r gymuned ehangach, fel arweinwyr crefyddol a chynrychiolwyr y cymunedau LHDTC+ a du, asiaidd ac ethnig leiafrifol, yn cael eu hystyried. 
 

Y staff
Teimlai’r ysgol fod deall sut roedd y staff yn teimlo am addysgu a chyflwyno’r cwricwlwm ACRh newydd yn hanfodol i’w weithredu’n llwyddiannus. Dosbarthwyd holiadur i’r staff er mwyn cael dealltwriaeth o’u cryfderau, eu gwendidau a’u hanghenion hyfforddi o ran cyflwyno’r cwricwlwm ACRh. Cafwyd nifer o geisiadau am hyfforddiant ac arweiniad gan fod llawer o aelodau staff yn pryderu am addysgu rhai rhannau o’r Cod ACRh. Er mwyn eu cynorthwyo â gweithredu ACRh yn llwyddiannus, rhoddwyd cyfle i staff gymryd rhan mewn sesiynau hyfforddiant allanol, ynghyd â hyfforddiant mewnol a ddarparwyd gan yr arweinydd ACRh. Fe wnaeth hyn gynyddu hyder a pharodrwydd staff i addysgu rhai o’r pynciau mwy sensitif yn sylweddol.
 

Ymglymiad rhieni 
Cydnabu’r ysgol bod cydweithredu’n agos â rhieni ar greu a gweithredu’r cwricwlwm yn hanfodol.
Dosbarthwyd holiadur cychwynnol i rieni yn holi eu barn am ACRh a chael amcan o lefel eu dealltwriaeth ohono. Fe’i defnyddiwyd hefyd i nodi unrhyw rieni fyddai â diddordeb mewn cymryd rhan mewn grŵp ffocws i rieni helpu cyd-greu’r cwricwlwm. Cafwyd nifer fawr o ymatebion, gyda 93% o’r ymatebwyr yn gofyn am fwy o wybodaeth ac 83% ohonynt am ymuno â’r grŵp ffocws.
Cynhaliwyd nifer o gyfarfodydd effeithiol â rhieni, gyda staff yn gweithio ochr yn ochr â rhieni i drafod elfennau’r Cod ACRh ac i greu syniadau am sut olwg allai fod ar sesiynau priodol yn ddatblygiadol yn yr ystafell ddosbarth gynradd. 
 

Llais y disgybl 
Roedd yr ysgol yn rhoi pwys ar farn disgyblion a rhoddwyd cyfleoedd iddynt godi cyfleoedd am wahanol ganghennau ACRh. Sicrhaodd staff fod y cynllunio yn cynnwys cyfraniadau’r disgyblion.
 

Llywodraethwyr 
Sicrhaodd arweinwyr fod corff llywodraethol yr ysgol yn cael gwybod am gynnydd yn rheolaidd ac yn cael eu cynnwys ym mhob un o gamau datblygu’r cwricwlwm. Aeth llywodraethwyr i ddigwyddiadau a chyflwyniadau rhannu gwybodaeth. A hwythau’n ffrindiau beirniadol, gwahoddwyd llywodraethwyr i ofyn cwestiynau a thrafodont gynnwys y Cod, y canllawiau a’r cwricwlwm ACRh yn rheolaidd.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth ac ar safonau’r dysgwyr?

Mae datblygu’r cwricwlwm ACRh ar y cyd wedi cael effaith fuddiol ar staff, disgyblion a rhieni, gan ei fod wedi annog gweithio ar y cyd, tryloywder a datblygu gweledigaeth gyffredin o sut olwg ddylai fod ar gwricwlwm ACRh effeithiol. 

Fe wnaeth cyfleoedd i rannu a chyfnewid syniadau gyda rhieni, trwy eu cynnwys mewn trafodaethau pwysig am addysg eu plant, gael effaith gadarnhaol ar eu parch tuag at staff a’u ffydd y byddai athrawon yn cyflwyno gwersi mewn ffordd sensitif a phriodol yn ddatblygiadol. 

Nododd arolygiad diweddaraf Estyn ym mis Hydref 2022, ‘sut mae’r pennaeth wedi ennyn diddordeb staff a rhieni’n llwyddiannus yn y broses o greu gweledigaeth ar gyfer y cwricwlwm Addysg Cydberthynas a Rhywioldeb (ACRh). Mae rhieni’n gwerthfawrogi bod eu safbwyntiau a’u barn yn bwysig ac maent yn rhoi pwys ar y cyfraniad a wnânt at wella darpariaeth yr ysgol.’ 

Mae rhannu arfer orau a chynllunio gyda staff a disgyblion wedi gwella deilliannau’n fawr. Mae staff yn fwy hyderus yn dilyn hyfforddiant a chynllunio’r tîm ac mae disgyblion yn teimlo bod pobl wedi gwrando ar eu safbwyntiau a’u cwestiynau, a gweithredu arnynt. Yn ei dro, mae hyn wedi gwella’r ddarpariaeth yn sylweddol.

Mae staff yn rhoi cyfleoedd rheolaidd i ddisgyblion fynegi’u safbwyntiau a dylanwadu ar beth maen nhw’n ei ddysgu, a sut. O ganlyniad, mae disgyblion yn teimlo bod yr ysgol yn gwerthfawrogi eu syniadau a’u barn. 
 

Sut rydych chi wedi rhannu’ch arfer da?

Mae Ysgol Gynradd Christchurch wedi gweithio gydag ysgolion eraill ar draws Abertawe, Caerfyrddin a Sir Benfro i rannu’u harfer dda mewn sesiynau hyfforddiant athrawon, cyfarfodydd i rieni a chynadleddau. Mae’r ysgol yn gweithio’n agos gyda Chynghorydd yr Awdurdod Lleol ar gyfer Crefydd, Gwerthoedd a Moeseg / ACRh, sydd wedi helpu’r ysgol i gyflwyno seminarau i athrawon ac arweinwyr ysgolion yn ne Cymru. 

Mae’r ysgol yn cynnal nosweithiau rhannu gwybodaeth yn rheolaidd i rieni, pan fydd hynt ACRh a’r gwaith o’i gyflwyno wedi cael ei rannu gyda nhw. 

Mae arweinwyr yn yr ysgol yn parhau i gefnogi Arweinwyr ACRh unigol wrth iddynt ddechrau eu taith o fewn eu hysgol eu hunain.
 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am y lleoliad

Mae Camrose and Roch Playgroup yn gylch chwarae cyfrwng Saesneg ym mhentref Pelcomb. Mae’n croesawu plant rhwng dwy a phedair oed, bum bore’r wythnos yn ystod tymor yr ysgol yn unig. Ar hyn o bryd, mae gan y lleoliad blant ag ieithoedd ychwanegol ac mae hyn wedi cyfoethogi’r cyfleoedd i bawb ddysgu ieithoedd.

Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol

Yn Camrose and Roch Playgroup, y nod yw cynnig amgylchedd gofalgar, cynnes a diogel lle gall plant dyfu, dysgu a datblygu trwy chwarae. Mae’r lleoliad yn gwerthfawrogi syniadau a chyfareddau’r plant ac yn gwrando ar yr hyn sydd ganddynt i’w ddweud. Mae’r staff yn cydweithio’n dda â’i gilydd i sicrhau y caiff gweithgareddau ac adnoddau eu cynllunio gan ddefnyddio diddordebau’r plant a sgemâu fel man cychwyn. Mae’r lleoliad yn cynnig profiadau gwerthfawr dros ben i’r plant dan do ac yn yr ardaloedd awyr agored. Mae’r plant yn ffodus bod ganddynt eu coetir eu hunain sy’n cael ei ddefnyddio’n helaeth. Mae’r plant yn cael digon o gyfleoedd i adolygu eu medrau yn yr amgylchedd dysgu. Gwna’r staff gynnydd da iawn o ran cefnogi’r plant i ddatblygu’r Gymraeg.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Mae’r lleoliad yn anelu’n gyson i wella medrau iaith a chyfathrebu’r plant trwy ganeuon, rhigymau ac amser stori dyddiol. Defnyddiodd y lleoliad ‘Wythnos Rhigymau’r Byd’ fel ffocws a rhoddwyd cynlluniau hyblyg ar waith i rannu amrywiaeth o rigymau traddodiadol. Canolbwyntiodd staff a’r plant ar eu hoff rigymau yn y Gymraeg a rhai rhigymau newydd i’r plant eu dysgu hefyd. Sefydlwyd ‘sbardunau’ yn yr amgylchedd i’r plant eu harchwilio ac roeddent yn gallu dychwelyd i’r profiadau hyn yn rhwydd. Ychwanegwyd chwilfrydedd, rhyfeddod a syndod a llifodd y cyfleoedd iaith pan fu raid i’r plant chwilio am y llygoden fach o ‘Adeiladu Tŷ Bach’, a oedd wedi diflannu o’i thŷ. Datblygodd sgyrsiau mathemategol cyfoethog yn naturiol wrth i’r plant sgwrsio â’r staff am sawl cacen o feintiau gwahanol roeddent wedi’u gwneud. Defnyddiont glorian â’r diben o weld pwy oedd â mwy o does gan gysylltu â’r rhigwm ‘Pat-a-cake, Pat-a-cake’. Roedd ‘Hickory Dickory Dock’ yn annog cyfrif a medrau adnabod rhifau, wrth i’r plant wneud eu cloc eu hunain gan ddefnyddio adnoddau naturiol fel cerrig mân a broc môr. Darparodd ‘Incy Wincy Spider’ gyfleoedd i ragfynegi a datrys problemau wrth i’r plant archwilio sut i symud pryfed cop/corynnod ar hyd y beipen law. Roedd yr ardal flociau yn galluogi’r plant i greu eu tŷ eu hunain i lygoden fach. Cafodd y plant gyfleoedd i chwarae rôl â chelfi o ‘Sing a Song of Sixpence’, gan ddynwared y Brenin yn cyfrif ei arian neu’r forwyn yn rhoi’r dillad ar y lein. Heriodd yr oedolion sy’n galluogi anghenion amrywiol y plant ac ychwanegu at eu profiadau.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi ei gael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Yn y lleoliad, mae’r plant yn dewis eu gweithgareddau’n annibynnol ar eu cyflymder eu hunain. Trwy gynnig cyfleoedd dysgu sy’n gysylltiedig â rhigymau cyfarwydd, mae’r plant yn llawn cymhelliant ac yn ymgysylltu’n dda gan fod y dysgu’n ystyrlon iddynt, gan adeiladu ar eu hyder a’i hunan-barch. Caiff y rhigymau â ffocws eu hatgyfnerthu yn ystod amser canu dyddiol. O ganlyniad, mae’r plant yn datblygu cariad tuag at rigymau a chanu.  

Mae staff yn arsylwi sut mae plant yn defnyddio adnoddau a gweithgareddau ac yn dilyn eu harweiniad wrth symud ymlaen i rywbeth newydd neu sylwi sut y gellid datblygu dysgu ymhellach. Mae’r staff yn adnabod y plant yn dda ac, o ganlyniad, gallant gynnig heriau priodol ar gyfer y camau nesaf yn eu dysgu. Mae plant yn mynd at ôl at weithgareddau’n annibynnol, gan arwain at ymgysylltiad dyfnach a chaniatáu amser i ddatblygu eu chwarae a’u dysgu.
 

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Mae ymarferwyr yn bwriadu rhannu eu harfer dda â rhwydwaith lleoliadau dysgu sylfaen y lleoliad yn ei gyfarfod nesaf. Byddant hefyd yn rhannu eu cynlluniau ac yn cael cyfle i drafod eu hastudiaeth achos ag arweinwyr eraill. Mae’r lleoliad yn rhannu profiadau dyddiol y plant â rhieni a gofalwyr trwy ap ar-lein.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am y lleoliad

Lleoliad cyfrwng Cymraeg yw Cylch Meithrin Pontrhydfendigaid wedi’i leoli mewn neuadd gymunedol. Cynigir gofal dydd llawn ar gyfer plant rhwng dwy a phedair oed am bum niwrnod yr wythnos yn ystod tymhorau’r ysgol.

Mae’r lleoliad wedi’i gofrestru i dderbyn 16 o blant, ac roedd 10 o blant yn derbyn addysg y blynyddoedd cynnar wedi’i hariannu ar adeg yr arolwg. Mae’r mwyafrif o blant yn dod o gartrefi lle nad yw’r rhieni yn siarad Cymraeg.

Mae’r lleoliad yn ganolbwynt i’r gymuned glos ac unigryw hon. Mae’r brif ystafell yn fach ond maent wedi cydweithio gyda’r gymuned i ddatblygu’r ardal allanol ymhellach. Mae’r ardal allanol ar gael i’r plant drwy gydol y sesiwn. Mae’r arweinydd yn ei swydd ers Hydref 2020.
 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Un o gryfderau’r lleoliad yw’r berthynas ryngweithiol sydd ganddynt gyda’r gymuned. Trwy gydweithio gyda phwyllgor y neuadd, pwyllgor y tîm pêl droed a rhieni’r plant, aeth y gymuned ati i ymestyn amgylchedd allanol y lleoliad. Trwy waith cydwybodol arweinwyr a’r tim cyfan, datblygwyd yr ardal allanol i greu amgylchedd o safon sy’n hyrwyddo medrau penodol ac ennyn chwilfrydedd plant. Mae gan y tîm ddisgwyliadau uchel ohonynt eu hunain ac maent yn cydweithio’n effeithiol i sicrhau gwelliannau i’r amgylchedd. Defnyddiwyd y gyllideb a grantiau yn effeithlon, gan greu adnoddau ysgogol i hyrwyddo profiadau cyffrous, uchelgeisiol a pherthnasol ar gyfer y plant. Mae rôl y gymuned yn allweddol wrth greu ardal allanol o safon uchel sy’n cael effaith gadarnhaol ar brofiadau dysgu’r plant. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Wrth gynllunio’r ardal allanol, mae’r ymarferwyr wedi llwyddo i gyfuno diddordebau plant ynghyd ag ymestyn medrau ac annibyniaeth. O ganlyniad, mae’r plant yn datblygu hyder i wneud penderfyniadau aeddfed am eu chwarae a’u dysgu. Maent yn archwilio’r ystod eang o ardaloedd sydd ar gael yn hyderus ac yn addasu’r adnoddau yn ôl eu diddordebau. Er enghraifft, wrth addasu’r car mawr i fod yn fan waith ar gyfer adeiladwyr. Mae’r plant yn gwneud penderfyniadau i ychwanegu adnoddau neu offer technolegol at y ddarpariaeth yn gwbl annibynnol.  Maent wrth eu boddau’n defnyddio apiau i dracio awyrennau sy’n hedfan uwchben y lleoliad tra’n eistedd mewn awyren bren yn yr ardal allanol. Yna, maent yn archwilio’r glôb gan esgus hedfan i wledydd eraill. Datblygwyd rhai o’r adnoddau trwy gyd-weithio gyda busnesau lleol ac mae’r adnoddau yn hyrwyddo annibyniaeth a medrau’r plant yn llwyddiannus. 

Mae’r lleoliad wedi sicrhau bod yr adnoddau yn y ddarpariaeth allanol yn cynnig lefel dda o her i ymestyn medrau’r plant. O ganlyniad, mae’r plant yn gwneud penderfyniadau’n annibynnol ar sut yr hoffent ddefnyddio’r offer a pha lefel o sialens a her sydd yn fwyaf addas iddynt. Er enghraifft, mae’r plant yn dewis sut maent am ddefnyddio’r offer dringo.

Mae’r arweinydd yn sicrhau ei bod yn manteisio ar arbenigedd y staff a phobl yn y gymuned wrth wella medrau plant. Mae’r ymarferwyr yn greadigol wrth ddefnyddio adnoddau wedi’u hailgylchu i greu adnoddau dychmygus sydd o ddiddordeb i’r plant. Er enghraifft maent yn creu cobiau Cymreig allan o ddarnau pren dros ben ac yn creu pwmp tanwydd neu drydan ar gyfer ceir chwarae rôl. 
 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Mae’r datblygiadau yn yr amgylchedd allanol wedi cael effaith cadarnhaol ar ymddygiad a lles y plant. Maent yn gartrefol, eiddgar a hollol hyderus wrth ddefnyddio’r ystod eang o adnoddau yn yr amgylchedd. Mae’r adnoddau penagored yn cynnig cyfleoedd amrywiol iddynt chwarae ac mae’r cyfleoedd yn newid yn ôl diddordebau a creadigrwydd y plant. Wrth wneud dewisiadau drostynt eu hunain mae’r plant yn fwy awyddus i gyfathrebu ac mae cyffro digymell i siarad gydag eraill. Mae’r adnoddau hefyd wedi cynnig cyfleodd i ymestyn y siaradwyr hyderus gan greu sefyllfaoedd i gyfoethogi a dyfnhau dealltwriaeth iaith. Er enghraifft, maent yn trafod cyflwr y silwair neu wrth adnabod adar ysglyfaethus yr ardal.
 
Mae cyfleoedd i wneud ystod o benderfyniadau ynglŷn â’u dysgu yn yr ardal allanol wedi cael effaith ar fedrau dyfalbarhad y plant wrth iddynt ganolbwyntio am gyfnodau estynedig. Gall yr ymarferwyr rhyngweithio gyda’r plant yn gelfydd wrth eu hannog i ymestyn eu syniadau ac wrth hyrwyddo annibyniaeth y plant i wneud penderfyniadau. Er enghraifft, mae’r plant yn deall bod rhaid cael sment er mwyn adeiladu wal, felly maent yn nôl yr ewyn eillio i ddynwared y sment wrth adeiladu’r wal yn annibynnol. Mae’r plant wedi perchnogi’r ardaloedd ac yn gwbl hyderus wrth ystyried bod yr holl adnoddau ar gael iddynt drwy’r sesiwn.  Os nad oes rhywbeth ar gael iddynt,  maent yn gwybod bod posib ei greu.

Sut ydych wedi rhannu eich arfer dda?

Rhennir arfer dda gyda’r sector nas cynhelir ac ysgolion o fewn yr awdurdod lleol, mewn hyfforddiant sirol ar fodiwlau dysgu sylfaen. Defnyddir profiadau’r lleoliad i enghreifftio egwyddorion ymarferol o ddilyn trywydd diddordebau’r plant, a’r modd y mae hyn yn cael effaith uniongyrchol ar fywydau’r plant, ar eu hyder, eu medrau a’u lles.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Uwchradd Y Rhyl yn ysgol gyfun cyfrwng Saesneg 11-16 a gynhelir gan awdurdod lleol Sir Ddinbych. Mae’n gwasanaethu tref arfordirol Y Rhyl. 

Mae 1147 o ddisgyblion ar y gofrestr. Mae tua thri deg un y cant o’r disgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim, sydd uwchlaw’r cyfartaledd cenedlaethol  (dros dair blynedd) mewn ysgolion uwchradd, sef 18.5%. 
Mae bron pob un o’r disgyblion yn siarad Saesneg fel eu hiaith gyntaf ac yn dod o gefndir gwyn, Prydeinig. Ychydig iawn o ddisgyblion sy’n rhugl yn y Gymraeg. Mae gan ryw 18% o’r disgyblion anghenion addysgol arbennig. 
Mae’r uwch dîm arweinyddiaeth yn cynnwys y pennaeth, y dirprwy bennaeth a chwe phennaeth cynorthwyol.
.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Mae’r ysgol yn gyrru ei gweledigaeth ‘i fod y gorau y gallwn ni fod’ trwy nodi a dileu rhwystrau sy’n wynebu disgyblion rhag dysgu. Mae arweinwyr yn adolygu’r cynnig cwricwlwm yn rheolaidd i sicrhau ei fod yn diwallu anghenion disgyblion ac yn eu cynorthwyo i ffynnu. Yn dilyn cyfnodau clo, nododd arweinwyr fod lefelau ymgysylltu disgyblion wedi gostwng, ac fe gafodd hyn effaith negyddol ar bresenoldeb ac ymddygiad. O ganlyniad, yn ogystal â’r addasiadau arferol i’r cwricwlwm, cyflwynodd arweinwyr gyfres o ymyriadau a systemau cymorth ychwanegol i wella mynediad at gwricwlwm perthnasol a gwella ymgysylltiad disgyblion.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Cydnabu’r ysgol fod angen gwneud newidiadau sylweddol i’w darpariaeth i gynorthwyo dysgwyr i ymgysylltu â llwybrau ysgol ac ôl-16. Dadansoddodd arweinwyr y systemau presennol, ailddehongli’r cymorth oedd ei angen, a chreu timau newydd o fewn yr ysgol, gydag un amcan, sef dileu rhwystrau rhag dysgu. O hyn, fe wnaethant nodi tri phrif faes angen a datblygu a mireinio rhaglen ymyrraeth deilwredig ar gyfer pob maes:

  • Hafan – Mae’r rhaglen ymyrraeth hon yn cynorthwyo disgyblion y mae eu hymddygiad yn eu rhwystro rhag ymgysylltu. 
  • Cyflawni – Mae’r rhaglen hon wedi’i chynllunio i gynorthwyo disgyblion ag anghenion dysgu ychwanegol.
  • Lles – Mae’r rhaglen hon yn cynorthwyo disgyblion y mae eu hiechyd meddwl ac anghenion iechyd emosiynol ehangach yn eu rhwystro rhag dysgu.

O fewn pob un o’r tair rhaglen, cynigir cwricwlwm teilwredig ac unigol i ddisgyblion sy’n sicrhau cydbwysedd rhwng yr amser a dreulir yn yr ardal gymorth â’r amser a dreulir mewn gwersi prif ffrwd. Mae cwricwlwm unigol pob disgybl yn mynd i’r afael â’i angen ac fe gaiff ei greu mewn cydweithrediad â’r disgybl. Er enghraifft, yn Hafan, mae disgyblion yn derbyn ymyrraeth uniongyrchol ar gyfer ymddygiad, yn ogystal â chyfleoedd i feithrin perthnasoedd dwfn a chadarnhaol. Mae’r ymyrraeth hon yn dylanwadu ar newidiadau ymddygiadol hirdymor ac yn cynorthwyo disgyblion i ymgysylltu â’u dysgu yn llwyddiannus. 

Gydag arbenigedd staff ymroddgar, mae’r rhaglenni hyn yn cynorthwyo’r disgyblion mwyaf bregus i fynd i’r afael â’u rhwystrau rhag dysgu ac integreiddio’n llawn mewn gwersi prif ffrwd. Mae arweinwyr yn sicrhau bod y drefn staffio yn briodol ym mhob ardal fel bod y staff yn adnabod y disgyblion yn dda, a bod ganddynt yr amser a’r capasiti i gynorthwyo’r disgyblion a’u herio i fod yn fersiwn well ohonyn nhw eu hunain. 

Yn ogystal â’r cwricwlwm teilwredig ym mhob un o’r tri phrif faes angen, mae’r ysgol yn cynnig cyfleoedd i bob un o’r disgyblion ar gyfer darpariaeth gwricwlaidd unigoledig. Er enghraifft, mae’n cynnig cyfleoedd cwricwlwm a gynhelir trwy chwaraeon, adeiladu, gwallt a harddwch trwy salon yr ysgol, a thechnoleg. Mae’r cyfleoedd hyn nid yn unig yn annog ac yn ennyn brwdfrydedd disgyblion tuag at eu llwybrau yn y dyfodol, ond hefyd yn datblygu medrau cymdeithasol, fel sut i siarad yn gwrtais a chreu perthnasoedd cadarnhaol â chwsmeriaid. Caiff hyn ei gyfleu wedyn yn y ffordd y maent yn rhyngweithio â’u hathrawon a’u cyfoedion.

Mae’r ysgol wedi datblygu tîm ymddygiad hefyd. Mae’r tîm hwn ar gael trwy gydol y dydd ac yn delio’n gyflym ag achosion o ymddygiad gwael neu aflonyddgar mewn gwersi, ac yn sicrhau bod disgyblion yn dychwelyd i ddysgu yn gyflym ac yn effeithiol. 

I gryfhau’r cwricwlwm ymhellach, mae’r ysgol yn darparu rhaglen gynhwysfawr o weithgareddau i gynorthwyo’r holl ddisgyblion â’u hanghenion cymdeithasol ac emosiynol. Mae’r ddarpariaeth hon yn amrywio’n eang ac yn cynnwys gweithwyr ieuenctid yn yr ysgol, er enghraifft, a’r tîm lles sy’n cyflwyno gweithgareddau lles rheolaidd i ddatblygu gwydnwch disgyblion. Yn ychwanegol, cynigir rhaglenni teilwredig, er enghraifft ar gyfer cymorth mewn profedigaeth, rheoli dicter ac i gynorthwyo disgyblion i ryngweithio a chyfathrebu â phobl eraill yn effeithiol
 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Mae staff Ysgol Uwchradd Y Rhyl yn adnabod eu disgyblion yn dda iawn. Mae disgyblion yn derbyn cymorth teilwredig helaeth ar gyfer eu hanghenion unigol trwy system gymorth gynhwysfawr a threfnus. Darperir cwricwlwm unigoledig a theilwredig ar gyfer pob un o’r disgyblion, a gwelwyd hyn yn gryfder nodedig yn ystod arolygiad Estyn yn ddiweddar. Mae ymgysylltiad, ymddygiad a phresenoldeb disgyblion wedi gwella. Mae disgyblion y nodwyd yn y gorffennol eu bod mewn perygl o gael eu gwahardd ac ymddieithrio yn ymgysylltu’n fwy erbyn hyn, ac maent yn gynyddol lwyddiannus yn cwblhau eu cyfnod mewn darpariaeth brif ffrwd ac yn cael mynediad at ddarpariaeth ôl-16 neu gael swydd.

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Mae Ysgol Uwchradd Y Rhyl wedi rhannu ei chynnig o fewn yr awdurdod lleol a’r rhanbarth. Roedd yr ysgol yn rhan o’r rhaglen partneriaeth ysgolion o fewn y consortiwm rhanbarthol. Mae’r ysgol wedi sefydlu gweithgor o ysgolion o gyd-destun tebyg i weithio gyda’i gilydd yn rhagweithiol er mwyn gallu adfer o’r pandemig mewn lleoliadau heriol.
 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Lewis i Ferched yn ysgol gyfun cyfrwng Saesneg 11-18 oed, a gynhelir gan Gyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili. Mae’n gwasanaethu ardal uniongyrchol Ystrad Mynach, yn ogystal ag ardaloedd cyfagos mor bell â Llanbradach.  

Mae 678 o fyfyrwyr ar y gofrestr, gan gynnwys y rhai yn y chweched dosbarth. Mae bron pob un o’r myfyrwyr yn siarad Saesneg fel eu hiaith gyntaf. Canran y disgyblion sy’n gymwys i gael prydau ysgol am ddim yw tua 21% ar gyfartaledd dros y tair blynedd ddiwethaf, sy’n debyg i’r cyfartaledd cenedlaethol. Canran y disgyblion ag anghenion dysgu ychwanegol yw 12%.   

Mae’r uwch dîm arweinyddiaeth yn cynnwys y pennaeth, y dirprwy bennaeth, a thri phennaeth cynorthwyol. Dechreuodd y pennaeth, y dirprwy bennaeth ac un o’r penaethiaid cynorthwyol mewn swyddi dros dro ym mis Ionawr 2020, ac fe’u penodwyd i rolau parhaol ym mis Medi 2022. 
 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Sefydlwyd buddsoddi mewn dysgu proffesiynol teilwredig, o ansawdd uchel o fewn yr ysgol dros gyfnod, gan alluogi gwelliant parhaus yn ansawdd yr addysgu a’r dysgu. Mae ymgysylltu â dysgu proffesiynol hefyd wedi datblygu diwylliant ysgol gyfan o gydweithio ac arloesi sy’n cael ei werthfawrogi gan arweinwyr, athrawon a chynorthwywyr addysgu. Ategir gweledigaeth yr ysgol gan ddisgwyliadau uchel yn niben craidd yr addysgu a’r dysgu, ac mae’r buddsoddiad mewn datblygiad  proffesiynol yn cefnogi’r ysgol i wireddu’r weledigaeth hon.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Mae athrawon a chynorthwywyr addysgu yn dewis o blith ‘dewislen’ o sesiynau dysgu proffesiynol wedi’i chynllunio i effeithio ar ddysgwyr a dysgu. Mae pump o’r sesiynau yn orfodol ac mae athrawon yn gwerthuso ansawdd a defnyddioldeb y sesiynau maent yn ymgymryd â nhw. Caiff pob sesiwn ei chynllunio’n ofalus i gael ffocws penodol ar agwedd ar weithgarwch neu arferion ystafell ddosbarth y nodwyd eu bod yn hynod effeithiol. Er enghraifft, mae ‘Ennyn diddordeb dysgwyr mewn dysgu’ a ‘Datblygu medrau darllen yn effeithiol’ yn sesiynau sydd wedi’u seilio ar ymagweddau ymarferol sydd wedi profi’n llwyddiannus, ac yn gallu cael eu cymhwyso’n hawdd gan athrawon ar draws y cwricwlwm. Nodir arfer lwyddiannus trwy’r amrywiaeth o weithgareddau sicrhau ansawdd a gwerthuso, ond yn bennaf trwy graffu ar waith disgyblion a deialog gyda fforymau myfyrwyr. Cynhelir y fforymau hyn yn fisol ac mae ganddynt ffocws gwahanol bob mis. Mae grŵp o ddisgyblion yn cyfarfod â’r pennaeth a’r dirprwy bennaeth sy’n defnyddio amrywiaeth o gwestiynau strwythuredig ac agored i gael amcan o farn disgyblion ar agweddau ar ddysgu a chynnydd. Mae arsylwadau gwersi, sy’n rhan annatod o brosesau sicrhau ansawdd yr ysgol, hefyd yn rhoi cyfle i athrawon arsylwi arferion eu cydweithwyr, ac mae eu myfyrdodau ar eu profiadau yn llywio cynnwys y ddewislen dysgu proffesiynol. Caiff sesiynau eu harwain gan gymheiriaid, maent yn aml yn cynnwys elfen ymarferol a ffocws ar rannu arfer bresennol a pherthnasol, gan gynnwys treialu ymagweddau gan athrawon. Mae hyn yn galluogi pobl i deilwra eu datblygiad proffesiynol ar sail eu myfyrdodau eu hunain ac ymgymryd â chydweithio pwrpasol ac ymchwil wedi’i seilio ar ymholi. Mae hefyd yn cadw ffocws parhaus yr ysgol ar ei diben craidd, sef addysgu a dysgu. 

Ymatebodd staff yn dda i’r cyfle i gydweithio, arloesi a rhannu arferion yn y modd hwn, gyda llai o bwyslais ar fewnbwn ffurfiol gan arweinwyr yr ysgol a mwy o weithio rhwng cymheiriaid. Disgwylir i bawb gyfrannu at ddysgu proffesiynol, gan gynnwys athrawon dan hyfforddiant a chynorthwywyr addysgu, er mwyn i’r ysgol allu elwa ar arbenigedd, medrau a phrofiadau ehangach. Datblygodd model arweinyddiaeth ryngddibynnol o’r ymagwedd at ddysgu proffesiynol, ac mae wedi esblygu i fod ‘y ffordd rydym ni’n gweithio’. Mae’n gweddu’n arbennig o dda i agweddau ar ddatblygu’r ysgol, fel cynllunio ymagwedd yr ysgol at y Cwricwlwm i Gymru. 

Roedd y model hefyd yn gweddu’n dda i ddysgu o bell yn ystod y pandemig, pan roddodd athrawon a oedd yn ymgymryd â dysgu ar-lein gymorth rhwng cymheiriaid ar gyfer medrau digidol a datblygu cymhwysedd digidol. Roedd yr ysgol wedi paratoi’n dda ar gyfer trosglwyddo i ddysgu ar-lein. Rhoddwyd gliniadur i bob disgybl, ac roeddent yn fedrus o ran defnyddio’r platfform a ffefrir gan yr ysgol ar gyfer dysgu. Cafodd athrawon a chynorthwywyr addysgu eu hyfforddi i gyflwyno gwersi ar-lein hefyd. Roedd diogelu ar gyfer dysgu ar-lein wedi cael ei ddarparu gan y pennaeth cyn cau’r ysgol, fel y gellid darparu gwersi byw. Fodd bynnag, roedd amrediad gallu digidol a lefel yr hyder ymhlith athrawon yn amrywio’n sylweddol, a’r diwylliant dysgu proffesiynol a oedd wedi dod yn rhan mor annatod o’r ffordd roedd pobl yn gweithio ar draws yr ysgol a brofodd yn amhrisiadwy yn y cyfnod hwn. Roedd athrawon yn gyfarwydd â rhannu a chydweithio, a sefydlwyd sesiynau ar-lein yn gyflym, a alwyd yn anffurfiol yn ‘Oeddech Chi’n Gwybod.. .’ ac ‘Ydych Chi’n Gwybod Sut i….’, gan gyfrannu’n effeithiol at y system gymorth rhwng cymheiriaid i gyflwyno dysgu o bell a dysgu cyfunol. Galluogodd hyn y staff i barhau i ddatblygu’n broffesiynol, cydweithio â chydweithwyr a gyrru gwelliant yr ysgol o hyd. Cafodd effaith fawr ar fedrau digidol athrawon a’u gallu i ddefnyddio’r rhain i helpu disgyblion i ddysgu.    
 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Cafodd lefel y cydweithio a’r cyfrifoldeb ar y cyd am waith yr ysgol effaith sylweddol ar ddealltwriaeth staff o sut i greu cwricwlwm sy’n ysbrydoli, yn cymell ac ysgogi’r holl ddysgwyr. Llwyddodd arferion a ddatblygwyd trwy’r ymgysylltiad â dysgu proffesiynol i feithrin model atebolrwydd iach. Roedd dosbarthu arweinyddiaeth yn cael ei ffafrio’n glir gan athrawon dros y model mwy traddodiadol o arweinyddiaeth hierarchaidd sy’n aml yn nodweddu ysgolion. Roedd athrawon yn deall ac yn arddel eu cyfrifoldeb ar y cyd, a’u hawl i gyfrannu at gynllunio a datblygu’r cwricwlwm. O’r herwydd, mae ystod helaeth o fedrau ac arbenigedd yn llywio darpariaeth y cwricwlwm ac roedd brwdfrydedd disgyblion am ddysgu yn effeithio ar gynnydd, agweddau at ddysgu, medrau a datblygiad cymdeithasol. Roedd dawn greadigol athrawon yn ffactor arwyddocaol o ran arloesi’r cwricwlwm. Roedd meddylfryd cyfrifoldeb ar y cyd hefyd yn cefnogi gweledigaeth yr ysgol i fod yn sefydliad dysgu dilys, lle mae cydweithio ac arloesi yn allweddol i welliant parhaus, ac mae’r capasiti ar gyfer twf, arweinyddiaeth a chynaliadwyedd yn ymestyn ar draws yr ysgol, a phawb yn elwa arno. 

Yn 2021, adolygodd yr ysgol ei hymagwedd at Reoli Perfformiad ar sail effaith datblygiad proffesiynol ar ansawdd yr addysgu a’r dysgu. Erbyn hyn, mae gan athrawon un ffocws ymholi yn yr ystafell ddosbarth sy’n destun trafod a myfyrio parhaus trwy gydol y flwyddyn, yn lle tri ‘tharged’ traddodiadol yr ailedrychir arnynt unwaith yn ystod y flwyddyn. Bydd staff yn rhannu eu gwaith, gan gynnwys yr agweddau profi a methu sydd o fudd i ddysgu athrawon. Ar ddiwedd y cylch, bydd nifer o ymagweddau yn seiliedig ar dystiolaeth o ansawdd uchel sy’n effeithio orau ar ddysgu a dysgwyr yn cael eu rhannu. Mae’r ymagwedd ddiwygiedig hon at Reoli Perfformiad yn cyd-fynd â’r Hawl Genedlaethol ar gyfer Dysgu Proffesiynol, lle mae staff yn glir, yn ogystal â disgwyliad ar gyfer dysgu proffesiynol, fod ganddynt hawl i daith dysgu proffesiynol hefyd, a rhaglen o ymagweddau a chyfleoedd ar gyfer myfyrio, ymholi a chydweithio.        

Mae dysgu proffesiynol wedi esblygu o ymagwedd draddodiadol wedi’i harwain gan arweinyddiaeth, a ddarperir fel arfer gan uwch staff ac a gynhelir ar ôl yr ysgol ar amseroedd penodol wedi’u pennu gan galendr yr ysgol. Cânt eu cyflwyno trwy sesiynau wyneb yn wyneb. Yn hytrach, mae hyblygrwydd yn allweddol i gynnal y diwylliant dysgu proffesiynol a chydweithio. Dewislen o sesiynau ar-lein wedi’i pharatoi gan athrawon, ac sy’n cael ei chyflwyno ganddynt, yw’r arfer sy’n cael ei ffafrio ar gyfer dysgu proffesiynol o hyd. Erbyn hyn, gall staff ddewis mynd at y sesiynau yn fyw o gartref neu fynd at recordiadau i weddu i’r ffordd o weithio maen nhw’n ei ffafrio.  Mae hyn wedi dod yn llyfrgell dysgu proffesiynol ac mae athrawon yn ailymweld â hi’n rheolaidd yn ystod y flwyddyn i gefnogi ymholi ac ymchwil yn yr ystafell ddosbarth, arloesi ac archwilio agweddau ar addysgu a dysgu. Er bod y pennaeth yn nodi pum sesiwn orfodol y flwyddyn o hyd fel gweithgareddau amser cyfeiriedig, mae pob un o’r athrawon yn dewis mynychu llawer mwy o’r sesiynau a ddarperir, ac o ddewislen sy’n cynnwys bron i dri deg o sesiynau, mae bron pob un o’r staff yn mynychu pob sesiwn. Mae gwerthusiad presennol o sesiynau dysgu proffesiynol yn dangos bod 56% wedi eu graddio’n rhagorol, a 44% yn cael eu graddio’n dda. Defnyddir sylwadau ac adborth gan athrawon ar gyfer blaengynllunio. 

Mae dysgu proffesiynol yn Ysgol Lewis i Ferched yn gryfder, yn cefnogi gwelliant parhaus yn ansawdd yr addysgu a’r dysgu, datblygu cwricwlwm cryf a modelu a thwf arweinyddiaeth. Ceir diwylliant o bartneriaeth, cydweithio, didwylledd ac ymddiriedaeth, sy’n cydnabod cryfderau ac yn defnyddio arbenigedd i rannu o fewn yr ysgol, a thu hwnt. Mae’n sefydliad dysgu gyda diwylliant o gyfrifoldeb ar y cyd a chyfrifoldeb unigol ar gyfer datblygiad personol a dysgu proffesiynol parhaus. Mae’r diwylliant hwn yn effeithio’n gynyddol ar waith yr ysgol. Er enghraifft, cynllunio a gweithredu cwricwlwm cyffrous sy’n cynnig profiadau dysgu perthnasol i ddisgyblion. 

Mae arfer ar y cyd wedi arwain at gynllunio arloesol sy’n elwa ar ddisgyblaethau pwnc ac yn caniatáu i wybodaeth, medrau a dealltwriaeth gael eu trosglwyddo o fewn ac ar draws Meysydd Profiadau Dysgu. Mae hyn wedi arwain at ymgysylltiad disgyblion a mwynhad mewn dysgu. Mae rhannu arfer ystafell ddosbarth yn rhan annatod o waith yr ysgol ac wedi effeithio ar ddatblygu medrau darllen, ysgrifennu a chreadigol disgyblion ar draws y cwricwlwm. Mae cymorth rhwng cymheiriaid wedi bod yn hanfodol i ddatblygu staff sy’n ddigidol fedrus, yn hyderus mewn rhoi cyfleoedd i ddisgyblion ddefnyddio amrywiaeth o gymwysiadau meddalwedd ar draws holl feysydd y cwricwlwm. Mae’r diwylliant o gydweithio wedi rhoi’r hyder a’r capasiti i weithlu’r ysgol ymestyn y tu hwnt i’r ysgol, ac mae athrawon, yn enwedig arweinwyr canol, yn ymgymryd ag ystod eang o waith partneriaeth allanol i wella a rhannu eu harfer. Mae’r ysgol yn ysgol Arweiniol Broffesiynol gysylltiol ac yn Ysgol Rhwydwaith Dysgu hefyd, sy’n arwain mewn STEM, Ieithoedd Rhyngwladol a Lles. Mae hyn yn cefnogi twf arweinyddiaeth ac yn ymestyn capasiti’r ysgol ar gyfer gwella ymhellach.