Arfer effeithiol Archives - Page 10 of 67 - Estyn

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gymunedol Troedyrhiw wedi’i lleoli ym mhentref Troedyrhiw a Phentrebach, ac mae ychydig o ddisgyblion yn mynychu o leoedd pellach. Mae’r ysgol wedi’i lleoli ar ddau safle cyfagos ac mae ganddi 215 o ddisgyblion 3-11 oed. Mae tua 20% o ddisgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim, a nodwyd bod gan 17% ohonynt angen dysgu ychwanegol. Mae arwyddair yr ysgol, sef ‘Credu, Cyflawni a Disgleirio’ (‘Believe, Achieve and Shine Bright’) yn ymgorffori arfer bob dydd yn yr ysgol, lle mae cymuned yr ysgol gyfan yn gweithio gyda’i gilydd i godi dyheadau, gan annog pawb i gredu ynddynt eu hunain, cyflawni eu nodau a disgleirio.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Mae’r corff llywodraethol yn Ysgol Gynradd Gymunedol Troedyrhiw yn cynnwys ystod o lywodraethwyr gwirfoddol sydd â phrofiadau helaeth. Gyda’i gilydd, maent yn cefnogi ac yn herio’r tîm arweinyddiaeth i ysgogi newid ac effaith gadarnhaol ar safonau ar gyfer yr holl ddysgwyr. Er mwyn cryfhau rôl y llywodraethwyr, sefydlwyd Grŵp Gwella Llywodraethwyr. Nod y Grŵp Gwella Llywodraethwyr yw datblygu rhwydwaith o lywodraethwyr o’r clwstwr o ysgolion i rannu arfer, gwybodaeth a hyfforddiant, cynyddu arbenigedd llywodraethwyr a’u harfogi â’r medrau a’r hyder i weithredu fel ffrind beirniadol i’w hysgolion.

I ddechrau, roedd y Grŵp Gwella Llywodraethwyr yn cynnwys cadeiryddion ac is-gadeiryddion llywodraethwyr pob un o ysgolion y clwstwr. Mae’r Grŵp Gwella Llywodraethwyr wedi esblygu, ac erbyn hyn, mae cynrychiolwyr eraill o bob corff llywodraethol yn mynychu’r cyfarfodydd, gan felly ehangu’r cyfle ar gyfer yr holl lywodraethwyr.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Ar ddechrau pob blwyddyn academaidd, mae’r Grŵp Gwella Llywodraethwyr yn cyfarfod i drafod a chytuno ar y camau gweithredu ar gyfer y flwyddyn honno. Maent yn cynnal archwiliad medrau i ddeall anghenion cyrff llywodraethol y clwstwr, gan ystyried cyd-destun pob un o’r ysgolion. Defnyddir y wybodaeth hon i ddatblygu ‘Calendr Ymrwymiadau’. Yn nodweddiadol, caiff y cyfarfodydd hyn sydd wedi’u cynllunio eu cynnal o leiaf unwaith y tymor a chânt eu cynnal gan bob un o ysgolion y clwstwr.

Mae’r Calendr Ymrwymiadau yn amlinellu’r agenda ar gyfer pob cyfarfod ac yn galluogi llywodraethwyr ar draws y clwstwr i ddewis pa gyfarfodydd sydd fwyaf cefnogol i’w rôl. Mae o leiaf dau gynrychiolydd ym mhob un o gyrff llywodraethol y clwstwr; mae hyn yn helpu sicrhau bod pob ysgol yn cael ei chynrychioli ac yn gwneud lledaenu o fewn pob ysgol yn bosibl.

Wrth benderfynu ar y blaenoriaethau ar gyfer y flwyddyn, cesglir ystod o wybodaeth. Er enghraifft, mae’r Ddeddf Anghenion Dysgu Ychwanegol a’r Cwricwlwm i Gymru wedi bod yn ffocws ar gyfer datblygu a rhannu gwybodaeth. Y ffocysau eraill yn nodweddiadol yw’r rhai sydd wedi effeithio ar bob ysgol ar draws y clwstwr, fel cynlluniau pontio, toriadau ariannol a chynnydd ym medrau disgyblion.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Mae’r Grŵp Gwella Llywodraethwyr yn rhwydwaith proffesiynol sydd wedi’i seilio ar ymddiriedaeth a gonestrwydd, gydag awydd ar y cyd i ddarparu’r her a’r cymorth gorau i ysgolion er mwyn ymdrechu am welliant parhaus yr ysgol a deilliannau gwell ar gyfer yr holl ddisgyblion.

Mae’r canlynol yn rhoi trosolwg o rai enghreifftiau a’r effaith y maent wedi’i chael ar arweinwyr a disgyblion.

Datblygu creadigrwydd a sut beth yw hyn yn ymarferol

Yn ystod cyfarfod yn nhymor yr hydref, rhannodd pob un o ysgolion y clwstwr gyflwyniad i’r Grŵp Gwella Llywodraethwyr ynghylch ‘Creadigrwydd yn y Cwricwlwm’. Yn unol ag adolygiad o gwricwlwm pob ysgol ac o ganlyniad i’r Cwricwlwm i Gymru, rhannodd pob ysgol fanylion am sut roeddent yn datblygu creadigrwydd a sut beth yw cynnydd mewn creadigrwydd yn eu hysgolion. Darparodd y sesiwn addysgiadol gyfle i lywodraethwyr gaffael gwybodaeth am gynllunio’r cwricwlwm, gofyn cwestiynau am wahanol arferion a chael dealltwriaeth ar y cyd o safbwyntiau pob ysgol. Y tymor dilynol, cynhaliwyd cyfarfod lle daeth ysgolion ag ystod o lyfrau a thystiolaeth ddigidol i ddangos sut roedd creadigrwydd yn cael ei ddatblygu gyda disgyblion. Rhoddodd hyn gyfle i lywodraethwyr edrych ar lyfrau a chynnydd disgyblion o ystod o ysgolion. Mae cael dealltwriaeth ar y cyd yn cryfhau gwybodaeth a medrau llywodraethwyr, gan gynyddu’r gallu a’r hyder i ofyn cwestiynau gwybodus, i herio a chynorthwyo arweinwyr.

Asesu a’r Cwricwlwm i Gymru

Mae cyfarfodydd y Grŵp Gwella Llywodraethwyr yn cynnwys sesiynau hyfforddi a rhannu gwybodaeth. Rhannodd Ysgol Gymunedol Troedyrhiw wybodaeth am sut roeddent yn datblygu eu defnydd o asesiadau yn gysylltiedig â chynllunio’r cwricwlwm. Yn ystod y cyfarfod hwn, rhannwyd gwybodaeth ag aelodau’r grŵp am asesu a sut mae hyn yn cysylltu â’r Cwricwlwm i Gymru, a sut maent yn dangos tystiolaeth o gynnydd disgyblion trwy olrhain a monitro safonau. Roedd hon yn sesiwn hynod fuddiol i lywodraethwyr gan ei bod yn amlygu’r ymchwil a’r wybodaeth ddiweddar am arfer orau ar gyfer defnyddio a datblygu asesiadau i gefnogi cynnydd dysgwyr. Hefyd, rhannodd wybodaeth fanwl am safonau disgyblion, eu mannau cychwyn a sut mae arweinwyr yn defnyddio asesiadau i gynllunio ar gyfer cynnydd disgyblion. Datblygodd llywodraethwyr ddealltwriaeth o sut caiff asesiadau o ddydd i ddydd / parhaus eu defnyddio i lywio cynllunio, darparu dysgu personoledig ar gyfer disgyblion, a nodi hyfforddiant i uwchsgilio staff, yn ogystal ag olrhain cyflawniadau disgyblion.

Yn ogystal â gwybodaeth am sut mae Troedyrhiw yn defnyddio asesiadau parhaus, rhannodd yr ysgol fanylion am sut maent yn defnyddio asesiadau crynodol. Gan fod hwn yn faes newid i lawer o lywodraethwyr, roedd yn ddefnyddiol iddynt ddatblygu eu gwybodaeth am sut mae gwahanol fathau o asesiadau’n cynorthwyo arweinwyr wrth olrhain a monitro cynnydd disgyblion. Darparodd y sesiynau asesu gydbwysedd o ran sut y gellir defnyddio asesiadau crynodol ac asesiadau parhaus (ffurfiannol) i sicrhau barnau cywir a gweithdrefnau monitro ac olrhain cadarn yn llwyddiannus i gefnogi hunanwerthuso ysgol gyfan.

Anghenion Dysgu Ychwanegol

Derbyniodd y Grŵp Gwella Llywodraethwyr wybodaeth gan y Cydlynydd Anghenion Dysgu Ychwanegol (CydADY) yn Nhroedyrhiw a oedd yn darparu hyfforddiant diweddaru ar Ddeddf ADYTA. Cafodd llywodraethwyr gyfle i edrych ar Gynllun Datblygu Unigol (CDU) a Phroffil Un Dudalen dienw. Rhoddodd hyn ddealltwriaeth glir iddynt o’r ddeddfwriaeth ac arferion sy’n canolbwyntio ar yr unigolyn ar gyfer disgyblion ag anghenion dysgu ychwanegol. Wedyn, roedd llywodraethwyr yn gallu gofyn cwestiynau gwybodus am bolisi ac arfer yn eu hysgolion eu hunain. Hefyd, gall llywodraethwyr sy’n gynrychiolwyr ar eu grwpiau anghenion dysgu ychwanegol awdurdod lleol rannu eu harbenigedd wrth wneud penderfyniadau sy’n effeithio ar ysgolion ar draws yr awdurdod.

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

  • Mae gan y Grŵp Gwella Llywodraethwyr rwydwaith digidol (trwy Hwb) lle caiff cofnodion cyfarfodydd a chyflwyniadau eu rhannu, a’u bod yn hygyrch i’r holl aelodau.
  • Mae’r pennaeth wedi rhannu gwaith y Grŵp Gwella Llywodraethwyr gydag ysgolion eraill y tu hwnt i’r clwstwr, ac o ganlyniad, mae Grwpiau Gwella Llywodraethwyr wedi cael eu sefydlu ar draws yr ALl erbyn hyn.
  • Gwahoddwyd cadeiryddion llywodraethwyr o ysgolion eraill nad ydynt yn cymryd rhan i fynychu cyfarfodydd y Grŵp Gwella Llywodraethwyr, a rhennir cylch gorchwyl i helpu rhoi cymorth iddynt ddatblygu eu Grwpiau Gwella Llywodraethwyr eu hunain.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gymunedol Troedyrhiw wedi’i lleoli ym mhentref Troedyrhiw a Phentrebach, ac mae ychydig o ddisgyblion yn mynychu o leoedd pellach. Mae’r ysgol wedi’i lleoli ar ddau safle cyfagos ac mae ganddi 215 o ddisgyblion 3-11 oed. Mae tua 20% o ddisgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim, a nodwyd bod gan 17% ohonynt angen dysgu ychwanegol. Mae arwyddair yr ysgol, sef ‘Credu, Cyflawni a Disgleirio’ (‘Believe, Achieve and Shine Bright’) yn ymgorffori arfer bob dydd yn yr ysgol, lle mae cymuned yr ysgol gyfan yn gweithio gyda’i gilydd i godi dyheadau, gan annog pawb i gredu ynddynt eu hunain, cyflawni eu nodau a disgleirio.

Mae’r arfer gref hon yn sicrhau bod bron pob un o’r disgyblion ag anghenion ychwanegol yn gwneud cynnydd rhagorol yn ystod eu cyfnod yn yr ysgol. Mae arweinwyr yn cynnwys pob aelod o staff, llywodraethwyr, rhieni a disgyblion mewn ystod o weithgareddau monitro effeithiol sy’n canolbwyntio’n glir ar gynnydd a lles disgyblion. Mae’r ysgol yn gwneud defnydd da o ystod eang o dystiolaeth i nodi blaenoriaethau gwella.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Mae arweinwyr yr ysgol yn ystyried bod asesu’n rhan annatod o gynllunio’r cwricwlwm. Yn dilyn adolygiad o arferion presennol yr ysgol ac ailgynllunio’r cwricwlwm o ganlyniad i’r Cwricwlwm i Gymru, adolygwyd gweithdrefnau asesu ysgol gyfan, gan gynnwys olrhain a monitro, gan arwain at newid mewn arferion ysgol gyfan.

Cam 1: Pa asesiadau sydd fwyaf effeithiol ac yn cael effaith gadarnhaol ar ddysgu?

  • Adolygodd yr holl weithdrefnau asesiadau presennol. Roedd hyn yn cynnwys adolygu’r asesiadau o ddydd i ddydd, sut roeddent yn cael eu defnyddio a beth oedd yr effaith. Ystyriwyd y gwahanol gamau yn nysgu’r disgyblion a gwerth a defnydd adborth ysgrifenedig a llafar i ddisgyblion. Ystyriodd staff “Pa mor dda y mae disgyblion yn defnyddio adborth i symud dysgu ymlaen? Pa mor dda y mae staff yn defnyddio hyn i lywio cynllunio’r camau nesaf?”.
  • Gwybodaeth bynciol staff – Treulir amser gwerthfawr yn sicrhau bod pob aelod o staff yn meddu ar ddealltwriaeth glir a chywir o gynnydd ym mhob maes dysgu. Mae ffocws clir ar ba mor dda y mae athrawon yn cynllunio ac yn adeiladu ar ddysgu’r disgyblion, ac yn defnyddio cyflawniadau blaenorol yn blatfform i weithio arno. Ceir ymrwymiad parhaus i sicrhau bod pob un o’r staff ar bob lefel yn meddu ar ddealltwriaeth ar y cyd o gynnydd a disgwyliadau ar gyfer yr holl ddisgyblion.
  • Systemau olrhain – Adolygodd yr ysgol systemau olrhain presennol i ystyried pa wybodaeth sy’n cael ei rhannu am ddisgyblion, pa mor ddefnyddiol yw’r wybodaeth hon a pha mor dda yr oedd yn cael ei defnyddio. O ganlyniad, mireiniwyd system olrhain yr ysgol i gynnwys y wybodaeth hanfodol sydd ei hangen i olrhain cyflawniadau disgyblion, yn ogystal â chynllunio dysgu yn y dyfodol i sicrhau cynnydd cynlluniedig o ran medrau.

Cam 2: Polisi Diwygiedig Ysgol Gyfan ar gyfer Asesu

  • Cynhaliwyd hyfforddiant ar gyfer y staff a’r corff llywodraethol. Rhannodd hyn wybodaeth am ymchwil ar strategaethau effeithiol a sut i wneud y defnydd mwyaf effeithiol o asesiadau ffurfiannol parhaus.
  • Myfyrio ar arfer effeithiol bresennol yn yr ysgol a sicrhau cysondeb ar draws camau dysgu’r disgyblion. Cynhaliwyd dull yn seiliedig ar ymholi a achosodd i staff ganolbwyntio ar strategaethau amrywiol asesu ar gyfer dysgu a nododd pa rai oedd fwyaf effeithiol ar gyfer gwahanol fathau o ddysgwyr, ar wahanol gamau yn eu dysgu.
  • Cafodd y polisi asesu diwygiedig ei gytuno a’i roi ar waith. Cynhaliwyd hyfforddiant i lywodraethwyr i sicrhau eu bod yn deall gweithdrefnau’r ysgol a’r rhesymeg ar gyfer newidiadau.
  • Roedd peilota cytunedig o strategaethau a adolygwyd yn cynnwys defnyddio a gwerthfawrogi ‘Sesiynau Cyfarfod â Disgyblion’ (‘Pupil Meets’). Roedd y rhain yn galluogi dysgwyr i fod yn rhan annatod o’r gweithdrefnau asesu, gan gynnwys dysgwyr mewn trafodaethau ynghylch pa mor dda y maent yn defnyddio ac yn cymhwyso eu medrau llythrennedd, rhifedd a digidol, yn ogystal â datblygu eu medrau meddwl, datrys problemau, eu medrau creadigol a myfyriol.

Cam 3: Ymgorffori Arferion Diwygiedig

Marcio ac Adborth

  • Mae staff yn cwblhau asesiadau manwl o waith ysgrifenedig disgyblion. Maent yn defnyddio taflenni templed dadansoddi darnau ysgrifennu disgyblion cyn iddynt gael cyfarwyddyd (‘darnau ysgrifennu oer’) i nodi cryfderau disgyblion a’u meysydd i’w datblygu.
  • Defnyddir taflenni dadansoddi ‘darnau ysgrifennu oer’ i lywio cynllunio athrawon. Mae hyn yn sicrhau bod y cynllunio yn benodol i ddiwallu anghenion dysgwyr ym mhob carfan ac yn uchafu cyfleoedd i ddisgyblion adeiladu ar ddysgu blaenorol a chynnydd effeithiol.
  • Mae’r arweinydd llythrennedd yn defnyddio’r taflenni dadansoddi carfan i nodi unrhyw anghenion datblygiad proffesiynol neu ofynion hyfforddi.
  • Mae uwch arweinwyr yn triongli gwybodaeth wrth fonitro’r cynnydd a wna disgyblion trwy alinio taflenni dadansoddi, cynllunio tymor byr a gwaith disgyblion. Mae hyn yn llywio cynllunio gwelliant.
  • Cynhelir arferion tebyg mewn meysydd dysgu eraill. Er enghraifft, mewn rhif, dadansoddir anghenion disgyblion, a defnyddir y wybodaeth i gynllunio’r camau nesaf ar gyfer y disgyblion.

Defnyddio data

  • Defnyddio profion a data crynodol – defnyddir gwybodaeth asesu, gan gynnwys oedrannau darllen a gwybodaeth am brofion cenedlaethol, ochr yn ochr ag asesiadau ac arsylwadau athrawon i greu darlun cywir o safonau / cyflawniad disgyblion.
  • Caiff templedi Adolygiad Cynnydd Carfan (ACC) eu llenwi gan bob aelod o staff. Llenwir y rhain ar ddechrau’r flwyddyn academaidd. Mae athrawon yn defnyddio gwybodaeth am asesiadau i nodi anghenion disgyblion, cynorthwyo grwpiau lle bo’n berthnasol, a gosod targedau dysgu.
  • Mae arweinwyr yn cyfarfod ag athrawon i drafod yr ACCau a nodi ble gallai fod angen cymorth ychwanegol. Gall hyn gynnwys ymyriadau ar gyfer disgyblion, cymorth yn y dosbarth, datblygiad proffesiynol a hyfforddiant.
  • Mae’r Cydlynydd Anghenion Dysgu Ychwanegol (CydADY) yn cyfarfod â phob un o’r athrawon ar ddechrau’r flwyddyn academaidd i drafod disgyblion ag anghenion dysgu ychwanegol. Yn ystod y cyfarfodydd hyn, mae athrawon yn nodi’r ymyriadau a’r cymorth pwrpasol sydd eu hangen i uchafu cynnydd disgyblion. Adolygir y rhain yn rheolaidd.
  • Cynhelir cyfarfodydd ACC ar ganol blwyddyn i olrhain a monitro’r cynnydd a wna disgyblion. Yn ystod y cyfarfodydd hyn, rhennir gwybodaeth sy’n cynnwys craffu ar waith disgyblion ac effaith yr adborth. Cynhelir deialog broffesiynol am effaith addysgu o ansawdd uchel a chynllunio pwrpasol i ddiwallu anghenion dysgwyr o fewn pob carfan. Mae’r sgwrs yn canolbwyntio ar y prif feysydd a fydd yn helpu codi safonau ac yn sicrhau cynnydd disgyblion.
  • Cynhelir cyfarfodydd ACC ar ganol blwyddyn a chyfarfodydd gwerthuso ffurfiol ar ddiwedd y flwyddyn. Fodd bynnag, trwy gydol y flwyddyn, caiff dadansoddiadau wedi’u triongli, cynllunio a chraffu ar lyfrau eu gwneud ar y cyd. Mae hyn yn sicrhau bod olrhain yn mynd ymlaen ac yn galluogi staff i adolygu’n rheolaidd, gwerthuso effaith ymyriadau a chynllunio, a gwneud newidiadau yn ôl yr angen.

Cynnwys disgyblion

  • Mae disgyblion hŷn (Blwyddyn 3 i 6) yn cyfarfod ag athrawon bob tymor. Mae athrawon yn defnyddio gwybodaeth asesu a holiaduron digidol i ddisgyblion i arwain ‘Sesiynau Cyfarfod â Disgyblion’. Yn ystod y cyfarfodydd hyn, treulir amser gwerthfawr gyda phob disgybl i drafod yr hyn y mae’n ei wneud yn dda, beth yw ei gamau nesaf mewn dysgu a sut bydd yn cael ei gynorthwyo. Mae ffocws hefyd ar les disgyblion, diddordebau disgyblion ac ysgogiadau. Yn ystod y cyfarfodydd hyn, caiff disgyblion hŷn eu cynnwys yn y trafodaethau am sut y gallant ddisgwyl i bethau fod iddynt yn ystod y tymor hwn.
  • Mentora – rhennir gwybodaeth berthnasol ar gyfer Sesiynau Cyfarfod â Disgyblion gydag arweinwyr i nodi disgyblion a allai elwa ar gymorth mentora parhaus. Pan mae disgyblion y nodwyd eu bod ‘mewn perygl o beidio â chyflawni eu potensial’ neu ddisgyblion ‘bregus’, rhoddir mentora ar waith i gynorthwyo’r dysgwyr hynny ac uchafu eu hymglymiad mewn olrhain cynnydd.

Cynnwys llywodraethwyr

  • Mae llywodraethwyr yn gwbl ymwybodol o’r newidiadau a wneir i’r gweithdrefnau asesu ysgol gyfan. Maent yn deall yr asesiadau sy’n cael yr effaith fwyaf ar ddysgwyr.
  • Mae cyflwyniadau gwaith disgyblion a phrynhawniau agored yn rhoi cyfle i lywodraethwyr edrych ar waith disgyblion a’i drafod gyda’r disgyblion. Mae hyn yn galluogi llywodraethwyr i weld ‘dysgu go iawn’ ac nid dibynnu’n gyfan gwbl ar set o ddata neu graffiau.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Defnydd effeithiol o asesiadau

  • Mae’r adborth i ddisgyblion yn effeithiol. Ceir dealltwriaeth glir o’r hyn y mae’r disgybl yn ei gyflawni mewn gwersi a’r hyn y mae angen iddo’i wneud i wella.
  • Mae cynllunio yn adlewyrchu marcio ac adborth. Ceir cyfleoedd amserol i ddisgyblion adeiladu ar ddysgu blaenorol.
  • Mae athrawon ac ymarferwyr ychwanegol yn meddu ar wybodaeth bynciol dda ac yn gwybod sut i gynllunio ar gyfer y camau nesaf mewn dysgu.
  • Mae arweinwyr yn olrhain ac yn monitro’r cynnydd a wna disgyblion, ar y cyd â staff a disgyblion.

Olrhain a monitro

  • Caiff templedi cytunedig eu mabwysiadu i sicrhau defnydd trylwyr a chywir o wybodaeth am asesu.
  • Caiff disgyblion hŷn eu cynnwys yn y broses olrhain trwy Sesiynau Cyfarfod â Disgyblion a mentora.
  • Mae cynllunio, hyfforddi, asesu a chraffu ar waith yn cyd-fynd â’i gilydd i sicrhau eu bod i gyd yn cefnogi’i gilydd.
  • Mae deialog broffesiynol yn agored, yn onest ac yn fyfyriol.

Cynnydd disgyblion

  • Mae athrawon yn defnyddio asesiadau hynod effeithiol i ddatblygu dealltwriaeth dda o gynnydd disgyblion unigol mewn gwersi a thros gyfnod. Mae athrawon yn trafod deilliannau’r asesiadau hyn ac yn cynllunio’n unol â hynny i sicrhau bod bron pob un o’r disgyblion yn gwneud cynnydd gwell na’r disgwyl ar draws yr holl feysydd dysgu.
  • Mae athrawon yn asesu ysgrifennu’n ddiwyd ar ddechrau genre newydd, sy’n galluogi disgyblion hŷn i ddeall pa mor dda y maent wedi cyflawni’r arddull ysgrifennu a’u camau nesaf mewn dysgu.
  • Mae athrawon yn myfyrio’n ystyriol ar yr hyn y gall disgyblion ei wneud ac yn defnyddio’r wybodaeth hon i gynllunio gwersi yn y dyfodol a nodi disgyblion sydd angen cymorth yn gyflym.
  • Mae staff yn cydweithio i nodi disgyblion sydd angen cymorth ychwanegol trwy asesu a monitro cynnydd disgyblion yn drylwyr. Mae staff yn nodi bylchau yn nysgu’r disgyblion yn hynod effeithiol ac eir i’r afael ag unrhyw fylchau trwy gyflwyno ymyriadau pwrpasol a thargedig. Mae uwch arweinwyr yn gwerthuso effaith ymyriadau yn rheolaidd i sicrhau eu bod yn aros yn bwrpasol ac yn diwallu anghenion dysgwyr.

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Rhannwyd gweithdrefnau asesu yn Nhroedyrhiw gyda grŵp gwelliant llywodraethwyr y clwstwr.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd Cwmfelin ym Maesteg, yng Nghyngor Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr. Mae’r ysgol yn darparu addysg ar gyfer disgyblion rhwng 3 ac 11 oed. Mae 222 o ddisgyblion ar y gofrestr ar hyn o bryd. Mae 13% o ddisgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim. Mae’r ysgol wedi cwblhau Cam 5 y Gwobrau Ysgolion Iach, wedi ennill y Faner Platinwm Eco ac wedi ennill Gwobr Arian am fod yn Ysgol sy’n Parchu Hawliau.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Lansiwyd prosiect Big Bocs Bwyd (BBB) ym mis Hydref 2021. Mae’n canolbwyntio ar fynd i’r afael â thlodi bwyd, lleihau gwastraff bwyd ac yn darparu profiadau dysgu dilys ar gyfer ein disgyblion. Yn y flwyddyn gyntaf, sefydlodd arweinwyr gysylltiadau bwyd â busnesau lleol i sicrhau bod cyflenwad cyson o fwyd yn cael ei ddarparu. Caiff y prosiect ei gynnal ar sail talu fel y gallwch chi, gan alluogi pobl i dalu’r hyn y gallant ei fforddio. Mae’r BBB yn hunangynhaliol erbyn hyn, ac mae ganddo sylfaen ddibynadwy o ran cwsmeriaid. O 2021 hyd heddiw, integreiddio BBB i Gwricwlwm Cwmfelin fu’r ffocws trosfwaol, gan ddatblygu medrau llythrennedd bwyd a medrau bywyd sylfaenol hanfodol. Mae enghreifftiau’n cynnwys cyflwyno sesiynau coginio’n iach, gwneud prydau ar gyllideb, blasu bwyd o bob cwr o’r byd, rheoli arian, ac mae chwarae rôl yn rhan annatod o ymholiadau ein hysgol.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

I ddechrau, cymerodd pob un o’r disgyblion ran mewn gwasanaeth wedi’i gymeradwyo gan yr Asiantaeth Safonau Bwyd (ASB), i ddysgu am ddiogelwch a hylendid bwyd. Paratôdd hyn y disgyblion i ymgymryd â gweithgareddau yn cysylltu â’r BBB. Mae rhai enghreifftiau o sut mae’r prosiect wedi cael ei roi ar waith yn cynnwys:

Meithrin a derbyn:

  • Trwy waith yn canolbwyntio ar stori ‘Pumpkin Soup’, bu disgyblion yn adnabod ac yn casglu llysiau o’r blwch i goginio a blasu cawl Cynhaeaf.
  • Gwnaeth disgyblion y dosbarth meithrin siocled poeth Carw i’w werthu yn y BBB, gan ddatblygu eu medrau i fod yn unigolion medrus.
  • Tra’n datblygu medrau Cymraeg, cyfieithodd disgyblion restrau siopa o’r Saesneg i’r Gymraeg.
  • Creodd disgyblion eu rhestrau siopa eu hunain, gan ysgrifennu cynhwysion i wneud uwd i Babi Arth, ac aethant i ‘siopa’ i brynu’r eitemau.

Blwyddyn 1 i Flwyddyn 3:

  • Defnyddiodd disgyblion y BBB i ddatblygu medrau fel cyfrif arian a chyfrifo newid.
  • Wrth archwilio bwyta’n iach, cofnododd Blwyddyn 3 y Plât Bwyta’n Iach y tu allan i’r BBB ac wedyn dewis eitemau bwyd go iawn i greu pryd o fwyd iach a sylweddol. Cynorthwyodd hyn y plant wrth iddynt ddysgu am grwpiau bwyd, a’u gwybodaeth am y plât bwyta’n iach. Wedyn, creodd plant bicnic ar gyfer ceidwaid y goleudy, gan wahodd rhieni i flasu eu creadigaethau bwyd.

Blwyddyn 4 i Flwyddyn 6:

  • Cysylltodd disgyblion â chwmnïau lleol, gan ysgrifennu llythyrau perswadiol i ofyn am fwy o roddion.
  • Trefnodd disgyblion Blwyddyn 5 Gaffi Cymraeg ar ddec BBB, yn rhoi archebion gan ddefnyddio eu geirfa Gymraeg.
  • Cafodd disgyblion hŷn brofiad o gynllunio prydau bwyd ar gyllideb gan ddefnyddio strategaethau wedi’u mabwysiadu gan fanc bwyd lleol i fwydo teulu, tra’n blaenoriaethu dewisiadau iach.

Roedd prosiect ysgol gyfan yn cynnwys gwneud reis enfys ar gyfer y Flwyddyn Newydd Dsieineaidd, blasu’r reis, wedyn cynnig y cynhyrchion mewn bagiau wedi’u pecynnu ymlaen llaw i’w gwneud gartref gydag aelodau’r teulu.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Mae cyflwyno technoleg bwyd a datblygu cysylltiadau cryf rhwng y cartref a’r ysgol yn rhai o’r ffyrdd y mae’r BBB wedi ymestyn dysgu ymhellach ar gyfer disgyblion. Mae codi safonau mewn llythrennedd bwyd ac addysgu plant am faeth wedi cynorthwyo disgyblion i fod yn ddisgyblion iach a hyderus.

Mae’r prosiect wedi galluogi’r ysgol i gyflwyno sesiynau hwyliog a difyr ar gyfer pob grŵp o ddysgwyr. Mae’r BBB yn ymestyn darpariaeth yr ysgol, gan gynnig profiadau bywyd go iawn mewn cyd-destun dilys. O ganlyniad, mae safonau llythrennedd a rhifedd yn gwella gan fod y disgyblion wedi eu cymell i gwblhau tasgau sy’n gysylltiedig â’r BBB.

Mae’r prosiect wedi darparu cyfleoedd gwaith ystyrlon, lle mae disgyblion wedi cael cipolwg ar fyd gwaith. Mae dosbarthiadau’n cynnal y BBB ar system rota ac yn cymryd perchnogaeth trwy reoli stoc a sefydlu trefn lanhau. Maent yn didoli danfoniadau, yn gwirio dyddiadau defnyddio erbyn ac yn sicrhau bod tymereddau’r oergell / rhewgell yn gywir. Mae hyn yn cyfrannu at eu dealltwriaeth o sut caiff busnes ei redeg. Mae arolygon disgyblion wedi nodi’r agwedd gadarnhaol ymhlith ein dysgwyr tuag at y prosiect.

Mae’r BBB wedi cael effaith gadarnhaol ar staff, sydd bellach yn elwa ar ddarpariaeth barod i ymestyn eu harfer yn yr ystafell ddosbarth. Gellir creu cysylltiadau clir â’r holl feysydd dysgu. Mae’r BBB yn cyd-fynd yn agos â gwaith yr ysgol ar addysg amgylcheddol, hawliau plant a bwyta’n iach.

Ar ôl cael grant pellach, prynwyd cynhwysydd ychwanegol, a’i addasu i’w ddefnyddio fel cegin BBB. Bydd yr amgylchedd hwn, sy’n cynnwys adnoddau da, yn darparu ystod ehangach o brofiadau coginio ar gyfer disgyblion. Y gobaith yw y bydd cysylltiadau â’r gymuned yn cael eu sefydlu yn y dyfodol, gyda chynlluniau ar gyfer sesiynau ymgysylltu â rhieni a llythrennedd bwyd.

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Mae arweinwyr y BBB wedi cynnal cyfarfodydd ar gyfer ysgolion eraill yn y clwstwr a’r ardal ehangach. Rhoddwyd cyfleoedd i ysgolion drafod arfer orau. Mae’r sesiynau hyn wedi rhoi blaenoriaeth i gynnig cymorth a rhannu syniadau, gan gynorthwyo ysgolion eraill â’u proses gychwyn. Bob hanner tymor, mae arweinwyr yr ysgol yn ysgrifennu astudiaeth achos ar gyfer gwefan BBB i rannu arfer ledled y wlad.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Dolau yn ysgol ddwyieithog ym mhentref Llanharan, yn Rhondda Cynon Taf. Ar hyn o bryd, mae 525 o ddisgyblion rhwng 3 ac 11 oed yn mynychu’r ysgol. Mae’r ffigur hwn yn cynnwys 65 o ddisgyblion sy’n mynychu’r dosbarth meithrin yn rhan-amser. Mae tua 6.3% o ddisgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim, sydd islaw’r cyfartaledd cenedlaethol. Mae 19 o ddosbarthiadau. Mae’r ysgol yn darparu addysg trwy gyfrwng y Gymraeg a’r Saesneg, ac mae disgyblion o’r ddwy adran yn integreiddio’n rheolaidd. Daw ychydig iawn o ddisgyblion o gefndir ethnig lleiafrifol. Mae’r ysgol yn nodi bod gan 1.8% o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Nodwyd bod arweinyddiaeth yn gryfder yn y tri arolygiad diwethaf (2012, 2015 a 2023) ac mae Dolau yn cynnwys astudiaeth achos yn un o adroddiadau thematig Estyn, “Arweinyddiaeth a gwella ysgolion cynradd” (2016), sy’n edrych ar sut mae arweinyddiaeth haenog a chynllunio dilyniant yn galluogi’r ysgol i gynnal perfformiad da.

Mae Dolau wedi parhau i fireinio ac esblygu’r strwythur arweinyddiaeth ar bob lefel. Caiff y dull arweinyddiaeth ddosbarthedig ei gefnogi’n llawn gan ddiwylliant dysgu proffesiynol cryf. Mae buddsoddi mewn arweinyddiaeth a dysgu proffesiynol yn galluogi’r ysgol i fod yn rhagweithiol a datblygu’r gallu i addasu’n effeithiol i ddiwygio addysg yng Nghymru yn ehangach.

Mae’r ysgol yn falch o’i henw da am ddatblygu arweinwyr y dyfodol, fel y dangosir gan y pum pennaeth presennol a’r pedwar dirprwy bennaeth a ddatblygwyd trwy ymagwedd haenog yr ysgol at arweinyddiaeth a chynllunio olyniant.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Datblygu medrau arweinyddiaeth

Mae datblygu arweinyddiaeth a meithrin capasiti yn yr ysgol yn canolbwyntio ar ddisgwyliadau uchel a gweledigaeth glir ar gyfer yr holl randdeiliaid, gan nodi arweinwyr cyn gynted ag y bo modd yn eu taith. Mae’r rhain yn cynnwys ymarferwyr ystafell ddosbarth, staff cymorth, arweinwyr mentrau sy’n benodol i’r cwricwlwm a mentrau ysgol gyfan ac uwch reolwyr.

Mae cynllunio olyniant yn nodi arweinwyr ar bob lefel ac yn eu paratoi ar gyfer dyrchafiadau a swyddi gwag o fewn y system yn y dyfodol. Ar ôl eu nodi, caiff staff eu meithrin ac mae’r llwybrau arweinyddiaeth priodol yn ffurfio rhan o’u datblygiad, ynghyd â’r cyfle i ddysgu gan uwch arweinwyr profiadol.

Creu’r amodau

Mae’r pennaeth, ynghyd â’r dirprwy bennaeth, wedi sefydlu diwylliant lle caiff dysgu proffesiynol ei werthfawrogi. O fewn y system hon, caiff ymreolaeth, arloesi a mentro eu hannog ar bob lefel. Mae arweinwyr yn annog staff i gynllunio, gwerthuso ac adolygu eu meysydd arbenigedd ac arweinyddiaeth. Mae uwch arweinwyr yn gweithredu fel modelau rôl ac yn darparu cymorth i staff trwy system hyfforddi a mentora. Fel hyn, mae arweinwyr newydd yn teimlo’u bod yn cael eu gwerthfawrogi ac yn magu hyder yn gyflym iawn yn eu gallu i arwain, gan greu awydd i lwyddo.

Diwylliant dysgu proffesiynol

Mae’r strwythur rheoli perfformiad yn hwyluso dysgu proffesiynol a nodi darpar arweinwyr yn gynnar.

Mae ymagwedd gyfunol at ddysgu proffesiynol yn cynnwys datblygu arfer wedi’i llywio gan ymchwil, sydd wedi’i chysylltu’n agos ag addysgeg a blaenoriaethau gwella’r ysgol. Mae athrawon yn cynnal eu hymholiadau ymchwil eu hunain, yn rhoi strategaethau ar waith ac yn rhannu eu canfyddiadau. Mae cyfleoedd parhaus ar gyfer deialog broffesiynol yn annog cydweithio a dealltwriaeth ar y cyd o arfer dda. Mae hyn yn ei dro yn hyrwyddo diwylliant cefnogol ar gyfer arloesi. Mae staff cymorth yn dilyn prosesau tebyg iawn i athrawon ac yn cyfrannu’n effeithiol at hyfforddiant staff yn eu meysydd arbenigedd.

Mae cydweithio â sefydliadau eraill, fel darparwyr addysg uwch ac addysg gychwynnol athrawon, yn cael effaith uniongyrchol ar ansawdd dysgu proffesiynol a datblygu medrau arweinyddiaeth yn yr ysgol. Mae’r ysgol yn nodi llwybrau arweinyddiaeth ar gyfer staff unigol sydd wedyn yn dilyn rhaglen wedi’i chynllunio’n ofalus i’w datblygu a’u paratoi ar gyfer arweinyddiaeth yn y dyfodol.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Mae dysgu proffesiynol effeithiol yn cefnogi ymchwil ar y cyd gan y staff. Caiff hyn effaith gadarnhaol ar ddeilliannau ar gyfer dysgwyr. Er enghraifft, arweiniodd ymchwil staff at ddatblygu pecyn cymorth metawybyddiaeth ysgol gyfan, sydd wedi arwain at fwy o gysondeb mewn addysgeg ar draws yr ysgol. O ganlyniad, erbyn hyn, mae disgyblion wedi datblygu dealltwriaeth ddyfnach o sut maent yn dysgu ac yn datblygu’n gyflym fel dysgwyr annibynnol.

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

  • Cyhoeddiad Estyn 2016, Arweinyddiaeth a gwella ysgolion cynradd
  • Adolygiad astudiaeth achos Estyn – Cymorth ar gyfer y Gymraeg mewn addysg gychwynnol athrawon 2023
  • Rhannu arfer dda o fewn yr ysgol – cyflwyniadau ymchwil (deialog broffesiynol)
  • Cydweithio â chonsortia rhanbarthol – Digidol, Addysg Cydberthynas a Rhywioldeb, y Gymraeg, Cwricwlwm, ADY, Hyrwyddwr ysgolion fel sefydliadau dysgu
  • Cydweithio â SAUau – Hyrwyddwr Ymchwil, Cynhadledd Ymchwil a’r Prosiect Ymholi Proffesiynol Cenedlaethol (NPEP)

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Uwchradd Llanisien yn ysgol gyfun â chymuned amlddiwylliannol sy’n gwasanaethu gogledd Caerdydd. Mae 1,738 o ddisgyblion ym Mlynyddoedd 7 i 13 ar gofrestr yr ysgol, sy’n cynyddu (wedi cynyddu o 1,560 adeg yr arolygiad blaenorol). Mae tua 31% o ddisgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim.

Mae gan yr ysgol ddwy Ganolfan Adnoddau Arbennig ar gyfer disgyblion sydd â datganiad ar gyfer awtistiaeth neu nam ar y clyw, ac mae darpariaeth sy’n tyfu ymhellach ar gyfer ADY (8.4% o boblogaeth y disgyblion, gan gynnwys 105 o ddatganiadau o angen addysgol). Mae nifer y disgyblion sy’n siarad Saesneg fel Iaith Ychwanegol (SIY) wedi cynyddu’n sydyn, ac mae 302 ohonynt ar hyn o bryd. Cynrychiolir 53 o wahanol fathau o ethnigrwydd yng nghymuned yr ysgol, a siaredir 63 o wahanol ieithoedd cartref.

Gweledigaeth a chenhadaeth yr ysgol yw ‘creu amgylchedd cefnogol a chynhwysol sy’n meithrin twf unigol a llwyddiant personol.’ Nod arweinwyr yw cadw lles a chynnydd yr holl blant dan anfantais wrth wraidd yr holl benderfyniadau a wneir.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Yn dilyn newid sylweddol i’r dalgylch oherwydd bod ysgol uwchradd arall yn nwyrain Caerdydd wedi cau, mae Ysgol Uwchradd Llanisien yn gwasanaethu disgyblion o ardaloedd mwyaf difreintiedig y ddinas, a bu cynnydd nodedig yn nifer y disgyblion sy’n gymwys i gael prydau ysgol am ddim. Ochr yn ochr â hyn, mae’r argyfwng costau byw wedi cael effaith sylweddol ar deuluoedd yn y gymuned ac wedi’u gadael yn cael trafferth talu’r costau sy’n gysylltiedig â chael mynediad i’r ysgol, gan gynnwys cost gwisg ysgol, adnoddau a chludiant. Mae cost cludiant yn heriol i deuluoedd. Ar hyn o bryd, cost y bws ysgol yw £3.60 y dydd, i bob plentyn sy’n byw o fewn tair milltir. Mae hyn yn cynnwys disgyblion sy’n gymwys i gael prydau ysgol am ddim.

O ganlyniad i’r heriau hyn, rhoddodd yr ysgol flaenoriaeth i waith i leihau effaith tlodi ar gyrhaeddiad disgyblion. Roedd hyn yn cynnwys gweithio i wella presenoldeb ac agweddau cadarnhaol at ddysgu. Aeth yr ysgol i’r afael hefyd â’r cynnydd mewn pryderon ynghylch diogelu a lles, mynediad at wasanaethau cymorth priodol, mynediad at ddarpariaeth briodol, a chyfle i gymryd rhan mewn cwricwlwm priodol a difyr. Mae’r ysgol yn derbyn tua £450k o gyllid y Grant Datblygu Disgyblion (GDD) bob blwyddyn. Mae arweinwyr yn ymdrechu i ddyrannu’r GDD yn ogystal â chyllid grant arall mewn ffordd fanwl gywir a thargedig.

Fel rhan o’r cynllun adfer ar ôl y pandemig, rhoddodd yr ysgol flaenoriaeth i iechyd a lles meddyliol a chorfforol disgyblion, hefyd. Doedd disgyblion ddim wedi cymryd rhan yn strwythurau ac arferion iach calendr yr ysgol, ac roedd staff eisiau ailsefydlu perthnasoedd rhwng grwpiau cyfoedion a rhwng staff a disgyblion. Nod yr ysgol oedd ailsefydlu ymdeimlad o hunaniaeth a pherthyn yng nghymuned yr ysgol a datblygu medrau cymdeithasol effeithiol. Uchelgais arweinwyr oedd rhoi’r un cyfle i bawb, a sicrhau bod pawb yn cael tegwch i gymryd rhan mewn cyfleoedd allgyrsiol a chyfoethogi. Mae’r arlwy allgyrsiol wedi esblygu i gynnig darpariaeth amrywiol sy’n bodloni diddordebau a galluoedd amrywiol y disgyblion. Caiff anghenion dysgu ychwanegol ehangach yng nghymuned yr ysgol eu hystyried hefyd er mwyn sicrhau bod natur gynhwysol i’r ddarpariaeth. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Dyma rai o’r ffyrdd y mae’r ysgol yn gweithio i leddfu effaith tlodi a sicrhau tegwch:

Darpariaeth allgyrsiol

Mae staff yn Ysgol Uwchradd Llanisien yn credu’n gryf yn yr effaith gadarnhaol y gall gweithgareddau allgyrsiol ei chael ar bresenoldeb, lles a pherfformiad academaidd disgyblion. Mae’r ysgol yn cynnig ystod eang iawn o weithgareddau allgyrsiol gyda’r nod o gyfoethogi profiadau disgyblion a chodi eu dyheadau. Mae staff yn credu bod y gweithgareddau hyn hefyd yn galluogi disgyblion i ‘ddod o hyd i’w lle’ yn yr ysgol. Mae’r rhaglen allgyrsiol yn darparu gweithgareddau cyfoethogi cyn yr ysgol, yn ystod amser cinio, ac ar ôl yr ysgol, gan ddarparu cyfleoedd ar wahanol adegau o’r dydd ar gyfer disgyblion sydd â chyfrifoldebau eraill y tu allan i’r ysgol. Er mwyn sicrhau bod yr holl ddisgyblion yn gallu elwa ar y rhaglenni ar ôl yr ysgol, mae’r ysgol yn ariannu bws ychwanegol am 4pm ar gyfer y nifer fawr o ddisgyblion sy’n byw ymhellach o’r ysgol.

Mae sampl o’r rhaglen allgyrsiol yn cynnwys:  

  • Hyfforddiant cryfder a chyflyru yn gynnar yn y bore (7:30am) 
  • Clybiau amser cinio sy’n cynnwys Band Garej a Chlwb Trafod Athroniaeth  
  • Amrywiaeth eang o glybiau ar ôl yr ysgol, gan gynnwys clwb rhedeg, pêl-droed a rygbi i fechgyn a merched, pêl-rwyd, hoci ac athletau  
  • Amrywiaeth eang o weithgareddau ar ôl yr ysgol sy’n cynnwys Perfformwyr Shakespeare, Badminton Cynhwysol, Corau Iau a Hŷn, Clwb Celf, Clwb Ysgrifennu Creadigol, Cerddorfa, Cyngor Eco, Clwb Drama, Clwb Daeargelloedd a Dreigiau, Côr Arwyddo i’r Rhai sydd â Nam ar eu Clyw, dosbarthiadau dal i fyny ac adolygu yng nghyfnod allweddol 4 
  • Y Côr Hŷn yn cael cyfle i ganu ar y teledu yn yr oriau brig yng Nghanolfan Mileniwm Cymru, ac wedyn canu o flaen y Teulu Brenhinol fel rhan o Jiwbilî’r Frenhines

Cyfleoedd arweinyddiaeth myfyrwyr ar gyfer cyfoethogi

Mae’r ysgol yn sicrhau bod disgyblion o bob grŵp, gan gynnwys disgyblion bregus, yn ymgymryd â chyfrifoldebau o fewn yr ysgol. Mae disgyblion iau yn gwirfoddoli i fod yn llyfrgellwyr, neu’n gweithredu fel cyfeillion i gefnogi pontio. Mae ystod o grwpiau arweinyddiaeth myfyrwyr hefyd yn rhoi cyfle i ddisgyblion ddatblygu eu medrau arwain a chyfoethogi bywyd yr ysgol. Mae enghreifftiau o’r rhain yn cynnwys grwpiau LHS Pride, Cynaliadwyedd a’r Amgylchedd, Cymuned, Elusen, a Chyfathrebu â Myfyrwyr.

Mae holl ddisgyblion y chweched dosbarth yn cymryd rhan yn y Rhaglen Datblygu Arweinyddiaeth lle maent yn ymgymryd â gweithgareddau sy’n ddefnyddiol i’r ysgol ac yn cyfoethogi cymuned yr ysgol. Mae enghreifftiau o’u gwaith yn cynnwys darllen gyda disgyblion iau y mae Saesneg yn newydd iddynt neu weithredu fel llysgenhadon pwnc arbenigol i gynorthwyo disgyblion iau mewn gwersi.

Buddsoddi mewn diwylliant

Caiff y diwylliant cadarnhaol yn yr ysgol ei gefnogi ymhellach gan y ‘cwricwlwm cymeriad’ a gyflwynir trwy sesiynau cofrestru gyda’r nod eglur o ddatblygu pum gwerth yr ysgol, sef cyfrifoldeb, gonestrwydd, parch, gwydnwch ac uchelgais.

Cymorth lles

Mae ‘Canolfan Les LHS’ yn darparu amgylchedd diogel ac anogol ar gyfer disgyblion, gan gynnwys Gofalwyr Ifanc, trwy gydol y diwrnod ysgol. Mae’r tîm diogelu wedi’i ganoli yma ac mae staff hyfforddedig yn cyflwyno rhaglenni ymyrraeth i gynorthwyo disgyblion sy’n wynebu rhwystrau emosiynol a chymdeithasol rhag dysgu. Mae’r ysgol hefyd yn cyflogi pum Arweinydd Cyflawniad Disgyblion sydd ynghlwm wrth bob grŵp blwyddyn ac yn gweithio’n agos gyda disgyblion bregus a’u teuluoedd.

I gynorthwyo dysgwyr bregus yn ystod eu cyfnod pontio i Flwyddyn 7, mae gan yr ysgol ganolfan anogaeth. Mae athro arbenigol a chynorthwywyr addysgu yn cynorthwyo disgyblion y nodwyd eu bod yn debygol o gael trafferth ag addysg brif ffrwd amser llawn ar ddechrau Blwyddyn 7. Mae disgyblion yn derbyn darpariaeth gyfunol sy’n ymgorffori cyfran o wersi prif ffrwd ac yn eu harfogi i ymgysylltu ag addysg brif ffrwd amser llawn cyn gynted ag y bo modd.

Datblygwyd gwefan yr ysgol i gyfeirio rhanddeiliaid at wasanaethau cymorth lle byddant yn dod o hyd i wybodaeth am brydau ysgol am ddim, y Lwfans Cynhaliaeth Addysg, a chymorth ariannol arall. Caiff y wybodaeth hon ei chyfleu’n rheolaidd i rieni trwy blatfformau cyfathrebu eraill yr ysgol.

Cludiant ysgol

Yn ogystal â throsglwyddiadau ysgol wedi’u hamserlennu’n rheolaidd, mae’r ysgol yn ariannu bws ychwanegol am 4pm i sicrhau bod yr holl ddisgyblion yn gallu mynd i glybiau adolygu ac allgyrsiol ar ôl yr ysgol. Mae staff yn sylweddoli bod llawer o ddisgyblion yn byw mewn ardaloedd ymhell i ffwrdd o’r ysgol, a bod y pris safonol am y bws yn £3.60 y dydd, sy’n mynd yn rhy ddrud i lawer. 

Bwyd, bwyta’n iach a threfniadau cinio

Mae ‘Canolfan Les LHS’ yn cynnig darpariaeth brecwast am ddim, yn ogystal â gofal yn ystod amser egwyl ac amser cinio. Caiff unrhyw eitemau sydd heb eu gwerthu o’r ffreutur amser cinio eu rhoi i’r tîm lles i’w dosbarthu i ddisgyblion, sy’n gallu mynd â phecynnau bwyd adref gyda nhw yn ddisylw ar ddiwedd y dydd.

Fel rhan o arlwy pwnc Technoleg Bwyd, mae’r ysgol hefyd yn darparu cynnyrch bwyd, sydd wedi cael ei blannu a’i dyfu yn nhwnnel poli’r ysgol, sy’n golygu bod yr adnoddau ar gael i ddisgyblion eu defnyddio mewn gwersi.

Mae’r ysgol yn atgoffa rhieni’n rheolaidd y gallant wneud cais am brydau ysgol ar unrhyw adeg yn ystod y flwyddyn academaidd os bydd yr amgylchiadau’n newid. Nid yw’r ysgol yn defnyddio arian parod o gwbl, ac mae’n defnyddio technoleg ôl bawd, sy’n golygu na fydd disgyblion eraill yn gallu gweld pwy sy’n gymwys i gael prydau ysgol am ddim.

Cynhyrchion iechyd

Mae digonedd o gynhyrchion mislif ar gael i ddisgyblion yn rhad ac am ddim trwy Gynllun Cynhyrchion Mislif Llywodraeth Cymru. Mae’r ysgol yn darparu cynhyrchion eraill hefyd fel gel cawod.

Gwisg ysgol

Mae siop gwisg ysgol sefydledig yn gweithredu bob dydd. Er bod hyn yn dileu unrhyw esgusodion i rai disgyblion a allai fod yn herio rheolau gwisg ysgol, mae hefyd yn helpu dileu unrhyw gywilydd i ddisgyblion eraill nad oes ganddynt arian i brynu’r wisg ysgol gywir. Mae hyn hefyd yn galluogi staff i fonitro unrhyw ddisgyblion a allai fod yn ei chael yn anodd, fel y gallant ddarparu cymorth ychwanegol lle bo modd, fel cynnig gwisg ysgol yn rhad ac am ddim i’r teuluoedd hyn.

Mae’r ysgol yn darparu siopau dros dro ar gyfer gwerthu gwisgoedd ysgol ail law o ansawdd da. Hefyd, caiff y cynllun cyfnewid blasers ei gefnogi’n fawr gan ddisgyblion Blwyddyn 11 sy’n rhoi eu blasers ar ddechrau tymor yr haf ar gyfer disgyblion yn y grwpiau blwyddyn is.

Prom Cynaliadwy

Mae siop prom gynaliadwy’r ysgol yn galluogi disgyblion i fenthyca unrhyw eitem yn rhad ac am ddim. Mae hyn wedi bod yn llwyddiant aruthrol o ran galluogi disgyblion a fyddai fel arall wedi methu fforddio mynychu’r prom i wneud hynny.

Darperir technoleg

Gwaharddodd yr ysgol ddefnydd o ffonau symudol dros bum mlynedd yn ôl, ac mae arweinwyr o’r farn fod hyn wedi bod yn drawsnewidiol o ran lleihau ymddygiad bwlio a chynyddu perthnasoedd iach a lles gwell myfyrwyr yn ystod amser egwyl ac amser cinio. Pan fydd angen, mae’r ysgol yn darparu dyfeisiau ar gyfer addysgu a dysgu, felly caiff unrhyw broblemau ynghylch peidio â chael y ddyfais ddiweddaraf, neu unrhyw ddyfais o gwbl, eu dileu. Dyrennir dyfais i bob disgybl chweched dosbarth i sicrhau eu bod yn gallu gweithio’n annibynnol y tu allan i’r ysgol.

Cymorth astudio

Mae’r ysgol yn darparu pecynnau adolygu cynhwysfawr ar gyfer yr holl ddisgyblion ym Mlynyddoedd 10 ac 11. Mae hyn yn cynnwys padiau A4, pensiliau lliw, aroleuwyr, pecynnau ‘post-it’, pennau ysgrifennu, pensiliau, prennau mesur, cardiau adolygu a mwy. Mae’r ysgol hefyd yn darparu’r holl ddeunyddiau adolygu yn rhad ac am ddim. Darperir y rhain yn electronig ond mae pecynnau papur ar gael, hefyd.

Mae’r ysgol yn talu cost ystod o eitemau ar gyfer myfyrwyr dan anfantais i sicrhau eu bod yn gallu cael mynediad llawn at y cwricwlwm. Mae hyn yn cynnwys gwersi cerddoriaeth a gwaith maes daearyddiaeth. Mae’r ysgol hefyd yn gweithio gydag elusen leol i ddarparu gwersi academaidd i fyfyrwyr sy’n gymwys i gael prydau ysgol am ddim.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Mae disgyblion yn dangos lefelau uchel o ofal a pharch am bobl eraill. Maent hefyd yn mynegi ymdeimlad cryf o hunaniaeth a pherthyn ac yn dweud eu bod yn teimlo y cânt eu gwerthfawrogi gan y staff yn yr ysgol. Ceir lefelau uchel o gyfranogiad rheolaidd yn y clybiau ar ôl yr ysgol, sy’n cael effaith gadarnhaol ar iechyd a lles disgyblion, ac mae’n helpu magu eu hyder. Cafodd cyn-ddisgyblion brofiadau mor gadarnhaol yn eu grwpiau allgyrsiol fel eu bod yn dewis dychwelyd i roi help llaw a chymorth fel cyn-ddisgyblion. Mae staff yn gwerthfawrogi’r perthnasoedd y maent yn eu datblygu gyda disgyblion yn ystod gweithgareddau allgyrsiol ac yn mynegi ymdeimlad cryf o foddhad wrth eu gweld yn cyflawni. Cefnogir cyfranogi ac ymgysylltu mewn gwersi gan yr arlwy allgyrsiol, hefyd.

Bu gostyngiad mewn gwaharddiadau cyfnod penodol a phresenoldeb ac ymgysylltiad gwell ar gyfer disgyblion sy’n gymwys i gael prydau ysgol am ddim. Roedd cyfraddau presenoldeb yn gryf ac yn gwella yn y tair blynedd cyn y pandemig, ac maent yn adfer yn dda ers dychwelyd i’r ysgol yn amser llawn.

Mae deilliannau ar gyfer disgyblion sy’n gymwys i gael prydau ysgol am ddim yn parhau i wella. Mae tuedd ar i fyny hefyd yn nifer y disgyblion sy’n gymwys i gael prydau ysgol am ddim sy’n aros yn y chweched dosbarth yn yr ysgol, gan ddangos dyhead gwell. Mae’r ysgol yn parhau i gynorthwyo myfyrwyr chweched dosbarth â’r costau sy’n gysylltiedig ag addysg.

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Mae’r ysgol wedi rhannu ei systemau a’i phrosesau gydag ystod o rwydweithiau proffesiynol o fewn yr awdurdod lleol, a’r tu allan. Mae’r ysgol yn defnyddio cyfryngau cymdeithasol a’r wasg genedlaethol i hyrwyddo a rhannu ei gwerthoedd craidd, sef amrywiaeth, tegwch a chynhwysiant, a’r ddarpariaeth allgyrsiol a gynigir. Mae’r diwylliant i gadw lles a chynnydd yr holl blant dan anfantais wrth wraidd yr holl benderfyniadau a wneir yn cael ei ailadrodd trwy’r datganiad cenhadaeth, llenyddiaeth yr ysgol, a thrwy bob cyfarfod gyda’r holl randdeiliaid, yn cynnwys myfyrwyr, staff, rhieni a llywodraethwyr.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol / darparwr

Mae Ysgol Y Bont-faen yn ysgol gynradd cyfrwng Saesneg sydd ag un dosbarth ym mhob grŵp blwyddyn, ac wedi’i lleoli yn nhref Y Bont-faen ym Mro Morgannwg.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Mae cynllunio a datblygu cwricwlwm pwrpasol yn seiliedig ar ymholi wedi bod wrth wraidd dysgu proffesiynol yn Ysgol Gynradd Y Bont Faen ers cyflwyno Cwricwlwm i Gymru. Mae creadigrwydd wedi bod yn sbardun wrth gynllunio cwricwlwm yr ysgol i sicrhau bod disgyblion yn profi ac yn datblygu cyfoeth o fedrau creadigol yn seiliedig ar Olwyn Arferion Creadigol y Meddwl (Spencer, Lucas a Claxton, 2012).

Er mwyn helpu disgyblion i ddatblygu i fod yn feddylwyr creadigol sydd â lefel uchel o fedrau yn y celfyddydau creadigol, mae’r ysgol wedi ymgysylltu’n llwyddiannus â Chynllun Ysgolion Creadigol Arweiniol Cyngor Celfyddydau Cymru. Er y bu ffocws pob prosiect yn wahanol, mae’r bwriad i ddatblygu, gweithredu a mireinio addysgeg greadigol fel staff cyfan wedi aros yn ganolbwynt i ddysgu proffesiynol yr ysgol, ac wedi bod yn flaenoriaeth ar gyfer gwella’r ysgol.

Fel rhan o wella medrau creadigol disgyblion, canolbwyntiodd yr ysgol ar ddysgu proffesiynol wedi’i lywio gan dystiolaeth ar gyfer pob un o’r staff ar fetawybyddiaeth a hunanreoleiddio. Cynorthwyodd y dull hwn yr ysgol i ddatblygu iaith gyffredin y mae staff a disgyblion yn ei defnyddio i siarad am eu dysgu, a defnyddio offer a strategaethau cyffredin i wneud meddwl yn weladwy. Er enghraifft, mae defnyddio fframiau meddwl ar draws yr ysgol yn cynorthwyo disgyblion i fod yn ymwybodol o’u prosesau meddwl, siarad am eu dysgu a gofyn cwestiynau myfyriol.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch a gafodd ei nodi yn arfer effeithiol neu arloesol

Ar ddechrau proses cynllunio’r cwricwlwm, pennodd yr ysgol y dylai creadigrwydd o bob math ategu ei ‘Chwricwlwm Ysbrydoli’ (‘Inspire Curriculum’). Ar yr adeg hon, bu’r ysgol yn archwilio cyfleoedd i adeiladu ar gyfoeth y medrau creadigol ymhlith y staff ac yn chwilio am gyfleoedd ar gyfer dysgu proffesiynol pellach, fel ymgysylltu â chynllun Yr Ysgol Arweiniol a datblygu medrau staff mewn gwella gallu disgyblion fel dysgwyr annibynnol a hunanymwybodol. Un o gryfderau proses cynllunio’r cwricwlwm yw cynllunio ymholiadau dosbarth gan yr ysgol gyfan o dan dri thestun ymbarél gan ddefnyddio dogfennau dilyniant wedi’u creu gan y clwstwr. Y diwrnodau cynllunio hyn oedd y camau cyntaf mewn datblygu cwricwlwm sy’n sicrhau bod gwybodaeth a medrau yn datblygu’n olynol.

Trwy gynllunio ymholiadau tymhorol gan yr ysgol gyfan, mae athrawon wedi datblygu profiadau dysgu sy’n datblygu gwybodaeth disgyblion am ddiwylliant, celfyddydau a threftadaeth Cymru, a dealltwriaeth disgyblion o amrywiaeth ledled y byd.

Galluogodd y Cynllun Ysgolion Creadigol Arweiniol i bob aelod o staff weithio gydag ymarferwr creadigol, datblygu eu medrau, a meithrin ymagwedd greadigol at addysgu medrau a gwybodaeth ar draws y cwricwlwm. Datblygwyd hyn ymhellach trwy sesiynau hyfforddi ysgol gyfan yn gysylltiedig â thueddiadau Cyngor Celfyddydau Cymru, ‘Olwyn Arferion Creadigol y Meddwl’. Galluogodd y sesiynau hyfforddi hyn i staff ddatblygu medrau yn ymwneud â phob prosiect hefyd, er enghraifft printio sgrin, ffeltio, celf amgylcheddol, drama, ysgrifennu caneuon a chreu ffilmiau. Er enghraifft, bu disgyblion ym Mlwyddyn 2 yn gweithio gydag arlunydd tecstilau i ddatblygu eu medrau llythrennedd a llafaredd, tra’n gwella’u lles, codi ymwybyddiaeth am fwlio ac yn archwilio neges wrthfwlio’r ysgol, hefyd. Arddangoswyd hyn mewn oriel ym Mae Caerdydd am nifer o wythnosau.

Er mwyn cynorthwyo disgyblion i fod yn ddysgwyr annibynnol ac uchelgeisiol, datblygodd yr ysgol ardaloedd her ar gyfer disgyblion ym Mlwyddyn 3 i Flwyddyn 6. Mae’r ardaloedd hyn yn galluogi disgyblion i gymhwyso’u medrau meddwl a chreadigol mewn gwahanol gyd-destunau. Er enghraifft, creu cwestiynau ‘beth os….’, dylunio a chreu cynhyrchion o wahanol ddeunyddiau ac ysgrifennu’n ddychmygus gan ddefnyddio gwahanol symbyliadau. Caiff y gweithgareddau hyn effaith fuddiol ar fedrau, gwybodaeth a dealltwriaeth disgyblion.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

O ganlyniad i’r mentrau hyn, mae disgyblion yn cyflwyno’u hunain yn hyderus ac yn fynegiannol mewn amrywiaeth o sefyllfaoedd ac i wahanol gynulleidfaoedd. Mae disgyblion hŷn yn aml yn siarad yn huawdl gan ddefnyddio geirfa gymhleth ac iaith soffistigedig gyda lefel uchel o hyder. Mae disgyblion yn cydweithio’n effeithiol mewn amrywiaeth o sefyllfaoedd, er enghraifft trwy chwarae a choreograffu a pherfformio dawnsiau. O ganlyniad i ystod eang o brofiadau ysgogol, mae llawer o ddisgyblion yn cynhyrchu gwaith dychmygus o ansawdd uchel mewn celf, dawns ac ysgrifennu, gan gynnwys wrth ddefnyddio’r amgylchedd awyr agored. Mae datblygu llais disgybl cryf wedi galluogi disgyblion i wneud dewisiadau annibynnol, creadigol ac amrywiol yn y ffordd y maent yn cyflwyno’u dysgu. Mae disgyblion yn deall ac yn gwerthfawrogi’r broses greadigol ac yn defnyddio ystod o dechnegau i fireinio’u dysgu. Fel rhan o’r broses ymholi, mae disgyblion yn datblygu a dyfnhau eu medrau meddwl yn feirniadol, gan gymhwyso’r rhain i brofiadau dysgu bywyd go iawn dilys lle maent yn gwneud penderfyniadau defnyddiol am eu dysgu. Mae’r profiadau hyn yn cynorthwyo disgyblion i fod yn ddysgwyr gwydn sy’n cymhwyso strategaethau datrys problemau yn hyderus.

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Rhannwyd arfer dda trwy nifer o ffyrdd. Cyflwynwyd canlyniad y prosiectau mewn digwyddiad rhannu gan Gyngor Celfyddydau Cymru gan yr aelodau staff sy’n llywio’r Cynllun Ysgolion Creadigol Arweiniol. Mae’r ysgol wedi cydweithio â dwy o ysgolion eraill y clwstwr i ddatblygu medrau meddwl disgyblion. Mae hyn wedi darparu cyfleoedd gwerthfawr i rannu, ymestyn ac ymgorffori arfer dda o fewn ein hysgol ac ymhlith y clwstwr.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol neu’r darparwr

Mae Ysgol Gynradd Adamsdown yn ysgol gymunedol sydd wedi’i lleoli yn ardal canol dinas Adamsdown yng Nghaerdydd. Mae mwyafrif helaeth y dalgylch yn disgyn ymhell o fewn y 10% o’r ardaloedd mwyaf difreintiedig yng Nghymru. Mae llawer o blant yn Adamsdown yn wynebu rhwystrau rhag dysgu, sef Saesneg fel iaith ychwanegol (SIY) (72%), anghenion dysgu ychwanegol (ADY) (9%), yn derbyn prydau ysgol am ddim (65%), materion amddiffyn plant, tai gwael, problemau iechyd a phresenoldeb gwael.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Ar ôl cael eu gosod mewn categori Estyn, ‘angen gwelliant sylweddol’, yn 2015, dechreuodd yr ysgol ar daith gyflym i sicrhau bod arweinyddiaeth yn cael ei dosbarthu ar draws y tîm addysgu. Cafodd pob aelod o’r staff addysgu hyfforddiant trylwyr i fod yn arweinwyr cwricwlwm, a dyrannwyd cyfrifoldebau iddynt yn unol â’r raddfa gyflog athrawon. Yn ychwanegol, arweiniodd archwiliad o fedrau a phrofiadau athrawon, ochr yn ochr â rhaglen dysgu proffesiynol gynhwysfawr dros flwyddyn academaidd, at roi rhaglen hunanwerthuso effeithiol ar waith. Sicrhaodd y camau hyn fod yr ysgol yn cael ei thynnu o gategori Estyn ar ôl pedwar tymor yn unig. Caniataodd hyn gyfle i’r pennaeth adolygu gweledigaeth ac arferion yr ysgol cyn gweithredu’r cwricwlwm newydd.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Er mwyn cynnal gwelliannau diweddar a wnaed, roedd angen i’r pennaeth adolygu gweledigaeth yr ysgol gyda’r holl randdeiliaid. Roedd hyn yn cynnwys ymgorffori rhaglen fonitro, gwerthuso ac adrodd i sicrhau bod yr holl randdeiliaid yn ymwybodol o waelodlin safonau’r ysgol ar draws pob maes o fywyd yr ysgol, wedi’i dilyn gan y blaenoriaethau cyn cyflwyno cwricwlwm newydd. Wedyn, datblygwyd llinell amser i roi’r weledigaeth ar waith. Trwy gyfres o ddiwrnodau hyfforddiant ysgol gyfan, datblygodd rhanddeiliaid yr ysgol ei nodau ar gyfer y 3 i 5 mlynedd nesaf. Ailysgrifennwyd gweledigaeth yr ysgol i adlewyrchu anghenion amrywiol y dysgwyr yn gywir. Roedd y broses hon yn cynnwys arweinwyr, llywodraethwyr, staff, disgyblion, rhieni a chysylltiadau â’r gymuned.

I gefnogi’r tîm arweinyddiaeth i roi’r weledigaeth ar waith, cynhaliwyd treial arloesol i gyflwyno system newydd ar gyfer grwpio disgyblion yn 2017. Arweiniwyd hyn gan y pennaeth cynorthwyol ac athrawon ar y raddfa gyflog uwch. Dadansoddwyd data a gynhyrchwyd o gyfarfodydd cynnydd disgyblion, a dangosodd fod disgyblion wedi gwneud cynnydd cyflym yn y treial. Dadansoddwyd y data hwn gan arweinwyr â chyfrifoldeb addysgu a dysgu ar draws y pynciau craidd, sef Mathemateg, Saesneg a Gwyddoniaeth. Adolygwyd yr holl agweddau ar y cwricwlwm, wedi’i gefnogi gan athrawon ar y brif raddfa gyflog a oedd yn arwain meysydd pynciau sylfaen.

Roedd cyfrifoldebau arwain yn ystod y cyfnod treialu yn cynnwys adrodd i randdeiliaid, arwain cyfarfodydd, monitro, gwerthuso ac adrodd am weithgareddau, mynychu cyfleoedd dysgu proffesiynol, ymchwil, a dadansoddi data disgyblion yn helaeth.

Cafodd yr holl staff addysgu eu cynnwys mewn datblygu’r system newydd hon, gan sicrhau bod y gymuned gyfan yn parhau i ddylanwadu ar welliannau yn sgil newidiadau i’r agenda genedlaethol ac anghenion esblygol y disgyblion. Arweiniodd hyn at ymrwymiad cynyddol gan y gymuned i ddeall yr anghenion a’r rhesymau dros newid.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Mae’r ysgol wedi rhoi system newydd arloesol ar waith ar gyfer addysgu a dysgu ac wedi llwyddo i greu cwricwlwm ar gyfer dysgwyr sy’n sicrhau bod yr holl ddisgyblion yn gwneud cynnydd o’u mannau cychwyn unigol.

Mae arweinyddiaeth ddosbarthedig wedi ymestyn set sgiliau ymarferwyr, gan sicrhau eu bod i gyd wedi gallu chwarae rôl mewn datblygu rhaglen wella’r ysgol. Darparon nhw dystiolaeth sylweddol i sicrhau dilyniant ar y raddfa gyflog uwch, yn ogystal â datblygu i arweinyddiaeth ganol ac uwch arweinyddiaeth.

Cafodd Adamsdown adroddiad cryf gan Estyn ym mis Mai 2023.

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Trwy astudiaethau achos amrywiol a gasglwyd ynghyd gan y consortiwm a Phrifysgol Caerdydd.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd Parkland yn Sgeti, Abertawe, yn ysgol cyfrwng Saesneg sydd â 651 o ddisgyblion, gan gynnwys 124 o ddisgyblion rhan-amser. Mae 28% o ddisgyblion yn siarad Saesneg fel iaith ychwanegol, sydd uwchlaw’r cyfartaledd cenedlaethol. Mae tua 12% o’r disgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim, sydd islaw’r cyfartaledd cenedlaethol, ac mae gan ryw 7% o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol, sydd hefyd islaw’r cyfartaledd cenedlaethol. Mae’r ysgol yn cynnal cyfleuster addysgu arbenigol i gynorthwyo disgyblion ym Mlynyddoedd 3 i 6 sydd ag anghenion dysgu ychwanegol ar draws yr awdurdod lleol.     

Mae uwch dîm arweinyddiaeth yr ysgol yn cynnwys y pennaeth, dau ddirprwy bennaeth, pedwar arweinydd sector ac un CydADY.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arlo

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd Parkland yn ysgol cyfrwng Saesneg sydd wedi’i lleoli yn Sgeti, Abertawe. Mae 651 o ddisgyblion ar y gofrestr, y mae 124 ohonynt yn rhan-amser. Mae 28% o ddisgyblion yn siarad Saesneg fel iaith ychwanegol sydd gryn dipyn uwchlaw’r cyfartaledd cenedlaethol. Mae gan ryw 12% o boblogaeth y disgyblion hawl i gael prydau ysgol am ddim, sydd islaw’r cyfartaleddau cenedlaethol a lleol, fel ei gilydd. Nodwyd bod gan ryw 7% o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol, sydd hefyd islaw’r cyfartaledd cenedlaethol. Mae’r ysgol yn cynnal cyfleuster addysgu arbenigol i gynorthwyo disgyblion ym Mlynyddoedd 3 i 6 sydd ag anghenion dysgu ychwanegol ar draws yr awdurdod lleol. 

Mae uwch dîm arweinyddiaeth yr ysgol yn cynnwys y pennaeth, dau ddirprwy bennaeth, pedwar arweinydd sector ac un CydADY.  

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Ers rhoi’r Cwricwlwm i Gymru ar waith, un o amcanion allweddol yr ysgol fu sicrhau bod prosesau asesu yn rhan annatod o gynllunio’r cwricwlwm. Man cychwyn yr ysgol oedd cynllunio darpariaeth, i ddiwallu anghenion dysgwyr a darparu adborth sy’n galluogi disgyblion i wneud cynnydd effeithiol. Yn y gorffennol, mae cynnydd ac adborth wedi cael eu nodi’n bennaf yn unol â deilliannau a lefelau’r Cwricwlwm Cenedlaethol. Mae prosesau newydd yn mabwysiadu ymagwedd gyfannol at asesu cynnydd, lle mae’r holl randdeiliaid yn gyfranogwyr gweithredol ac adborth yn cael ei bersonoli i bob disgybl.  

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Strategaeth yr ysgol yw ymgorffori amrywiaeth o brosesau i ddarparu adborth personoledig a diagnostig i ddisgyblion sy’n eu cynorthwyo i wneud cynnydd yn eu dysgu.  

Mae’r ysgol wedi ymrwymo i asesu ffurfiannol i lywio’r camau nesaf ar gyfer dysgwyr ar eu continwwm, ac mae cynnydd pob disgybl wedi’i seilio ar gydweithio, gyda disgyblion yn cymryd rôl weithredol. Marcio byw yw’r broses pan fydd ymarferwyr yn cydweithio â disgyblion i nodi cynnydd a chamdybiaethau yn eu dysgu. Mae marcio byw yn cyfuno adborth llafar ac ysgrifenedig. Mae’n digwydd ar unwaith i bob dysgwr ac yn galluogi disgyblion i gymryd camau cadarnhaol yn eu dysgu. Mae marcio byw yn golygu bod angen i ddisgyblion weithredu ac ymateb i adborth, sy’n cynorthwyo dysgwyr i gyflawni eu camau nesaf.  

Mae Ysgol Gynradd Parkland yn rhoi pwys uchel ar fetawybyddiaeth a’i rôl yn yr ystafell ddosbarth, gan fod ei heffaith ar gynnydd a pherfformiad dysgwyr wedi cael ei hymchwilio a’i dogfennu’n dda. Metawybyddiaeth yw’r gallu i feddwl am eich meddyliau’ch hun, a’u rheoli. Mae staff yn defnyddio ‘munudau meta’, sef cyfnodau myfyrio cydweithredol cynlluniedig a dynamig rhwng ymarferwyr a disgyblion. Ymgorfforir ‘munudau meta’ o oedran ifanc ac mae hyn yn galluogi disgyblion i ddod yn fwy hyfedr wrth ddisgrifio’u dysgu. Wrth i ddisgyblion wneud cynnydd, maent yn datblygu repertoire ehangach o fedrau metawybyddol ac iaith ac yn dod yn gymwys yn asesu eu dysgu eu hunain a dysgu disgyblion eraill. 

Mae’r holl staff addysgu a staff cymorth yn Ysgol Gynradd Parkland yn defnyddio cyfnodolion gwerthuso fel offeryn ar gyfer asesu ac olrhain cynnydd disgyblion bob dydd. Defnyddir y cyfnodolion hyn gan staff i fyfyrio ar gynnydd disgyblion a nodi heriau a/neu gamsyniadau, sy’n eu galluogi i wneud penderfyniadau gwybodus a chynllunio dysgu yn y dyfodol yn unol â hynny. Mae’r arfer hon yn sicrhau ymagwedd ymatebol a thargedig at gynllunio, meithrin twf parhaus ac ymestyn y profiad dysgu cyffredinol ar gyfer pob disgybl. 

Yn ystod y daith i weithredu’r Cwricwlwm i Gymru a datblygu ymagwedd gyfannol at asesu cynnydd disgyblion, un o’r newidiadau allweddol ar gyfer Parkland oedd cyflwyno cyfarfodydd cynnydd staff a disgyblion, sy’n cofnodi cynnydd grwpiau a disgyblion unigol. Mae gweithdrefn y cyfarfodydd cynnydd yn cynnwys ymarferwyr a disgyblion yn cymryd rhan mewn deialog i amlygu cynnydd pob disgybl a’i gamau nesaf mewn dysgu. Cynhelir cyfarfodydd cynnydd bob tymor ac mae’r holl randdeiliaid yn cydweithio i gefnogi disgyblion ar eu taith. Mae ymarferwyr yn cydweithio trwy ddeialog broffesiynol a gweithdrefnau monitro trylwyr i arsylwi’r cynnydd sy’n cael ei wneud.  

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Trwy roi’r prosesau asesu hyn ar waith, mae ymarferwyr yn gwybod bod y ddarpariaeth wedi cael effaith gadarnhaol. Yn gyntaf, mae bron pob un o’r disgyblion yn meddu ar ymwybyddiaeth gref o ble maen nhw ar eu taith ddysgu, o’u camau nesaf er mwyn gwneud cynnydd, sut i gymryd camau a pha gamau i’w cymryd i wneud y cynnydd hwn. Mae disgyblion yn fwy hyfedr wrth ddisgrifio eu dysgu eu hunain a dysgu disgyblion eraill, ac yn datblygu repertoire ehangach o strategaethau i asesu a symud eu dysgu ymlaen, gan felly eu grymuso i wella’u dysgu eu hunain. Mae gan ymarferwyr amrywiaeth o brosesau asesu i asesu cynnydd disgyblion ac mae gwybodaeth gynhwysfawr ar gael am bob disgybl. Cofnodir cynnydd pob disgybl mewn naratif ac mae’n datblygu wrth iddynt wneud cynnydd ar eu taith ddysgu.

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Mae’r ysgol wedi rhannu ei hymagwedd arloesol at asesu gydag ysgolion o fewn yr ardal leol a’r tu hwnt, ac wedi llunio rhestr chwarae sydd wedi cael ei rhannu ar lefel genedlaethol. 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Cae’r Gwenyn yn ysgol ar gyfer plant 3 i 5 oed. Mae’r rhan fwyaf o blant sy’n mynychu’r ysgol wedi cael eu cyfeirio gan yr awdurdod lleol i gael asesiad pellach o fewn ei darpariaeth ag adnoddau. Mae’r ysgol yn darparu ar gyfer plant ar draws Bwrdeistref Sirol Wrecsam. Mae’r awdurdod lleol wedi nodi bod angen lleoliad ag adnoddau ar 59 o blant.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Mae bron pob un o’r plant y neilltuwyd lle iddynt yn Ysgol Cae’r Gwenyn yn blant nad ydynt wedi dechrau siarad eto. Mae’r ysgol wedi cyflwyno ystod o strategaethau a mentrau i hyrwyddo a datblygu medrau ymgysylltu a chyfathrebu pob disgybl. Mae staff yn creu amgylchedd sy’n gyfoethog o ran iaith i helpu hyrwyddo a meithrin medrau iaith. Maent yn ymdrechu i greu amgylchedd dysgu hwyliog, anogol a chadarn lle gall plant fentro a theimlo’n ddiogel i fynegi eu hunain mewn amrywiaeth o ffyrdd.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Yn Ysgol Cae’r Gwenyn, mae ymgysylltu a rhyngweithio cadarnhaol â disgyblion iau yn allweddol i gefnogi eu datblygiad iaith. Mae staff yn chwarae â’r disgyblion, ac ochr yn ochr â nhw, gan gynnig sylwebaeth ar eu chwarae, ailadrodd seiniau a geiriau, a modelu iaith. Maent yn dilyn arweiniad y disgybl, gan sicrhau bod y rhyngweithio’n llawn hwyl. Mae ymarferwyr yn adnabod y disgyblion yn dda ac yn fedrus wrth eu hannog a’u herio. Mae pob un o’r ymarferwyr yn sensitif i anghenion y disgyblion ac yn addasu eu rhyngweithio, yn dibynnu ar yr anghenion unigol.

Yn dilyn arsylwadau ac asesiadau agos, mae ymarferwyr yn nodi disgyblion a fyddai, yn eu barn nhw, yn elwa ar ymyrraeth a chymorth dwys ac wedi’u cynllunio’n ofalus. Rhoddir cyfleoedd i’r disgyblion hyn ymgysylltu â sesiynau un i un gydag ymarferwr hyfforddedig mewn man tawel lle nad oes llawer o bethau yn tynnu eu sylw.

Mae defnyddio adnoddau wedi’u dewis yn ofalus, a gweithgareddau hwyliog a heriol, yn helpu cefnogi cyfathrebu a datblygiad iaith yn y blynyddoedd cynnar.

Yn dilyn arsylwadau ac asesiadau agos, mae ymarferwyr yn nodi disgyblion a fyddai, yn eu barn nhw, yn elwa ar ymyrraeth a chymorth dwys ac wedi’u cynllunio’n ofalus. Rhoddir cyfleoedd i’r disgyblion hyn ymgysylltu â sesiynau un i un gydag ymarferwr hyfforddedig mewn man tawel lle nad oes llawer o bethau yn tynnu eu sylw. Mae defnyddio adnoddau wedi’u dewis yn ofalus, a gweithgareddau hwyliog a heriol, yn helpu cefnogi cyfathrebu a datblygiad iaith yn y blynyddoedd cynnar.

Mae staff yn gweithio’n agos gyda’r gwasanaeth Lleferydd ac Iaith i gefnogi medrau iaith disgyblion. Mae Therapyddion Lleferydd yn sicrhau bod staff yn cael eu hyfforddi mewn amrywiaeth o ymyriadau sy’n gweithio ar hanfodion cynnar iaith. Maent yn gweithio mewn partneriaeth â rhieni i fodelu iaith.

Trwy gydol y sesiwn, mae ymarferwyr yn defnyddio amrywiaeth o adnoddau gweledol i gynorthwyo cyfathrebu a chefnogi dealltwriaeth. Mae adnoddau’n cynnwys Byrddau Nawr a Nesaf, ffotograffau o ardaloedd ystafell ddosbarth ar ffobiau allwedd ac amserlenni gweledol. Mae pob un o’r staff yn defnyddio arwyddion Makaton fel ffordd weledol o gynorthwyo cyfathrebu.

Mae amser byrbryd yn rhan bwysig iawn o bob sesiwn. Mae bwyd yn gymhelliant gwych wrth annog defnydd o fyrddau dewis, defnyddio arwyddion Makaton, ac ati. Defnyddir caneuon a rhigymau trwy gydol y sesiwn. Cânt effaith gadarnhaol iawn ar iaith disgyblion yn ogystal â darparu ymdeimlad o hwyl a chyffro. Mae gan yr ysgol amrywiaeth o adnoddau sy’n lliwgar, yn ysgogol ac yn apelgar i blant, ac sy’n cefnogi medrau gwrando a datblygiad iaith. Mae’r rhain yn cynnwys pypedau, dyfeisiau recordio lliwgar, llyfrau naid, goleuadau tylwyth teg ac offerynnau cerddorol anarferol.

Mae ymarferwyr yn cadw eu hiaith yn fyr a syml ac yn defnyddio lleisiau diddorol a mynegiannau wyneb priodol i gefnogi cyfathrebu. Mae ailadrodd yn helpu datblygiad iaith ac yn cynyddu hyder. Mae staff yn dilyn yr un fformat dyddiol, yn canu’r un caneuon, yn ailadrodd yr un cyfarwyddiadau, cyfeiriadau, ac ati, ar adegau allweddol o’r dydd. Ar lawer o adegau, mae’n ymddangos nad yw disgyblion yn gwrando nac yn talu unrhyw sylw i’r hyn sy’n digwydd o’u cwmpas, ond mae’n bwysig peidio â gwneud rhagdybiaethau ynglŷn â ph’un a yw plentyn yn gwrando ac yn ymddiddori yn yr iaith. Pan fydd yr amser yn iawn, mae llawer o ddisgyblion yn dangos eu bod yn talu sylw ond wedi dewis rhannu eu lleisiau pan fyddant yn barod.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Mae arsylwadau manwl ymarferwyr yn dangos bod bron pob un o’r plant yn gwneud cynnydd yn eu datblygiad iaith. Mae’r ymyriadau sy’n cael eu rhoi ar waith yn effeithio’n gadarnhaol ar allu disgyblion i gyfleu eu hanghenion a’u teimladau. Mae gwybodaeth a diddordeb ymarferwyr mewn cefnogi medrau iaith a chyfathrebu disgyblion, yn eu helpu i ddiwallu eu hanghenion datblygiad proffesiynol eu hunain, ac yn allweddol i godi safonau yn yr ysgol.

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Mae Ysgol Cae’r Gwenyn yn croesawu cydweithwyr o ysgolion lleol i arsylwi eu harfer. Caiff ymwelwyr gyfle i drafod eu harsylwadau ar ôl eu hymweliad a gofyn cwestiynau ynghylch datblygiad iaith. Mae’r ysgol yn cynnal sesiynau galw i mewn ar gyfer staff o ysgolion yn yr awdurdod, lle mae adnoddau iaith difyr yn cael eu harddangos, a syniadau a strategaethau’n cael eu rhannu. Mae’r ysgol yn rhannu syniadau ar gyfer datblygu medrau iaith gyda rhieni mewn cyfarfodydd adolygu ac mewn gweithdai wedi’u harwain gan staff.