Arfer effeithiol Archives - Estyn

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Person sy'n dal pen a llyfr nodiadau wedi'i labelu "Dysgu Cymraeg"

Gwybodaeth am yr ysgol/y darparwr

Mae Dysgu Cymraeg Morgannwg (DCM) yn un o 10 o ddarparwyr y Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol ac yn gyfrifol am ddarparu cyrsiau Cymraeg i oedolion yn ardaloedd Pen-y-bont ar Ogwr, Rhondda Cynon Taf, Merthyr ac ar-lein. Mae DCM yn rhan o Gyfadran Gwyddorau, Bywyd ac Addysg (FLSE) ym Mhrifysgol De Cymru. 

Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol

Yn dilyn ymholiadau gan ddysgwyr sy’n dymuno ehangu eu dealltwriaeth a gwybodaeth o’r Gymraeg, dechreuodd DCM sefydlu cyrsiau sy’n canolbwyntio ar lenyddiaeth, yn arbennig cyrsiau byr ac yn ddiweddarach, cwrs barddoniaeth. Erbyn hyn, mae’r cwrs barddoniaeth 10 wythnos ‘O’r gair i’r gerdd’ yn cynnig cyfleoedd i’r dysgwyr ymarfer a datblygu eu sgiliau barddoni, wrth iddynt drafod barddoniaeth Gymraeg trwy gyfrwng y Gymraeg. Mae’r cwrs hwn yn helpu dysgwyr i wella eu sgiliau drwy ddefnyddio’r iaith mewn ffordd greadigol a chymdeithasol, gan gyfuno dysgu iaith â myfyrio ar ddiwylliant a hanes y Gymraeg. Mae’r ymagwedd hon yn cynnig ffordd newydd a deniadol o ymgysylltu â’r iaith, gan leihau’r rhwystrau sy’n atal dysgwyr rhag ymdrin â’r iaith mewn amgylcheddau mwy ffurfiol neu draddodiadol. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Mae’r gweithgaredd yn cynnwys astudio cerddi ac archwilio’r technegau barddoniaeth fel cynganeddu ac arddulliau eraill, gyda’r tiwtor yn darparu arweiniad ac yn annog y dysgwyr i greu eu cerddi eu hunain rhwng y sesiynau. Mae’r tiwtor hefyd yn defnyddio enghreifftiau o gerddi sydd wedi’u hysbrydoli gan wahanol feysydd, fel cerddoriaeth, hanes a beirdd enwog, i ysgogi’r dysgwyr i feddwl yn greadigol. Ynghyd â hyn, mae’r tiwtor yn cyhoeddi cerddi’r dysgwyr yn ystod y sesiynau, gan ddangos cydnabyddiaeth o’u gwaith ac yn annog themâu newydd o ystyried a chydnabod yr hyn a ysbrydolodd eu creu. Mae llawer o’r dysgwyr wedi cyflwyno eu cerddi mewn eisteddfodau lleol, gan ddangos y lefel uchel o sgiliau a chreadigrwydd a ddatblygwyd drwy gyfrwng y cwrs. Mae’r ffordd hon o ymarfer a chydweithio hefyd yn hyrwyddo’r gwerth o rannu ac archwilio syniadau mewn ffordd sy’n rhoi gwerth ar y Gymraeg yn y byd heddiw. 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a deilliannau i ddysgwyr ac/neu eu teuluoedd?

Mae’r gwaith hwn wedi cael effaith gadarnhaol sylweddol ar y dysgwyr, gan eu helpu i ddatblygu eu dealltwriaeth a’u medrau yn yr iaith Gymraeg a barddoniaeth. Mae’r dysgwyr yn cael y cyfle i ddysgu mwy am ddiwylliant, hanes, a materion cyfoes, yn ogystal â datblygu sgiliau critigol a chreadigol. Mae’r gwaith hwn hefyd yn darparu llwyfan i’r dysgwyr drafod syniadau a barn, a’u hannog i ystyried problemau cymdeithasol mewn ffordd Gymraeg. O ran y teuluoedd, mae’r effaith yn amlwg wrth i’r dysgwyr ddod yn siaradwyr Cymraeg mwy hyderus ac wrth iddynt gymryd rhan yn y gymuned Gymraeg mewn ffordd fwy gweithredol. Mae’r dysgwyr yn gwerthfawrogi’r cyfle i weithio’n greadigol a datblygu eu medrau wrth ddefnyddio’r iaith mewn cyd-destunau eraill, gan adlewyrchu eu gwerthusiad o’r iaith a’r diwylliant Cymreig. Mae hefyd yn helpu i greu dysgwyr sydd wedi meithrin ymdeimlad o falchder yn eu defnydd o’r Gymraeg, gan ddod yn siaradwyr Cymraeg gweithredol. 

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda yn yr ysgol, y sector a thu hwnt?

Mae’r arfer dda wedi cael ei rhannu’n eang ar draws y sector Dysgu Cymraeg. Yn ogystal, bydd yr arfer dda yn cael ei rannu ar blatfform digidol Dysgu Cymraeg Morgannwg, sydd yn darparu mynediad i adnoddau a gwybodaeth am y gweithgareddau a’r strategaethau a ddefnyddir yn y cyrsiau. Bydd y strategaethau hyn yn cael eu rhannu ymhlith timau academaidd y Gyfadran ac Uned Gymraeg Prifysgol De Cymru gan alluogi staff ac ymchwilwyr eraill i rannu ac ymchwilio i effeithiolrwydd y dulliau a gweithgareddau dysgu. Trwy’r cyfryngau hyn, mae’r arfer yn cael ei ledaenu’n ehangach, gan greu cyfleoedd ar gyfer dysgu a datblygiad parhaus ymysg aelodau’r sector ac eraill sy’n gysylltiedig â dysgu’r Gymraeg. 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Person mewn top gwyrdd gyda bathodyn adnabod, gwenu a sgwrsio gydag unigolyn arall yn eistedd ar draws y bwrdd mewn swyddfa ddisglair.

Gwybodaeth am y coleg 

Mae Coleg Cambria yn goleg addysg bellach mawr yng ngogledd ddwyrain Cymru. Mae ganddo bum campws ar draws Wrecsam, Sir y Fflint a Sir Ddinbych. Mae’r campysau sy’n cael eu defnyddio gan Coleg Cambria yng Nglannau Dyfrdwy, Iâl yn Wrecsam, Ffordd y Bers yn Wrecsam, Llysfasi a Llaneurgain. 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol  

Mae’r coleg wedi gwneud datblygiadau a buddsoddiad sylweddol yn ei Dîm Cynhwysiant ers yr arolygiad dysgu yn y gwaith blaenorol gan Estyn, yn enwedig o ran datblygu nodi anghenion dysgwyr a’r cymorth sydd ar gael. Bu ffocws strategol ar ffurfioli ac ymgorffori cymorth ar gyfer prentisiaid, gan gynnwys:  

  • rhannu arfer effeithiol  
  • datblygu cyfleoedd DPP cynhwysiant targedig 
  • rhannu ac olrhain gwybodaeth am gymorth i ddysgwyr 
  • cydweithio rhwng rheolwyr dysgu yn y gwaith, ymarferwyr a’r Tîm Cynhwysiant 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch  

Mae’r coleg wedi datblygu ymagwedd gyfannol a rhagweithiol at nodi a chynorthwyo prentisiaid ag anghenion cymorth ychwanegol trwy fuddsoddi mewn prosesau a gwasanaethau cymorth effeithiol.  

Taith y dysgwr 

Un o’r cryfderau allweddol yw effaith ymyriadau cynnar sy’n dechrau pan fydd dysgwyr yn dechrau eu prentisiaethau. O ganlyniad i gyfathrebu clir, cydweithio a rhannu gwybodaeth rhwng y tîm dysgu yn y gwaith a’r tîm cynhwysiant, mae dysgwyr yn cael y cymorth sydd ei angen arnynt ar ddechrau eu prentisiaethau. Mae gan y coleg diwtor anghenion dysgu ychwanegol (ADY) dynodedig arbenigol ar gyfer dysgu yn y gwaith sy’n cyfathrebu’n rheolaidd ag aseswyr ac athrawon, timau ehangach a phartneriaid. Mae’r tiwtor arbenigol yn gwneud cyswllt cychwynnol o fewn wythnos o ddatgelu. Ar ôl asesiad, rhoddir strategaethau, addasiadau rhesymol ac arweiniad gwahaniaethu ar waith, a chânt eu rhannu trwy system gwybodaeth reoli yn y gwaith y coleg.  

Rhennir gwybodaeth am gymorth gyda dysgwyr yn ystod y cyfnod ymsefydlu, ac mae’r wybodaeth wedi’i chynnwys ar dudalennau gwe’r tîm dysgu yn y gwaith a mewnrwyd y staff. Gall pob un o’r aseswyr, yr athrawon a’r partneriaid fanteisio ar ystod eang o wybodaeth i gynorthwyo dysgwyr y nodwyd bod ganddynt anghenion dysgu ychwanegol yn effeithiol yn eu gweithleoedd. 

Yn rhan o daith y dysgwr, defnyddir proses i gynorthwyo dysgwyr sydd â chynllun statudol ar gyfer angen dysgu ychwanegol i ddarparu cymorth effeithiol ac amserol o dan y Ddeddf / Cod ADY.  

Caiff monitro effeithiol ar gyfer dysgwyr ag angen dysgu ychwanegol ei lywio trwy systemau gwybodaeth reoli’r coleg. Mae dangosfyrddau ac adroddiadau yn rhoi mewnwelediad manwl i anghenion dysgwyr sy’n caniatáu ar gyfer cymorth ymatebol a rhagweithiol gan y prentisiaid a’r tîm cynhwysiant.  

Datblygiad Proffesiynol mewn Arfer Gynhwysol 

Mae’r coleg wedi rhoi ffocws allweddol ar gynnig dysgu proffesiynol a rhannu arfer effeithiol ymhlith timau gan arwain at dîm cyflwyno sydd wedi cael ei hyfforddi’n dda. Mae cydweithio rhwng y tîm cynhwysiant a’r tîm dysgu proffesiynol yn sicrhau bod cyfleoedd hyfforddi a dysgu mewnol ar gael, sydd wedi’u cynllunio ac yn cael eu cyflwyno gan y tîm cynhwysiant. Mae’r coleg yn cyflwyno hyfforddiant dynodedig mewn dysgu yn y gwaith trwy gydol y flwyddyn i rannu arfer bresennol gyda ffocws allweddol ar gynhwysiant ac arfer gynhwysol. Mae partneriaid cyflwyno hefyd yn cael cyfle i fynychu’r gweithgareddau. 

Caiff timau dysgu yn y gwaith eu hyfforddi mewn meysydd fel arfer sy’n ystyriol o drawma, amgylcheddau dysgu cynhwysol, anhwylder y sbectrwm awtistig, dyslecsia, ADHD, meddalwedd gynorthwyol, iechyd meddwl, LHDTC+ ac ymwybyddiaeth o fod yn fyddar. Mae menter ASSCC yn darparu cymorth ar gyfer staff niwrowahanol ar draws y coleg.   

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr? 

Mae data presennol yn dangos y cyfraddau presenoldeb a chadw uchaf ar gyfer dysgwyr yn y gwaith yn y blynyddoedd diwethaf. Mae tegwch neu gyfraddau cadw uwch ar gyfer dysgwyr y nodwyd bod ganddynt angen dysgu ychwanegol. Mae staff yn ymateb yn gadarnhaol i’r cyfleoedd dysgu proffesiynol parhaus ac mae adborth dysgwyr yn awgrymu bod yr amgylchedd dysgu yn un cadarnhaol. 

Mae’r Coleg yn parhau i ddatblygu dulliau a systemau ar y cyd i fonitro safonau dysgwyr. Mae Cynllun Gweithredu Cydraddoldeb ehangach y Coleg a chynllunio strategol y tîm cynhwysiant yn cyd-fynd â chynyddu profiad y dysgwr trwy gymorth effeithiol, gan alluogi a datblygu ymarferwyr a chael disgwyliadau a deilliannau uchel ar gyfer pob dysgwr.  

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda? 

Caiff arfer ei rhannu mewn digwyddiadau hyfforddi, i bartneriaid a thrwy ystod eang o ddigwyddiadau rhwydweithio. 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Person sy'n dal gwerslyfrau o flaen baner fawr Gymreig sy'n cynnwys y ddraig goch.

Gwybodaeth am yr ysgol / y darparwr 

Mae Coleg Cambria yn goleg addysg bellach mawr yng ngogledd ddwyrain Cymru. Mae ganddo bum campws ar draws Wrecsam, Sir y Fflint a Sir Ddinbych. Mae’r campysau sy’n cael eu defnyddio gan Coleg Cambria yng Nglannau Dyfrdwy, Iâl yn Wrecsam, Ffordd y Bers yn Wrecsam, Llysfasi a Llaneurgain. Mae’r Coleg wedi ymrwymo’n llawn i hyrwyddo’r Gymraeg ac yn rhoi’r Gymraeg yn ganolog i’w strategaeth ar draws y coleg. Mae gwella darpariaeth Gymraeg yn darged gorfodol o fewn y Cynlluniau Gwelliant Parhaus ar gyfer pob maes ar draws y coleg. 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol  

Cydnabu arweinwyr yn y coleg fod ei leoliad daearyddol ger y ffin â Lloegr yn creu angen clir am strategaethau arloesol i ymgorffori’r Gymraeg a’i diwylliant yn llawn mewn darpariaeth prentisiaethau. 

Roedd llawer o brentisiaid sy’n siarad Cymraeg yn rhugl yn betrusgar i wneud eu hasesiadau yn y Gymraeg yn y gorffennol, ac nid oedd nifer sylweddol o ddysgwyr yn amgyffred bod y Gymraeg yn berthnasol i ddilyniant gyrfa eu prentisiaeth. 

Nid oedd staff sy’n meddu ar fedrau Cymraeg cyfyngedig, os o gwbl, yn hyderus i gefnogi dysgu dwyieithog ac ymgorffori’r Gymraeg a’i diwylliant o fewn eu harfer. Yn aml, nid oedd gan staff sy’n siarad Cymraeg yn rhugl yr hyder i gyflwyno dysgu neu gynnal asesiadau yn Gymraeg. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch  

Mae’r coleg wedi datblygu cwrs ar y Gymraeg a’i diwylliant y mae’n ofynnol i bob prentis ei gwblhau. Mae’r cwrs yn codi ymwybyddiaeth a dealltwriaeth o’r modd y mae’r Gymraeg yn fedr gwerthfawr ar gyfer cyflogaeth, ac yn rhoi manteision dwyieithrwydd yn eu cyd-destun. Mae hefyd yn darparu sylfaen bwysig i ddysgwyr ddatblygu eu gwybodaeth ymhellach ac yn eu cyfeirio at gyfleoedd ychwanegol i ymestyn eu medrau, gan gynnwys cyrsiau ‘Prentis iaith’ a ‘Dysgu Cymraeg’. 

Mae’r darparwr wedi cyflwyno system olrhain fanwl i fonitro cynnydd dysgwyr sy’n siarad Cymraeg yn rhugl o’r adeg y maent yn cofrestru, gan sicrhau eu bod yn cael eu hannog a’u cynorthwyo i barhau i astudio yn Gymraeg neu’n ddwyieithog. Mae’n ofynnol i ddysgwyr iechyd a gofal sydd wedi astudio yn Gymraeg yn y gorffennol gwblhau o leiaf 50% o’u hasesiadau yn Gymraeg fel mater o drefn a rhaid iddynt ‘eithrio’u hunain’ o ddysgu dwyieithog.   

Mae arweinwyr y coleg wedi integreiddio anghenion hyfforddi staff o ran y Gymraeg yn llawn yn Rhaglen Dysgu Proffesiynol y coleg. Caiff yr anghenion hyn eu nodi trwy asesiadau Cymraeg, arsylwadau sesiynau, a’u trafod yn ystod cyfarfodydd un i un. Mae’r adran Gymraeg yn cyflwyno sesiynau teilwredig ar ymgorffori’r Gymraeg a’i diwylliant fel rhan o’r cynnig dysgu proffesiynol. Mae hyn yn rhoi’r offer i staff gefnogi dysgu dwyieithog ac integreiddio’r Gymraeg a’i diwylliant yn llawn yn eu harfer, gan gynnwys cyfeirio at adnoddau sy’n benodol i bwnc. Gall staff hefyd fanteisio ar ddarpariaeth Dysgu Cymraeg y coleg a dilyn cyrsiau wythnosol ar amrywiaeth o lefelau.   

Mae’r darparwr wedi cyflwyno cynllun peilot cymhellol, sef ‘Addysgwr Dwyieithog’, i gynorthwyo aseswyr ac athrawon i gyflawni’r lefelau hyfedredd angenrheidiol yn y Gymraeg i gyflwyno’n ddwyieithog. Mae’r cynllun hwn yn cynnwys taliad anogaeth ar gyfer staff sydd eisoes yn hyderus ac yn cyflwyno’n ddwyieithog, yn ogystal â chyrsiau Cymraeg wythnosol ar gyfer staff sydd eisiau magu hyder, a darperir ysbaid iddynt fynychu. 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr? 

  • Mae bron pob un o’r dysgwyr yn datblygu dealltwriaeth well o’r Gymraeg a’i diwylliant   
  • Cadarnhaodd 95% o ddysgwyr yn arolwg dysgwyr y darparwr eu bod yn cael cyfle i ddatblygu eu medrau Cymraeg  
  • Cyfleoedd cynyddol i bob un o’r dysgwyr mewn iechyd a gofal, gofal plant, garddwriaeth ac amaethyddiaeth wneud asesiadau yn Gymraeg neu ddilyn eu rhaglen yn ddwyieithog. 
  • Cefnogir dysgwyr i ddatblygu mwy o hyder yn defnyddio’r Gymraeg yn y gweithle, ac mae  84% o gyflogwyr yn yr arolwg cyflogwyr yn cytuno bod y coleg yn cynnig cyfleoedd hyfforddi yn Gymraeg ar gyfer eu prentisiaid.

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda? 

Mae Coleg Cambria yn rhannu ei arfer trwy gyfarfodydd â darparwyr prentisiaethau eraill a rhanddeiliaid allweddol, gan gynnwys y Partneriaethau Sgiliau Rhanbarthol.   

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Roedd pedwar o blant wedi gwisgo fel athrawon oedrannus yn sefyll mewn ystafell ddosbarth, gydag un yn sefyll ac yn codi llaw yn frwdfrydig gan fwrdd sialc a'r lleill yn eistedd wrth ddesg gyda llyfrau a phropiau addysgol.

Gwybodaeth am y lleoliad  

Yn Nant Dyrys, mae’r lleoliad wedi dod yn angerddol dros gynllunio yn y fan a’r lle. Mae’r ymdeimlad o fwynhad, brwdfrydedd ac archwilio ymhlith plant ac ymarferwyr wedi dod yn rhan o’r drefn ddyddiol, gan fod y lleoliad yn aml yn ferw o gyfleoedd dysgu gwych yn llawn parchedig ofn a rhyfeddod. Mae’r tîm cyfan yn rhannu’r weledigaeth ar gyfer datblygu cyfleoedd ystyrlon i ymateb i ddiddordebau a chyfareddion plant. 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol  

Mae’r lleoliad yn ceisio manteisio ar ddiddordebau plant ar y pryd / yn y fan a’r lle i annog mwy o chwilfrydedd a mwynhad yn eu dysgu. Yn 2021, roedd ymarferwyr yn ffodus i gymryd rhan yn y cynllun peilot i ddatblygu a hyrwyddo Cwricwlwm i Gymru. Y flwyddyn ganlynol, cafodd y lleoliad ei gydnabod am ei gyfraniad a’i ymrwymiad o ran rhoi’r cwricwlwm ar waith yn llwyddiannus, gan gael effaith gadarnhaol ar ddatblygiad plant.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch  

Amgylcheddau sy’n galluogi

Yn syml, ni ellir cynllunio gweithgaredd yn y fan a’r lle ymlaen llaw, ond mae angen amgylchedd sy’n galluogi, gydag ymarferwyr sy’n gallu annog chwilfrydedd plant yn effeithiol ac yn gallu addasu’n effeithiol i anghenion plant wrth i gyffro’r dysgu ddod i’r amlwg.

Gellir rhannu cynllunio yn y fan a’r lle yn dri chategori syml.

1. Yn gyntaf, chwilfrydedd y plentyn neu’r hyn sy’n tanio’r diddordeb.

Ar yr adeg hon, mae ymarferwyr yn arsylwi plant yn agored er mwyn gallu myfyrio ac ymateb i anghenion unigol pob plentyn o fewn y lleoliad.

2.Dilynir hyn gan ryngweithio ymatebol a greddfol gan ymarferwyr sydd ag adnoddau da.

Caiff ymarferwyr eu hannog i ddilyn arweiniad y plentyn a modelu ymagwedd lawen at ddysgu. Maent yn cefnogi ac yn gwella chwilfrydedd naturiol y plentyn ac yn ymestyn dysgu trwy archwilio a chwarae.

3.Yn olaf, tystiolaeth ysgrifenedig.

Cynhelir deialog broffesiynol reolaidd ymhlith yr holl ymarferwyr. Wedyn, caiff arsylwadau eu casglu, eu trafod a’u dogfennu, gan amlygu ‘eiliadau addysgadwy’ a deilliannau. Wedyn, maent yn myfyrio ar y dysgu ac yn nodi heriau unigol plant a’r camau nesaf.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau plant?

Mae manteision dilyn arweiniad y plentyn, ac nid eu cyfyngu i agendâu oedolion, yn galluogi plant i ymchwilio’u chwilfrydedd cynhenid. Mae archwilio trwy chwarae yn hanfodol i ddatblygiad ac yn darparu cyfleoedd gwych ar gyfer deilliannau cadarnhaol.

Enghraifft dda o wahoddiad i chwarae oedd pan aeth un o’r ymarferwyr i mewn i’r lleoliad yn gwisgo wig. Chwarddodd y plant a mwynhau’r olygfa, a gweiddi ‘rwyt ti wedi torri dy wallt.’

Digwyddodd chwarae rôl yn reddfol gydag oedolyn sy’n galluogi yn modelu sut i wisgo i fyny gan ddefnyddio propiau am noson yn y bingo.

Cyflwynwyd cerddoriaeth i dôn ‘The Osmonds: ‘Puppy love’. Taniodd hyn chwilfrydedd llawer o blant eraill yn yr ystafell a ymunodd yn y chwarae wedyn trwy rolio’u gwallt mewn cyrlwyr, gan ychwanegu chwistrelliad o bersawr tra’n gwisgo dillad fintej a wigiau. Trwy gydol y cyfnod hwn o chwarae, llwyddwyd i wella lles plant yn amlwg, gyda rhai plant yn defnyddio’u profiadau o gartref trwy ddynwared eu mamau / neiniau eu hunain. Daeth y plant yn hyderus i wisgo i fyny a phrofi bywyd yn y gorffennol gyda’i gilydd.

Mae ymarferwyr yn credu bod adegau fel hyn yn cwmpasu ethos yr elfennau sy’n galluogi yn y llwybrau i’w bodloni.

Datblygodd y lleoliad ddogfen ddefnyddiol i helpu cofnodi ethos Cwricwlwm i Gymru, gan amlygu pethau fel maent yn digwydd a dathlu cyflawniadau plant. Mae hyn yn ei alluogi i amlygu diddordebau a phrofiadau tra’n cofnodi cyfleoedd dysgu pwrpasol sy’n digwydd yn ystod chwarae ac archwilio.

Mae ymarferwyr o’r farn fod yr ymagwedd hon at addysg yn cipio barn gyfannol y plentyn. Mae hefyd yn cael gwared ar y pwysau a achosir gan arddull addysgu fwy confensiynol, a oedd yn aml yn cael ei harwain gan oedolyn. Mae ymarferwyr bellach yn treulio amser o ansawdd da gan fynd ati i ymgymryd â rhyngweithio cyfoethog ac ystyrlon sy’n darparu gwybodaeth am bersonoliaethau a galluoedd unigol plant. Mae hefyd yn galluogi ymarferwyr i gofio profiadau yn fanwl a’u dogfennu’n effeithiol heb bwysau gwaith papur.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Cyflwyniad proffesiynol ar y gweill, yn cynnwys siaradwr ar y blaen yn annerch grŵp o fynychwyr yn eistedd o amgylch bwrdd cynhadledd. Mae'r ffocws ar sgrin sy'n arddangos siartiau gyda chanrannau. Mae'r lleoliad yn awgrymu amgylchedd swyddfa modern, llachar.

Cefndir 

Arolygwyd Awdurdod Lleol Torfaen ym mis Mawrth 2022, ac o ganlyniad i wendidau mewn arweinyddiaeth, deilliannau ar gyfer pobl ifanc a phrosesau gwerthuso a gwella, barnwyd bod yr awdurdod lleol yn achosi pryder sylweddol.  

Rhoddwyd pedwar argymhelliad i’r awdurdod lleol, sef: 

A1 Gwella deilliannau ar gyfer dysgwyr, yn enwedig mewn ysgolion uwchradd  

A2 Cryfhau rheoli perfformiad  

A3 Cryfhau prosesau hunanwerthuso a chynllunio gwelliant a’r cyswllt rhyngddynt   

A4 Gwella arweinyddiaeth strategol dysgu ac ADY  

Bu Estyn yn gweithio i beilota ymweliadau monitro gyda’r awdurdod lleol gyda’r bwriad o gefnogi eu gwelliant yn fwy effeithiol. Helpodd yr ymweliadau hyn i nodi cryfderau a meysydd i’w gwella ar wahanol gamau o ddatblygiad yr awdurdod lleol. Roeddent yn ymweliadau cefnogol lle darparwyd adroddiadau ysgrifenedig i’r awdurdod lleol yn gwerthuso cynnydd yn erbyn argymhellion penodol. 

Ers yr arolygiad craidd, mae’r awdurdod lleol wedi ymgysylltu’n dda â’r prosesau monitro ac arolygydd cyswllt, ac wedi bod yn agored a thryloyw yn gyson am y cynnydd y mae wedi’i wneud. 

Mae’r awdurdod lleol wedi gweithio’n rhagweithiol gyda’r holl randdeiliaid ac wedi sicrhau gwelliannau nodedig mewn llawer o agweddau ar eu gwaith. O ganlyniad, tynnwyd yr awdurdod lleol o’r categori achosi pryder sylweddol ym mis Hydref 2024. 

Gweithgarwch 

Datblygu gweledigaeth a rhannu disgwyliadau uchel 

Ymatebodd yr Arweinydd, yr Aelod Gweithredol dros Blant a Theuluoedd, a’r Prif Weithredwr, yn gadarnhaol i’r argymhellion a osodwyd fel rhan o’r arolygiad craidd yn brydlon. Roeddent yn glir am eu huchelgeisiau uchel ar gyfer y gwasanaeth addysg ac yn eu nod i sicrhau’r gwasanaeth gorau posibl. 

Aeth y Prif Weithredwr ati i ailstrwythuro arweinyddiaeth y gwasanaeth addysg, a phenododd Gyfarwyddwr Addysg yn ogystal â chynyddu capasiti’r uwch dîm arweinyddiaeth addysg. Ers ei benodi, mae’r Cyfarwyddwr Addysg wedi darparu arweinyddiaeth gref, strategol a thosturiol. Mae wedi sicrhau bod pob un o’r staff yn deall eu rôl mewn gyrru gwelliannau.  

Bu’r Cyfarwyddwr Addysg a’i dîm yn gweithio’n rhagweithiol gyda’r Prif Weithredwr, y Cyfarwyddwr Strategol, yr Arweinydd a’r Aelod Gweithredol i sicrhau a rhannu gweledigaeth a ddeellir yn dda ar gyfer addysg yn Nhorfaen. Ategir gwaith yr holl wasanaethau gan y weledigaeth hon sy’n canolbwyntio ar sicrhau bod pob person ifanc yn Nhorfaen yn cael y cyfle gorau i lwyddo.  

Trwy drefniadau rheoli perfformiad gwell, arweinyddiaeth ddosbarthedig a dysgu proffesiynol buddiol, mae’r Cyfarwyddwr Addysg wedi sicrhau bod pob un o’r staff yn deall eu rôl yn dda o ran sicrhau gwelliannau. Sicrhaodd gyfrifoldeb ar y cyd lle mae pob aelod o staff yn gwerthfawrogi’r cymorth a gânt ond maent hefyd yn atebol am gyflawni yn erbyn eu blaenoriaethau gwella. Mae’r dull hwn yn helpu sicrhau bod eu gwasanaethau’n cyflawni ar gyfer y bobl ifanc a’r ysgolion yn Nhorfaen. 

Gwella perthnasoedd ag ysgolion 

Mae sicrhau perthnasoedd mwy effeithiol â’u hysgolion wedi bod yn agwedd annatod ar welliant yr awdurdod lleol. Trwy’r gwaith hwn, mae’r awdurdod lleol wedi sicrhau bod arweinwyr ysgolion yn deall disgwyliadau’r awdurdod lleol a’u rôl mewn cefnogi gwelliannau ar y cyd ar gyfer yr holl blant a phobl ifanc ar draws y fwrdeistref.  

Trwy gyfarfodydd rheolaidd â phenaethiaid, cyflwyno grwpiau penaethiaid strategol ac ymweliadau rheolaidd ag ysgolion, mae’r Cyfarwyddwr a’r tîm arweinyddiaeth addysg wedi datblygu diwylliant agored lle mae arweinwyr ysgolion a staff yr awdurdod lleol yn dryloyw am gryfderau a materion. Mae hyn yn eu galluogi i weithio’n adeiladol gyda’i gilydd i oresgyn heriau a nodwyd.  

Mae’r Prif Weithredwr a’r Cyfarwyddwr Strategol Plant a Theuluoedd wedi cefnogi’r perthnasoedd cryfach hyn trwy eu hymgysylltiad rheolaidd ag ysgolion. Maent yn mynd ati i gefnogi penderfyniadau a chamau’r Cyfarwyddwr Addysg ac mae hyn yn helpu sicrhau’r gwelliannau gofynnol, hefyd.   

Gwella perthnasoedd â’r gwasanaeth gwella ysgolion 

Mae’r awdurdod lleol wedi gweithio’n agos gyda GCA i ddatblygu perthynas ymddiriedus, gadarnhaol ac agored. Mae arweinwyr yn GCA wedi ymateb yn dda i’r cymorth a’r her gynyddol ac wedi croesawu’r ffordd y gall y ddau wasanaeth gydweithio i wella deilliannau ar gyfer pobl ifanc yn ysgolion Torfaen.  

Mae uwch arweinwyr yn GCA yn cyfarfod yn rheolaidd â’r Prif Weithredwr a’r Cyfarwyddwr Addysg ac mae’r ddau wasanaeth yn fodlon bod yn agored, yn onest ac yn fyfyriol am gryfderau a meysydd i’w gwella ym mhob un o’u gwasanaethau. Mae’r Prif Bartner Gwella Ysgolion yn mynychu’r tîm arweinyddiaeth estynedig yn yr awdurdod lleol ac mae hyn wedi cefnogi gwybodaeth yr awdurdod lleol am ei ysgolion. Mae hyn wedi helpu swyddogion i gymryd camau cyflym a phendant pajn fydd unrhyw faterion yn codi.  

Mae GCA wedi gweithio’n gadarnhaol gyda phob awdurdod lleol i wella’r wybodaeth y maent yn ei darparu am ysgolion unigol, ac yn ei theilwra’n dda i gefnogi anghenion unigol Torfaen. O ganlyniad, caiff yr awdurdod lleol olwg well ar berfformiad ysgolion unigol erbyn hyn, yn ogystal â pha mor dda y mae disgyblion ar draws ysgolion Torfaen yn cyflawni.  

Mae’r awdurdod lleol a’r GCA yn cymryd cyfrifoldeb ar y cyd am sicrhau deilliannau gwell ar gyfer pobl ifanc, ac mae hyn wedi helpu’r ddau wasanaeth i wella’r ffordd y maent yn gweithio gydag ysgolion i osgoi dyblygu gwasanaethau.  

Datblygu diwylliant o arweinyddiaeth ddosbarthedig a gwelliant parhaus  

Mae arweinyddiaeth well y gwasanaeth addysg yn Nhorfaen wedi bod yn nodedig. Mae’r Cyfarwyddwr Addysg wedi gweithio’n ddygn i sicrhau bod pob un o’r staff yn deall eu rolau ac yn teimlo’n atebol am gyflwyno gwasanaeth o ansawdd uchel. Mae datblygu’r uwch dîm arweinyddiaeth wedi bod yn ffactor allweddol wrth sicrhau gwelliannau parhaus yr awdurdod lleol. Erbyn hyn, mae arweinwyr yn meddu ar ddealltwriaeth glir o reolaeth llinell a rheoli perfformiad yn effeithiol, ac maent yn glir â phob un o’r staff am eu disgwyliadau.  

Mae’r awdurdod lleol wedi darparu dysgu proffesiynol rheolaidd a buddiol ar gyfer staff ar bob lefel. Mae hyn yn arbennig o wir am y tîm arweinyddiaeth estynedig. Mae’r rhaglen arweinyddiaeth gyswllt yn darparu cyfleoedd i swyddogion ar bob lefel gymryd rhan mewn grwpiau arweinyddiaeth, yn ogystal â chefnogi llawer o staff i ehangu eu dealltwriaeth o waith y gwasanaeth addysg a meddwl a chynllunio’n fwy strategol. Mae’r grwpiau hyn wedi helpu dosbarthu arweinyddiaeth ac wedi annog staff i herio a chefnogi ei gilydd yn adeiladol. Mae hyn yn helpu’r gwasanaeth addysg i sicrhau gwelliannau pwysig a datblygu capasiti arwain.  

Gwella prosesau gwerthuso a gwella 

Nododd yr arolygiad craidd fod gwendidau pwysig ym mhrosesau gwerthuso a gwella’r awdurdod lleol. Ers yr arolygiad craidd, mae arweinwyr wedi sefydlu prosesau gwerthuso a gwella effeithiol ar draws y gwasanaeth addysg. Mae hyn yn galluogi’r Arweinydd a’r Aelod Gweithredol dros Blant a Theuluoedd i ddeall cryfderau a meysydd i’w gwella’r gwasanaeth addysg yn dda. Mae aelodau’n ymgysylltu’n rheolaidd â swyddogion ac mae ganddynt drosolwg clir o ysgolion a lleoliadau ar draws yr awdurdod. 

Mae’r Cyfarwyddwr Addysg wedi gweithio’n rhagweithiol gyda’i dimau i sicrhau bod staff yn meddu ar ddealltwriaeth well o brosesau gwerthuso a gwella. Roedd hyn yn cynnwys gweithio gydag Arolygydd Cyswllt yr Awdurdod Lleol a ddarparodd sesiynau dysgu proffesiynol i dimau am ymagweddau effeithiol at werthuso a gwella. Trwy ystod eang o ddysgu proffesiynol, rheolwyr llinell cefnogol a heriol ac adborth rheolaidd, mae uwch arweinwyr wedi sicrhau bod prosesau gwerthuso a gwella yn cael eu deall yn dda a’u gweithredu’n gyson gan staff ar bob lefel. Roedd penodi swyddogion gwerthuso a gwella, a gwaith effeithiol y penaethiaid gwasanaethau, yn allweddol i’r gwelliannau hyn. Mae swyddogion yn defnyddio’r prosesau hyn yn drylwyr i werthuso gwaith y gwasanaeth yn rheolaidd ac yn gywir. O ganlyniad, mae uwch arweinwyr yn meddu ar ddealltwriaeth gref o’r cryfderau a’r meysydd i’w gwella ar draws meysydd gwasanaeth mewn addysg. Mae hyn yn sicrhau sylfaen gadarn ar gyfer cynllunio gwelliant effeithiol. 

I wella’u prosesau atebolrwydd ymhellach, cyflwynodd yr awdurdod lleol ‘Fwrdd Gwella Carlam’ a gafodd ei gadeirio i ddechrau gan y Prif Weithredwr. Galluogodd y bwrdd hwn i uwch arweinwyr a swyddogion fonitro cynnydd yn agos a dwyn pob un o’r staff i gyfrif am gynnydd yn erbyn cynlluniau gwella gwasanaethau. Bu’r awdurdod lleol yn gweithio’n agos gyda mentor allanol hefyd a ddarparodd her a chymorth rheolaidd i’r awdurdod lleol. Yn dilyn llwyddiant y bwrdd hwn, mae’r awdurdod lleol bellach wedi defnyddio’r dull hwn ar draws gwasanaethau eraill.  

O ganlyniad i’r gwelliannau hyn, darperir adroddiadau cywir a buddiol i’r pwyllgor Trosolwg a Chraffu ar Addysg erbyn hyn. Mae aelodau’r pwyllgor yn gofyn cwestiynau perthnasol ac yn darparu her reolaidd trwy argymhellion clir, y mae’r rhan fwyaf ohonynt wedi cael eu derbyn gan y Cabinet. 

Bu’r awdurdod lleol yn ymgysylltu’n gadarnhaol ag arolygydd cyswllt yr awdurdod lleol trwy gydol y prosesau hyn, a gyda’i gilydd, datblygon nhw berthynas onest a thryloyw lle trafodwyd cryfderau a meysydd i’w gwella yn agored. Bu arolygydd cyswllt yr awdurdod lleol yn cefnogi’r awdurdod lleol trwy gynnal gweithdai yn ymwneud â gwerthuso a chynllunio gwelliant. Helpodd hyn i wella dealltwriaeth swyddogion o arfer effeithiol ac roedd o gymorth i feithrin perthynas â swyddogion ar bob lefel. O ganlyniad, daeth swyddogion yn fwy hyderus i gymryd rhan mewn deialog agored a gonest gydag arolygwyr yn ystod yr ymweliadau monitro.   

Monitro cynnydd 

Creodd yr awdurdod lleol Grŵp Gwella Carlam, a fu’n cyfarfod bob mis i fonitro cynnydd yn erbyn yr argymhellion a’r cynllun gwella gwasanaethau. Mynychodd uwch arweinwyr a swyddogion o’r awdurdod lleol ynghyd ag uwch arweinwyr o’r GCA y grŵp hwn. Darparodd y grŵp hwn her a chymorth buddiol i’r gwasanaeth addysg a’r GCA a sicrhau bod y Prif Weithredwr ac aelodau gweithredol yn cael eu hysbysu am gynnydd.  

Hefyd, penodwyd mentor allanol gan yr awdurdod lleol a ymwelodd â’r awdurdod lleol yn rheolaidd a darparu llygad beirniadol buddiol ar gyfer y gwasanaeth a’r Prif Weithredwr. Galluogodd yr her a’r cymorth rheolaidd a buddiol hwn yr awdurdod lleol i fyfyrio’n ofalus am gryfderau a meysydd i’w gwella ar draws pob agwedd ar eu gwaith, a chynllunio i sicrhau gwelliannau.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Roedd plant yn cymryd rhan mewn gweithgaredd paentio wrth fwrdd ystafell ddosbarth, gydag un plentyn mewn crys melyn yn edrych ar y camera, yn dal brws paent.

Gwybodaeth am y lleoliad

Mae Cylch yn yr Ysgol yn lleoliad cyfrwng Cymraeg sydd wedi’i leoli yn nhref fechan Llanfair ym Muallt ar gyfer plant 3-4 oed, o ddydd Llun i ddydd Iau, yn ystod y tymor yn unig. Mae gan y lleoliad cyn-ysgol statws elusennol, ac fe gaiff ei arwain gan bwyllgor rheoli gwirfoddol gyda thri ymarferwr. Croesewir plant o bob cefndir a gallu, ac mae bron pob un o’r plant yn siarad Saesneg ar yr aelwyd.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Mae’r lleoliad yn deall pwysigrwydd partneriaethau cryf wrth ddatblygu ymdeimlad plant o chwilfrydedd am fywydau a chredoau pobl. Mae ymarferwyr yn ymdrechu i sicrhau bod y plant yn elwa ar ddefnyddio cryfderau’r gymuned.

Mae wedi’i leoli yn Ysgol Gynradd Llanfair ym Muallt, ac mae pob un o’r ymarferwyr yn croesawu’r cyfle i weithio mewn partneriaeth agos â’r ysgol, nid yn unig o ran pontio, ond i rannu syniadau, gwybodaeth, adnoddau a hyfforddiant trwy drafodaethau wyneb yn wyneb. Estynnir y bartneriaeth hon i leoliadau cyn-ysgol eraill yn yr ardal, hefyd. Mae hefyd yn gweithio’n agos â chydweithwyr ym Mudiad Meithrin a thîm y blynyddoedd cynnar Powys.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Trwy weithio’n agos â’r ysgol gynradd, anogir y lleoliad i ddefnyddio tir helaeth yr ysgol, sy’n cefnogi cyfnod pontio’r plant yn y dyfodol yn gynnil trwy ddatblygu eu hyder o gwmpas amgylchedd yr ysgol a dod yn gyfarwydd â staff a phlant hŷn yr ysgol.

Mae’r ysgol yn annog y plant sy’n mynychu’r lleoliad i ymuno â digwyddiadau a dathliadau allweddol fel diwrnod chwaraeon, Eisteddfodau, perfformiadau Nadolig a chlwb gwyliau’r ysgol, sy’n rhoi cyfle delfrydol i blant ymgyfarwyddo â chymuned yr ysgol ehangach.

Pennaeth y brif ysgol gynradd fwydo yw’r Unigolyn Cyfrifol (UC) hefyd, ac mae hyn yn hyrwyddo cysondeb i’r plant wrth iddynt drosglwyddo i’r ysgol. Pan fo’n briodol, gwahoddir ymarferwyr i fynychu digwyddiadau hyfforddi’r ysgol, sy’n cefnogi dysgu proffesiynol yr ymarferwyr. Pan fydd yr ysgol yn cynnal digwyddiadau gwybodaeth ar gyfer rhieni a gofalwyr, estynnir gwahoddiadau i rieni a gofalwyr y plant yn y Cylch. Mae ymarferwyr y lleoliad yn cefnogi’r digwyddiadau hyn trwy ddarparu gofal plant i alluogi teuluoedd i fynychu. Mae’r lleoliad hefyd yn sicrhau bod unrhyw ohebiaeth ysgrifenedig yn cael ei dosbarthu i deuluoedd ar ran yr ysgol.

Yn ystod sesiynau pontio ‘ffurfiol’, mae athrawon yn ymweld â’r lleoliad i gyfarfod â’r plant cyn iddynt dreulio tri bore yn eu darpar ystafell ddosbarth, gydag ymarferwyr y Cylch yn cynorthwyo. Cynhelir trafodaethau wyneb yn wyneb gyda’r athro, y pennaeth a’r Cydlynydd Anghenion Dysgu Ychwanegol (CydADY) i drafod pob plentyn yn llawn a rhannu unrhyw bryderon, a bydd tîm ADY Blynyddoedd Cynnar y sir yn cael ei gynnwys, pan fydd angen. Mae CydADY yr ysgol hefyd yn ymweld â’r lleoliad i gyfarfod ag unrhyw blant sydd ag ADY yn dod i’r amlwg neu wedi’i nodi, a thrafod y gefnogaeth a allai fod ei hangen ar blentyn. Mae ymarferwyr y lleoliad yn rhannu strategaethau ymddygiad llwyddiannus hefyd i sicrhau cysondeb a threfnu cyfleoedd i rieni fod yn rhan o’r trafodaethau hyn.

Mae’r lleoliad yn cydnabod gwerth gweithio mewn partneriaeth â sefydliadau fel Mudiad Meithrin, Menter Iaith, a grwpiau dawns, cerddoriaeth a chelf lleol. Mae’r grwpiau hyn yn gweithio gydag ymarferwyr a phlant i gefnogi datblygiad yn y Gymraeg, hyfforddiant staff, a gyda pholisïau a gweithdrefnau.

Mae ymarferwyr yn cyfarfod ag ymarferwyr o leoliadau eraill yn yr ardal yn rheolaidd i rannu arfer dda, syniadau ac adnoddau. Mae’r cyfarfodydd hyn yn helpu ymarferwyr i fyfyrio a gwneud gwelliannau i ddarpariaeth. Mae staff yn aml yn mentora a chefnogi arweinwyr newydd y lleoliad.

Mae gweithio mewn partneriaeth yn cynnwys y gymuned ehangach yn fynych. Er enghraifft, mae’r plant yn cael profiad o deithio ar wasanaeth bws lleol, yn ymweld â chaffi, eglwys, y llyfrgell, ac yn ymweld â’r gorsafoedd heddlu a thân lleol. Maent hefyd yn ymweld â chartref gofal cyfagos i’r henoed ac yn cymryd rhan mewn cystadlaethau cymunedol fel y cerbyd carnifal sydd wedi’i addurno orau yn y carnifal lleol. Yn aml, caiff gwaith celf y plant ei arddangos yn yr archfarchnad leol. Gwahoddir pobl leol i’r Cylch hefyd i rannu eu harbenigedd. Er enghraifft, daeth ymwelwyr i’r lleoliad i gynnal sesiynau pêl-droed, gweithgareddau pobi, a helpu’r plant i ddysgu am ddigwyddiadau diwylliannol fel Diwali a Holi. Yn ddiweddar, gwahoddwyd ffermwr lleol i ddod ag oen anwes i’r lleoliad gan y bu’r plant yn dangos diddordeb penodol mewn ffermio.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau plant?

Mae cael partneriaethau amryfal a llwyddiannus wedi bod yn fuddiol iawn o ran darparu cyfleoedd a phrofiadau estynedig i’r plant i gefnogi eu dysgu a’u lles. Mae wedi galluogi ymarferwyr i ddefnyddio adnoddau, elwa ar arbenigedd ac archwilio syniadau newydd i ddarparu lefelau uchel parhaus o ddarpariaeth o ansawdd da. Mae gan y plant ymdeimlad gwell o berthyn a gwybodaeth fanylach am eu hardal leol, sydd yn ei dro yn helpu chwalu rhwystrau o fewn y gymuned, yn ffurfio perthnasoedd cadarnhaol â phobl eraill ac yn annog parch a goddefgarwch am bobl o wahanol gefndiroedd. Mae cael cysylltiadau cryf â’r gymuned hefyd wedi helpu’n ariannol gyda nifer o ddigwyddiadau lleol i godi arian a gynhelir ar ran y lleoliad.

Mae’r broses bontio wedi bod yn llwyddiannus iawn i’r plant a’r rhieni wrth i’r broses gael ei gweu yn barhaus i fywyd y lleoliad, ac mae’r camau yn fach a graddol, gan ddatblygu hyder a lleihau gorbryder.

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Mae ymarferwyr yn y Cylch yn yr Ysgol wedi ysgrifennu astudiaethau achos arfer dda yn y gorffennol am bartneriaethau eraill, a oedd yn cael eu rhannu gyda’r tîm ymgynghorol dysgu sylfaen ym Mhowys, yn ogystal â lleoliadau eraill. Mae ymarferwyr hefyd wedi rhannu gwybodaeth gyda lleoliadau eraill ym Mhowys am sut maent yn defnyddio’u Grant Datblygu’r Blynyddoedd Cynnar (GDBC) i gefnogi plant a nodwyd a’u teuluoedd, yn ogystal â sut i nodi a chefnogi plant RADY (Gwella Cyrhaeddiad Pobl Ifanc dan Anfantais). Mae hyn yn cynnwys gweithio’n agos â’r brif ysgol gynradd fwydo i rannu gwybodaeth a strategaethau. Rhoddir gwybod i rieni / gofalwyr am brofiadau eu plentyn trwy grŵp caeedig y lleoliad ar y cyfryngau cymdeithasol.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Golygfa ystafell ddosbarth gyda myfyrwyr mewn gwisg yn eistedd wrth ddesgiau, ac athro yn y tu blaen, yn trafod pwnc ger bwrdd gwyn.

Gwybodaeth am yr ysgol / darparwr  

Mae Ysgol Sant Julian yng Nghasnewydd yn ysgol gyfun fawr, amrywiol a chynhwysol sy’n gwasanaethu 1,428 o ddisgyblion 11-18 oed. Mae’r ysgol yn cynnal canolfan adnoddau awdurdod lleol, y Ganolfan Datblygu Dysgu (CDD), ar gyfer disgyblion ag anawsterau dysgu cymedrol i ddifrifol. Mae canran uwch na’r cyfartaledd cenedlaethol o ddisgyblion yn derbyn prydau ysgol am ddim yn yr ysgol. Mae bron i hanner o garfan yr ysgol yn byw mewn ardaloedd sydd â’r lefelau uchaf o amddifadedd yng Nghymru. O gymharu â’r cyfartaledd cenedlaethol, mae gan gyfran uwch o lawer o ddisgyblion yn yr ysgol naill ai gynllun datblygu unigol (CDU) ar gyfer anghenion dysgu ychwanegol neu anghenion addysgol arbennig. Mae nifer y disgyblion sy’n siarad Saesneg fel iaith ychwanegol gryn dipyn yn uwch na’r rhan fwyaf o ysgolion yng Nghymru. Mae’r ysgol wedi wynebu heriau sylweddol yn y blynyddoedd diwethaf. Ym mis Tachwedd 2014, cafodd ei gosod yn y categori statudol gwelliant sylweddol gan Estyn, ac ym mis Mehefin 2017, cafodd ei gosod yn y categori mesurau arbennig. Ym mis Ebrill 2020, penodwyd pennaeth newydd, a arweiniodd at ailstrwythuro’r tîm arweinyddiaeth. Tynnwyd yr ysgol o’r categori mesurau arbennig yn llwyddiannus ym mis Tachwedd 2021. Parhaodd Ysgol Sant Julian â’i thaith ar i fyny, gan derfynu ag arolygiad cadarnhaol gan Estyn ym mis Mai 2024, a amlygodd nifer o lwyddiannau allweddol, a chydnabuwyd cynnydd a chyflawniadau’r ysgol. 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol  

Gyrrwyd y penderfyniad i ganolbwyntio ar wella medrau llafaredd yn Ysgol Sant Julian gan werthusiadau mewnol ac argymhellion allanol, fel ei gilydd. Amlygodd argymhelliad allweddol o arolygiad Estyn ym mis Rhagfyr 2014 fod angen gwella datblygiad medrau llythrennedd disgyblion. I ddechrau, canolbwyntiodd yr ysgol ar wella medrau darllen ac ysgrifennu trwy ddyfeisio ac ymgorffori strategaethau ysgol gyfan ar wahân ac egluro rôl yr athro pwnc mewn cefnogi datblygiad darllen ac ysgrifennu ysgol gyfan; effeithiodd hyn ar hyfedredd dysgwyr yn y meysydd hyn. Fodd bynnag, trwy brosesau monitro, adolygu a gwerthuso parhaus, daeth yn amlwg fod angen datblygu medrau llafaredd disgyblion ymhellach. Daeth yr angen hwn yn fwy amlwg ar ôl y pandemig, gan fod llawer o ddisgyblion wedi treulio cyfnodau estynedig gartref, yn aml gyda chyfleoedd cyfyngedig i ryngweithio a mynegi eu hunain ar lafar a chymryd rhan mewn deialog ystyrlon.  

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch  

Fframwaith Llafaredd 

Yn dilyn llwyddiant gweithredu fframweithiau darllen ac ysgrifennu clir, dyfeisiodd yr ysgol ddull tebyg ar gyfer llafaredd wedi’i anelu at ymestyn gallu disgyblion i fynegi eu hunain yn glir gan ddefnyddio geirfa yn benodol i bwnc, gwrando’n astud, ac ymgysylltu’n ystyrlon yn ystod tasgau llafaredd strwythuredig a siarad yn yr ystafell ddosbarth.  

Cynlluniwyd y fframwaith llafaredd yn Ysgol Sant Julian i ddatblygu medrau siarad disgyblion, o gamau cychwynnol trefnu eu meddyliau i gwblhau perfformiadau llafar strwythuredig yn derfynol neu siarad yn gydlynus a huawdl yn yr ystafell ddosbarth.  

Gofynnwyd i athrawon o bob maes pwnc ddarparu cyfleoedd rheolaidd ac ystyrlon i ddisgyblion fynd ati i siarad a gwrando yn eu gwersi. Gan ddefnyddio’r fframwaith llafaredd, ymgorfforwyd ymagwedd strwythuredig at wella llafaredd ar draws yr ysgol. Mae’r fframwaith yn cynnwys pum cam. Caiff y model hwn ei arddangos ym mhob ystafell ddosbarth i atgyfnerthu’r fframwaith a sicrhau cysondeb yn ymagwedd yr ysgol at lafaredd.   

Cam 1: Diben, Cynulleidfa, Fformat a Thôn (PAFT) – Gofynnir i ddisgyblion ystyried diben y gweithgareddau siarad y maent yn ymgymryd â nhw yn gyntaf. Ystyrir bod gweithgareddau naill ai’n ffurfiol, fel cyflwyniadau, trafodaethau, ac ati, neu’n anffurfiol, fel trafodaethau digymell yn yr ystafell ddosbarth neu ymateb i gwestiynau athrawon. Wedyn, os yw’n berthnasol (yn enwedig ar gyfer gweithgareddau ffurfiol), y gynulleidfa, fformat y gweithgaredd, ac mae angen nodi’r dôn neu’r gofrestr i gefnogi’r camau canlynol. 

Cam 2: Cynllunio – Nod y cam nesaf yw sicrhau bod disgyblion yn paratoi’r hyn y maent yn mynd i’w ddweud. Yn ei hanfod, caiff dysgwyr eu hannog i feddwl cyn siarad i feithrin cyfraniadau meddylgar ac ystyrlon. Mae’r strategaethau i helpu disgyblion yn dibynnu ar b’un a ydynt yn ymgymryd â thasg siarad ffurfiol neu anffurfiol. Mae athrawon yn defnyddio strategaethau fel ‘troi a siarad’ neu ‘mae pawb yn ysgrifennu’ i gefnogi amser meddwl disgyblion a’u helpu i drefnu eu syniadau a’u meddyliau. Ar gyfer tasgau siarad mwy ffurfiol, awgrymir offer cynllunio cynhwysfawr, fel mapiau meddwl neu siartiau llif.   

Cam 3: Manwl Gywirdeb – Yn y cam nesaf, mae’r pwyslais ar sicrhau bod lleferydd disgyblion yn gywir a huawdl. Trwy fireinio manwl gywirdeb, gall disgyblion gyfathrebu’n gliriach ac yn fwy effeithiol. Mae gan athrawon rôl hanfodol yma fel modelau iaith da. Maent yn cynorthwyo disgyblion trwy gyflwyno ymadroddion allweddol neu ddechreuwyr brawddegau i helpu disgyblion i fireinio’u hiaith lafar. Mae strategaethau’n cynnwys annog disgyblion i ddefnyddio brawddegau llawn ac iaith fwy ffurfiol, tra’n canolbwyntio ar ddileu llenwyr sgyrsiol. Mae athrawon yn ymyrryd ac yn herio cyfraniadau disgyblion ar lafar trwy ofyn iddynt aralleirio neu ddefnyddio geirfa amrywiol. 

Cam 4: Perfformiad – Os yw’n berthnasol, mae athrawon yn darparu strategaethau i helpu disgyblion i fireinio’u medrau cyflwyno, fel addasu eu cyflymdra siarad, taflu eu llais, neu ddefnyddio iaith y corff. Mae adborth amser real yn galluogi disgyblion i ymarfer a gwella’u medrau llafaredd yn barhaus. Mae gweithgareddau’n canolbwyntio ar berfformio, yn cynnwys ymarfer areithiau, chwarae rôl, ac ymarferion siarad cyhoeddus, yn hanfodol wrth fagu hyder a gallu disgyblion i gyflwyno’u syniadau’n effeithiol. 

Cam 5: Cyfranogi – Yn olaf, caiff disgyblion eu hannog i fynd ati i’w cynnwys eu hunain mewn trafodaethau ystafell ddosbarth a gweithgareddau siarad trwy wrando ac ymateb, gofyn cwestiynau, ymuno ag ymatebion corawl, gan feddwl am yr hyn sydd wedi cael ei ddweud ac adeiladu ar farn pobl eraill. Mae athrawon yn atgyfnerthu disgwyliadau ystafell ddosbarth i greu amgylchedd cefnogol lle mae pob un o’r disgyblion yn teimlo bod eu cyfraniadau’n cael eu gwerthfawrogi.   

Mae ffocws ar ddatblygu geirfa ac ansawdd holi yn ganolog i’r fframwaith llafaredd. Caiff athrawon eu hyfforddi i fodelu geirfa gyfoethog a defnyddio cwestiynau treiddgar sy’n herio disgyblion i feddwl yn ddwys a mynegi eu meddyliau’n glir.  

Cwricwlwm Ymddygiad 

Wrth ymateb i heriau ar ôl y pandemig, rhoddodd Ysgol Sant Julian gwricwlwm ymddygiad ar waith i gynorthwyo disgyblion a oedd yn ei chael yn anodd deall disgwyliadau ymddygiad ac ymgysylltu ysgol uwchradd. Er bod gan athrawon strategaethau effeithiol ar gyfer rheoli ymddygiad, daeth yn amlwg fod angen arweiniad cliriach ar ddisgyblion ar sut i ymddwyn ac ymgysylltu’n briodol yn y dosbarth i gefnogi eu dysgu eu hunain a dysgu disgyblion eraill. 

Cynlluniwyd y cwricwlwm ymddygiad i fynd i’r afael â’r bwlch hwn, gyda ffocws ar addysgu ymddygiadau a thechnegau ymgysylltu penodol disgyblion bob mis, er enghraifft sut i fynd i mewn i’r ystafell ddosbarth, a gadael, sut i wrando ar athrawon a chyfoedion, sut i ateb cwestiynau, a sut i godi pryderon. Cyflwynwyd y sesiynau hyn gan diwtoriaid dosbarth, a oedd yn cael eu cefnogi gan sesiynau dysgu proffesiynol bob pythefnos. Bwriad gweithredu’r cwricwlwm hwn oedd nid yn unig gwella ymddygiad ar gyfer dysgu, ond hefyd effeithio ar fedrau llafaredd disgyblion, gan ei fod yn datblygu medrau metawybyddol dysgwyr o ran sut i gymryd rhan mewn trafodaeth, gofyn cwestiynau a gwrando ar bobl eraill, yn ogystal â phwysigrwydd y medrau hyn.  

Dysgu Proffesiynol 

I sicrhau llwyddiant y fframwaith llafaredd a’r cwricwlwm ymddygiad, buddsoddodd Ysgol Sant Julian mewn dysgu proffesiynol parhaus ar gyfer athrawon. Roedd y sesiynau hyn yn hanfodol wrth arfogi athrawon â’r strategaethau oedd eu hangen i feithrin medrau llafaredd a chefnogi ymddygiad priodol yn yr ystafell ddosbarth yn effeithiol. Hyfforddwyd athrawon i ddod yn hwyluswyr llafaredd, gan greu amgylcheddau lle roedd disgyblion yn teimlo’n hyderus i siarad a chymryd rhan. Pwysleisiodd y sesiynau dysgu proffesiynol bwysigrwydd athrawon fel modelau iaith da hefyd, gan amlygu sut gallai eu defnydd o iaith a holi effeithio ar fedrau cyfathrebu disgyblion yn sylweddol. 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr? 

Roedd y fframwaith llafaredd a’r cwricwlwm ymddygiad yn cael eu hintegreiddio’n hynod effeithiol. Wrth i ddisgyblion ddysgu sut i ymddwyn yn briodol mewn gwahanol gyd-destunau ysgol, roeddent hefyd yn datblygu medrau cyfathrebu gwell. Roedd y ffocws ar wrando, siarad, ac ymateb yn y cwricwlwm ymddygiad yn ychwanegu at y fframwaith llafaredd, gan arwain at ymgysylltiad a chyfranogiad gwell disgyblion mewn trafodaethau ystafell ddosbarth. Mae’r fframwaith llafaredd wedi cynorthwyo disgyblion i fod yn fwy hyderus yn mynegi eu syniadau, siarad yn glir ac yn gryno mewn gwersi, a’u galluogi i ddefnyddio geirfa uchelgeisiol ac yn benodol i bwnc wrth siarad.  

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda? 

Mae’r ysgol wedi rhannu’r arfer hon gyda’r awdurdod lleol, y consortiwm ac ysgolion eraill trwy gyfarfodydd rhwydwaith a thrafodaeth broffesiynol. 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Mae grŵp o bedwar athrawes, sy'n gwisgo bathodynnau adnabod, yn cymryd rhan mewn trafodaeth fywiog mewn ystafell ddosbarth wedi'i haddurno â phosteri addysgol a gwaith myfyrwyr.

Gwybodaeth am yr ysgol / darparwr  

Mae Ysgol Sant Julian yng Nghasnewydd yn ysgol gyfun fawr, amrywiol a chynhwysol sy’n gwasanaethu 1,428 o ddisgyblion 11-18 oed. Mae’r ysgol yn cynnal canolfan adnoddau awdurdod lleol, y Ganolfan Datblygu Dysgu (CDD), ar gyfer disgyblion ag anawsterau dysgu cymedrol i ddifrifol. Mae canran uwch na’r cyfartaledd cenedlaethol o ddisgyblion yn derbyn prydau ysgol am ddim yn yr ysgol. Mae bron i hanner o garfan yr ysgol yn byw mewn ardaloedd sydd â’r lefelau uchaf o amddifadedd yng Nghymru. O gymharu â’r cyfartaledd cenedlaethol, mae gan gyfran uwch o lawer o ddisgyblion yn yr ysgol naill ai gynllun datblygu unigol (CDU) ar gyfer anghenion dysgu ychwanegol neu anghenion addysgol arbennig. Mae nifer y disgyblion sy’n siarad Saesneg fel iaith ychwanegol gryn dipyn yn uwch na’r rhan fwyaf o ysgolion yng Nghymru. Mae’r ysgol wedi wynebu heriau sylweddol yn y blynyddoedd diwethaf. Ym mis Tachwedd 2014, cafodd ei gosod yn y categori statudol gwelliant sylweddol gan Estyn, ac ym mis Mehefin 2017, cafodd ei gosod yn y categori mesurau arbennig. Ym mis Ebrill 2020, penodwyd pennaeth newydd, a arweiniodd at ailstrwythuro’r tîm arweinyddiaeth. Tynnwyd yr ysgol o’r categori mesurau arbennig yn llwyddiannus ym mis Tachwedd 2021. Parhaodd Ysgol Sant Julian â’i thaith ar i fyny, gan derfynu ag arolygiad cadarnhaol gan Estyn ym mis Mai 2024, a amlygodd nifer o lwyddiannau allweddol, a chydnabuwyd cynnydd a chyflawniadau’r ysgol.   

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol  

Yn dilyn arolygiad Estyn ym mis Tachwedd 2014, daeth dau argymhelliad allweddol am arweinyddiaeth i’r amlwg, sef gwella prosesau hunanwerthuso a chynllunio datblygiad yr ysgol a chryfhau rôl arweinwyr canol, gan sicrhau eu bod yn gwbl atebol am safonau, darpariaeth, a sicrhau ansawdd o fewn eu hadrannau. Roedd ymgorffori ethos o welliant parhaus yn canolbwyntio ar ‘wella yn hytrach na phrofi’ yn brif ffocws i’r uwch dîm arweinyddiaeth (UDA) newydd. Canolbwyntiodd arweinwyr ar ddatblygu cylch hunanwerthuso trylwyr, wedi’i gefnogi gan brosesau monitro, adolygu a gwerthuso (MAG) effeithiol, ac yn cael ei yrru gan gynlluniau gwella ystyrlon a hylaw a fyddai’n cael effaith gadarnhaol ar addysg disgyblion. Dull allweddol arall a fabwysiadwyd gan uwch arweinwyr oedd ‘ymreolaeth gydag atebolrwydd’. Nod y cysyniad hwn oedd sicrhau bod gan bob un o’r athrawon y rhyddid i wneud penderfyniadau am eu haddysgu tra’n parhau i fod yn atebol am ddeilliannau a chynnydd disgyblion. Yn unol â’r dull hwn, aeth uwch arweinwyr ati i rymuso arweinwyr canol i gymryd cyfrifoldeb i arwain gwelliannau yn eu meysydd pwnc eu hunain. 

I sicrhau bod arweinwyr canol yn canolbwyntio’n bennaf ar welliant ysgol, sefydlodd uwch arweinwyr bum disgwyliad allweddol i’r rôl. Roedd y disgwyliadau hyn (hunanwerthuso; cynllunio datblygiad; cymorth, her a dysgu proffesiynol; monitro, adolygu a gwerthuso; a datblygu’r cwricwlwm) yn rhoi eglurder o ran y tasgau allweddol sydd eu hangen ar gyfer arwain adrannau a phobl yn effeithiol. Roeddent yn cael eu hatgyfnerthu a’u defnyddio’n rheolaidd gan uwch arweinwyr i ddatblygu arweinwyr canol, a’u dwyn i gyfrif. Roedd cyfarfodydd arweinyddiaeth yn canolbwyntio ar ddatblygiad proffesiynol i gefnogi gallu arweinwyr canol i gwblhau’r tasgau hyn, yn ogystal â darparu cyfleoedd i rannu arfer dda.  

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Mae strategaeth wella’r ysgol yn cynnwys tair elfen benodol sy’n hanfodol i’w gilydd:  

  • hunanwerthuso 
  • cynllunio datblygiad 
  • monitro, adolygu a gwerthuso (MAG)  

Hunanwerthuso  

Mae’r ysgol wedi datblygu dogfen hunanwerthuso bwrpasol gan ddefnyddio canllawiau ‘Yr Adnodd Cenedlaethol: Gwerthuso a Gwella’ Llywodraeth Cymru a fframwaith arolygu Estyn. Er nad yw adroddiad hunanwerthuso yn ofynnol cyn arolygiad mwyach, mae uwch arweinwyr yn teimlo’i fod yn hanfodol i werthuso pob agwedd ar waith yr ysgol yn drylwyr i sicrhau bod y blaenoriaethau a fyddai’n effeithio fwyaf ar welliant ysgol, yn enwedig dysgu’r disgyblion, yn cael eu nodi’n briodol.  

Caiff dogfen hunanwerthuso’r ysgol ei diweddaru bob tymor gan ystyried tystiolaeth o werthusiadau blaenorol y cynllun datblygu ysgol (CDY), gwerthusiadau presennol y CDY, blaenoriaethau cenedlaethol, MAG parhaus a barn rhanddeiliaid a gasglwyd yn ystod y flwyddyn. Wedyn, caiff cryfderau a meysydd i’w datblygu eu nodi, ac maent yn llywio dewis blaenoriaethau allweddol ar gyfer gwella. Mae dogfen hunanwerthuso’r ysgol yn cynnwys pum adran (dysgu ac addysgeg, cwricwlwm, cymorth i fyfyrwyr, cynhwysiant a thegwch, ac arweinyddiaeth) sy’n cael eu gwerthuso gan ddefnyddio nifer o gwestiynau allweddol. 

Ar lefel adran, mae arweinwyr canol yn ystyried cyfres o gwestiynau gwerthusol yn canolbwyntio ar ddysgu ac addysgeg, y cwricwlwm ac arweinyddiaeth. Wedyn, maent yn nodi cryfderau a meysydd i’w datblygu allweddol ar gyfer pob adran ar hunanwerthusiad yr adran.  

Cynllunio Datblygiad 

Mae proses y cynllun datblygu ysgol (CDY) wedi’i strwythuro o gwmpas y blaenoriaethau gwella allweddol a nodwyd o ddogfen hunanwerthuso’r ysgol. Wedyn, ystyrir bod meini prawf llwyddiant, camau gweithredu, graddfeydd amser, pobl, tystiolaeth ac adnoddau / costau yn cefnogi gweithredu’r cynllun. I sicrhau bod blaenoriaethau’r CDY yn cyd-fynd â dogfen hunanwerthuso’r ysgol, ac wedi cael eu hystyried yn ofalus fel y maes i’w ddatblygu a fydd yn cael yr effaith fwyaf ar addysg disgyblion, caiff rhesymeg ei chynnwys ar gyfer pob blaenoriaeth ar y CDY. Bob tymor, mae uwch arweinwyr yn gwerthuso pob un o flaenoriaethau’r CDY y maent yn gyfrifol amdanynt yn erbyn y meini prawf llwyddiant a amlinellwyd ar ddechrau’r cylch, gan addasu, dileu neu ychwanegu camau gweithredu trwy gydol y flwyddyn academaidd.  

Mae arweinwyr canol yn defnyddio hunanwerthusiadau eu hadran i nodi blaenoriaethau gwella allweddol ac yn defnyddio’r un dull i ffurfio cynlluniau datblygu adrannau. 

Monitro, Adolygu a Gwerthuso 

I gefnogi gwerthusiadau yn nogfen hunanwerthuso’r ysgol a’r CDY gyda thystiolaeth gadarn a chywir, mae’r ysgol wedi sefydlu proses sicrhau ansawdd amlhaen. Mae proses MAG yr ysgol yn cynnwys tair elfen, sef: adolygiadau dysgu, MAG dysgwyr a deallusrwydd meddal.  

MAG Arweinwyr – Mae uwch arweinwyr ac arweinwyr canol yn ymgymryd ag ystod o weithgareddau MAG rheolaidd, sy’n canolbwyntio ar werthuso pob agwedd ar fywyd ysgol. Mae’r math o weithgareddau MAG yn amrywio, yn dibynnu ar y dystiolaeth y gofynnir amdani, ac fe gaiff y rhain eu cynllunio’n ofalus ar ddechrau pob cylch gwella i gyd-fynd â blaenoriaethau gwella. Mae MAG ar y cyd rhwng uwch arweinwyr ac arweinwyr canol yn cefnogi deialog broffesiynol barhaus ynglŷn â sut i werthuso a gwella dysgu.  

Deallusrwydd Meddal – Mae uwch arweinwyr yn dibynnu ar ddeallusrwydd meddal i gefnogi hunanwerthuso. Gallai’r math hwn o MAG anffurfiol gynnwys galw i mewn i wersi neu sgyrsiau cyffredinol â gwahanol randdeiliaid. Mae’n galluogi pob un o’r arweinwyr i gael darlun anffurfiol o gryfderau’r ysgol a’i meysydd i’w datblygu, ac yn cefnogi ffurfio trywyddau ymholi allweddol y gellir mynd ar eu trywydd trwy ddwy elfen arall o MAG yr ysgol. 

Adolygiadau Dysgu – Nod y drydedd elfen ym mhroses MAG yr ysgol yw gwerthuso addysgu a dysgu yn fforensig i gasglu darlun cywir o ansawdd yr addysgu ar gyfer adrannau a’r ysgol gyfan, yn ogystal â darparu cymorth datblygiad ar gyfer athrawon unigol. Cynhelir adolygiadau dysgu yn ystod y ddwy ffenestr chwe wythnos ar ddechrau’r hydref a’r gwanwyn. Mae’r adolygiadau hyn yn weithgareddau ffurfiol sy’n cynnwys proses pum cam. Caiff un dosbarth ar amserlen athro ei ddewis gan uwch arweinwyr i fod yn ffocws ar gyfer yr holl weithgareddau. I sicrhau cysondeb, caiff tasgau MAG eu cynnal ar y cyd ag arweinwyr canol sy’n arwain y broses, tra bod uwch arweinwyr yn cefnogi ac yn sicrhau ansawdd. Darparwyd dysgu proffesiynol ar gyfer arweinwyr i’w helpu i gynnal y tasgau MAG hyn yn effeithiol, a lluniwyd arweiniad cynhwysfawr ar gyfer pob gweithgaredd. Mae’r broses fel a ganlyn:  

  • Cam 1 – Hunanwerthuso Athrawon: Mae athrawon yn defnyddio pecyn cymorth hunanwerthuso wedi’i ddyfeisio gan yr ysgol i asesu effaith eu haddysgu ar ddysgu, gan ganolbwyntio ar y dosbarth a ddewiswyd. Mae athrawon yn ailedrych ar feysydd datblygu o gylchoedd blaenorol, hefyd. Cynhelir deialog broffesiynol rhwng yr arweinydd canol a’r athro i drafod hunanwerthuso, nodi cryfderau a meysydd i’w datblygu. 
  • Cam 2 – Adolygiadau Gwaith: Mae arweinwyr yn adolygu holl lyfrau / gwaith disgyblion yn y dosbarth ar y cyd gan ganolbwyntio ar briodoldeb y gweithgareddau (addysgu), ymatebion disgyblion i weithgareddau (dysgu), ansawdd yr adborth, a’r ymateb i adborth athrawon.  
  • Cam 3 – Trafodaethau â Dysgwyr: Mae sampl gynrychioliadol o bum disgybl yn cymryd rhan mewn trafodaeth ag arweinwyr. Mae cwestiynau’n asesu lefel disgyblion o ran caffael a chadw gwybodaeth, defnydd disgyblion o derminoleg pwnc, a gallu disgyblion i gymhwyso gwybodaeth. 
  • Cam 4 – Arsylwadau Gwersi: Mae arsylwi gwers am 30 i 60 munud yn gwerthuso effeithiolrwydd yr addysgu. 
  • Cam 5 – Adborth a Hyfforddi: Mae arweinwyr canol, wedi’u harsylwi gan uwch arweinwyr, yn darparu adborth yn seiliedig ar hyfforddi, gan ennyn athrawon i gymryd rhan mewn deialog fyfyriol. Cytunir ar y cyd ar gryfderau a meysydd i’w datblygu, gyda chynlluniau gweithgarwch dilynol gwahaniaethol. 

Caiff canlyniad pob adolygiad dysgu ei ddogfennu mewn adroddiad unigol a’i rannu â’r athro, yr arweinwyr canol a’r uwch arweinwyr, a’r pennaeth. Mae arweinwyr yn defnyddio arddull werthuso ‘achos ac effaith’ i bwysleisio effaith yr addysgu ar ddysgu. Mae’r broses 5 cam yn rhoi darlun cyflawn / cyfannol o ansawdd y dysgu a’r addysgu, na fyddai un neu’r ddau weithgaredd MAG yn ei roi ar eu pen eu hunain. 

Wedyn, defnyddir canfyddiadau pob adolygiad at ddau ddiben gwahanol: 

  • Yn gyntaf, mae arweinwyr canol yn gyfrifol am fynd i’r afael â meysydd datblygu athrawon unigol, gyda chymorth gan uwch arweinwyr, yn ôl yr angen. Caiff y gweithgareddau MAG a ddefnyddir ar gyfer gweithgarwch dilynol eu gwahaniaethu yn ôl cam datblygu unigol yr athro. Caiff y gweithgareddau gweithgarwch dilynol a’r amseroedd eu nodi ar yr adroddiadau adolygu dysgu unigol. Cynhelir cyfarfodydd wedi’u hamserlennu rhwng arweinwyr canol ac athrawon ar adegau allweddol yn ystod y flwyddyn academaidd i alluogi athrawon i fyfyrio ar eu cynnydd a darparu tystiolaeth i arweinwyr canol o’r cynnydd yn erbyn y camau datblygu penodol. Yn eu tro, mae uwch arweinwyr yn cyfarfod ag arweinwyr canol yn rheolaidd i drafod cynnydd unigolion ac adrannau o’r adolygiadau dysgu. Darperir cymorth gan arweinwyr canol ac uwch arweinwyr i unigolion y mae angen mwy o gymorth arnynt i wneud cynnydd yn erbyn eu pwyntiau datblygu a nodwyd. Yn olaf, cynhelir cyfarfod rhwng y pennaeth a’r penaethiaid adrannau ar ddiwedd y flwyddyn academaidd i drafod effaith cymorth a her yr arweinydd canol i athrawon, ac effeithiolrwydd unrhyw ddysgu proffesiynol adrannol a ddarperir.  
  • Yn ail, mae’r dirprwy bennaeth sy’n gyfrifol am welliant yr ysgol, yn creu adroddiad cryno trwy ddefnyddio holl ganfyddiadau’r adolygiadau dysgu, gan amlygu cryfderau a meysydd i’w datblygu a gwerthusiad parhaus o’r broses i sicrhau ei fod yn parhau i fod yn hynod effeithiol. Defnyddir y crynodeb hwn i ddiweddaru’r CDY a dogfen hunanwerthuso’r ysgol. Rhoddir adborth cyffredinol i bob un o’r staff, ac eir i’r afael â phryderon trwy ddysgu proffesiynol, cyngor neu nodiadau atgoffa. Gallai rhai meysydd i’w datblygu gael eu nodi ar gyfer cynlluniau datblygu yn y dyfodol. Caiff arferion unigolion neu adrannau effeithiol eu rhannu gyda chydweithwyr, hefyd. 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr? 

O ganlyniad i brosesau hunanwerthuso a MAG fforensig a thrylwyr, gall arweinwyr werthuso’n gywir. Ar ôl hynny, maent wedi dod yn fedrus o ran nodi blaenoriaethau gwella priodol a chamau penodol ar gyfer sicrhau gwelliant. Mae monitro cynlluniau gwella’r ysgol ac adrannau, yn cynnwys mynd ar drywydd adolygiadau dysgu unigol, wedi arwain at welliannau sylweddol mewn addysgu a dysgu. 

Mae gweithredu prosesau clir ar gyfer gwella’r ysgol, dan arweiniad arweinwyr canol tra bydd uwch arweinwyr yn eu cefnogi ac yn sicrhau eu hansawdd, wedi cryfhau rôl arweinwyr canol yn sylweddol yn Ysgol Sant Julian. Mae pob un o’r arweinwyr canol yn meddu ar ddealltwriaeth gynhwysfawr o gryfderau a meysydd i’w datblygu eu hadran erbyn hyn. Mae hyn wedi gwella’u gallu i fonitro, adolygu a gwerthuso’u hadrannau, gan arwain at osod camau effeithiol ar gyfer gwella. Yn ychwanegol, maent yn fwy hyderus o lawer yn trafod eu gwaith gyda rhanddeiliaid erbyn hyn. Wrth i arweinwyr canol ddod yn fwy atebol ac wedi’u grymuso, maent wedi dod yn fwy allweddol o ran gyrru gwelliannau’r ysgol a sicrhau safonau uchel ar draws yr ysgol. 

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda? 

Mae’r ysgol wedi rhannu’r arfer hon gyda’r awdurdod lleol, y consortiwm ac ysgolion eraill trwy gyfarfodydd rhwydwaith a thrafodaeth broffesiynol. 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Plant yn chwarae ar faes chwarae, gydag un plentyn yn gwenu blaen ac yn dal gafael ar offer pren.

Gwybodaeth am yr ysgol/darparwr 

Mae Ysgol Bro Eirwg yn ysgol gyfrwng Gymraeg sydd wedi ei lleoli yn Llanrhymni, gorllewin Caerdydd. Mae 394 o ddisgyblion ar y gofrestr gan gynnwys 64 yn y dosbarth meithrin. Mae 28.9% o’r disgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim. Mae’r ysgol yn rhan o Ffederasiwn y Ddraig a gafodd ei sefydlu ym mis Medi 2019 ac mae’r ysgol yn cydweithio’n agos iawn â’r ysgol arall sydd yn rhan o’r Ffederasiwn, sef Ysgol Pen y Pîl, er mwyn rhoi’r addysg orau i’r holl ddisgyblion. 

Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol   

Mae dau ddosbarth derbyn a dau ddosbarth meithrin rhan amser yn yr ysgol. Mae gan yr ysgol  ddosbarthiadau mawr gydag ardaloedd eang y tu allan. Roedd y staff yn awyddus i ddatblygu’r amgylchedd addysgu fel bod y disgyblion ieuengaf yn dysgu drwy chwarae a chael profiadau ymarferol, ‘bywyd go iawn’, mewn amgylchedd croesawgar, deniadol, ond yn ddi-ffws heb fod yn or-ysgogol. Roedd datblygu’r ardal gyfan yn bwysig i’r staff – bod yr ardal allanol yn rhan annatod o’r amgylchedd ddysgu barhaus.  

Wedi sefydlu eu gweledigaeth, aeth y staff ati i ymchwilio drwy ddarllen erthyglau, blogiau a llyfrau, chwilio am hyfforddiant addas ac yna mynd ati i arbrofi, treialu a myfyrio er mwyn penderfynu ar y ffordd mwyaf addas ymlaen. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd 

Mae amgylchedd addysgu y blynyddoedd cynnar wedi ei drawsnewid. Mae’r staff wedi datblygu ardaloedd pendant gan ddefnyddio deunyddiau naturiol sydd yn tawelu yn hytrach na chyffroi’r disgyblion. Mae’r ardal tu allan yn estyniad o’r ardal tu fewn ac mae’r disgyblion yn symud yn ôl ac ymlaen rhwng y ddwy ardal yn naturiol. Mae’r amgylchedd yn ysgogol ac yn annog chwilfrydedd.  

Mae’r staff yn cyd-gynllunio yn ofalus er mwyn darparu gweithgareddau sydd yn rhoi cyfleoedd i’r disgyblion ddysgu drwy arsylwi, ymchwilio, arbrofi a chwarae. Mae llais y plentyn yn bwysig a thrwy drafod gyda’r disgyblion ac arsylwi’n anffurfiol arnynt yn gyson, mae’r staff yn cynllunio, addasu a datblygu’r ddarpariaeth a’r gweithgareddau yn ôl eu gallu a’u diddordebau. 

Mae’r holl weithgareddau sydd yn cael eu darparu yn cynnig digon o gyfleoedd ac amrywiaeth er mwyn i’r disgyblion wneud eu penderfyniadau eu hunain sydd yn annog a meithrin creadigrwydd, annibyniaeth a rhyddid i archwilio. Mae’r disgyblion yn treulio’u hamser yn dewis eu dysgu yn hytrach na chyflawni cyfres o dasgau caeedig ac mae cyfleoedd i gymryd risg a deall ffiniau, er enghraifft defnyddio offer mawr i ymarfer cydbwyso a dringo. Mae’r disgyblion yn mwynhau archwilio ac ymchwilio ar ben eu hunain ac ar y cyd ag eraill. 

Mae’r staff yn modelu agwedd bositif at ddysgu, gan annog a chefnogi chwilfrydedd naturiol y disgyblion drwy chwarae yn yr ardaloedd gyda nhw. Gwneir y mwyaf o’r dysgu digymell sy’n digwydd yn naturiol wrth i’r staff eistedd a chwarae gyda’r disgyblion neu wrth arsylwi arnynt yn cyflawni eu gweithgareddau.  

Cynhelir ‘Dydd Gwener Gwyllt’ yn wythnosol yn y dosbarth meithrin ble mae’r disgyblion yn treulio eu hamser y tu allan beth bynnag fo’r tywydd, yn archwilio, yn arsylwi ac arbrofi, ac o ganlyniad yn dysgu am ryfeddodau byd natur.  

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr? 

Mae’r gwaith yma wedi cael effaith fawr ar ddisgyblion ieuengaf yr ysgol. Mae’r dull addysgu a dysgu hwn wedi magu annibyniaeth a hyder yn y disgyblion, wedi annog eu medrau creadigol a’u gallu i archwilio ac arbrofi. Mae wedi rhoi’r cyfle i’r disgyblion feddwl yn greadigol, i ddatrys problemau ac i feddwl am sut i wella a datblygu. Drwy gael y cyfle i ddewis yr hyn maent yn ei wneud ac yn ei greu, maent yn teimlo perchnogaeth a balchder yn eu dysgu a thuag at yr ysgol. Drwy gael y rhyddid i ddysgu yn unigol neu gydag eraill, mae’r gwaith wedi cael effaith gadarnhaol ar les y disgyblion gan arwain at gyd-weithio a chyd-chwarae hapus. Mae’r rhyddid yn rhoi mwy o reolaeth personol ac wedi arwain at agweddau cadarnhaol tuag at eu dysgu. Maent yn fodlon cymryd risg a dysgu drwy eu camgymeriadau. Maent yn mwynhau ac yn hapus yn yr ysgol.  

Sut ydych chi wedi mynd ati i rannu eich arfer dda? 

Mae’r ysgol wedi rhannu’r gwaith gydag ysgolion eraill yn y clwstwr ac mae staff o ysgolion eraill wedi bod yn arsylwi ar yr arfer dda.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Mae lleoliad ystafell ddosbarth gyda myfyrwyr yn eistedd wrth ddesgiau'n canolbwyntio ar ysgrifennu, tra bod athro yn goruchwylio yn y cefndir.

Gwybodaeth am yr ysgol / darparwr 

Mae Ysgol Gynradd Romilly yn Y Barri yn awdurdod lleol Bro Morgannwg. Mae rhwng 680 a 750 o ddisgyblion ar y gofrestr rhwng 3 ac 11 oed, trwy gydol y flwyddyn. Mae 21 dosbarth oedran unigol yn yr ysgol, gyda 4 dosbarth meithrin rhan-amser yn darparu ar gyfer 130 o ddisgyblion. Mae 22 o athrawon amser llawn ac wyth o athrawon rhan-amser, gyda thros 70 o staff addysgu a dysgu i gyd.   

Mae’r rhan fwyaf o ddisgyblion o dras gwyn Prydeinig ac yn dod o gartrefi lle siaredir Saesneg fel y brif iaith. Mae ychydig iawn o ddisgyblion yn siarad Cymraeg ar yr aelwyd. Cyfartaledd treigl tair blynedd disgyblion sy’n gymwys i gael prydau ysgol am ddim yw tua 15%. Mae hyn yn is na’r ffigur cenedlaethol, sef 22%. Mae’r ysgol yn nodi bod gan ryw 4.5% o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol. Mae hyn yn is na’r ffigur cenedlaethol, sef 16.1%. Mae tua 3% o’r disgyblion yn siarad Saesneg fel iaith ychwanegol.  

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol 

Mae arweinwyr yn Ysgol Gynradd Romilly wedi buddsoddi yn nysgu a datblygiad proffesiynol pob un o’r staff addysgu, gan eu bod yn cydnabod mai hyn sy’n cael yr effaith fwyaf ar ‘gau’r bwlch’ ar gyfer y disgyblion hynny sy’n byw mewn tlodi, ac yn sicrhau darpariaeth deg i bawb. 

 Yn Ysgol Gynradd Romilly, mae arweinwyr a staff yn credu mai ‘cwricwlwm’ yw addysgu a dysgu. Yn sgil y newidiadau a ysgogwyd gan Gwricwlwm i Gymru, gofynnodd arweinwyr gwestiynau iddyn nhw eu hunain fel, ‘Ydym ni’n gwneud y peth iawn?’, ‘Sut beth yw asesu nawr?’ ‘A oes angen mwy o ddysgu yn yr awyr agored arnom ni?’ Nodon nhw hefyd fod angen profiadau dysgu mwy dilys ar ddisgyblion, yn cynnwys defnyddio tripiau ac ymwelwyr. Cydnabu arweinwyr a staff mai’r agwedd bwysicaf ar waith yr ysgol yw cael yr addysgu a’r dysgu’n gywir a chadw gwerthoedd a chredoau ar y cyd yr ysgol. 

Mae’r ysgol yn aros yn driw i’w gweledigaeth, sef; ‘Sicrhau rhagoriaeth mewn mynediad, agweddau a chyflawniad’, a ymgorfforir yn ei datganiad cenhadaeth, sef ‘Dysgu, tyfu a llwyddo, gyda’n gilydd’. Mae arweinwyr yn credu y bydd pob un o’r athrawon a’r staff dysgu yn cyflwyno addysgu a dysgu rhagorol gyda’r diwylliant a’r cymorth cywir, ac y gallant wneud hynny; trwy ystyried bod datblygiad proffesiynol yn hawl i bawb, gan annog arloesi.  

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch  

Yn Ysgol Gynradd Romilly, mae arweinwyr yn cydnabod efallai na fydd strategaeth wella sy’n gweithio mewn un ysgol yn gweithio yng nghyd-destun ysgol arall, a bod angen ei theilwra i anghenion unigol ei staff a’r disgyblion.  

Mae ethos arweinyddiaeth yn Ysgol Gynradd Romilly yn ymwneud â ‘bygythiad isel, her uchel’, sy’n helpu datblygu’r ymddiriedaeth sydd ei hangen ar gyfer twf personol a phroffesiynol staff. Mae arsylwadau gwersi gan y tîm arweinyddiaeth wedi cael eu disodli â theithiau dysgu ac arsylwadau athrawon mewn triawdau, yn ogystal ag athrawon yn ffilmio’u hunain ac yn myfyrio ar eu harfer. Mae pob un o’r rhain yn canolbwyntio ar feysydd penodol i’w gwella. Mae athrawon yn rhoi gwybod i’r tîm arweinyddiaeth am y meysydd yr hoffent gael adborth a chymorth arnynt. Wedyn, mae arweinwyr yn rhoi cyfle i athrawon ailaddysgu’r gwersi ac adolygu sut mae’r newidiadau hyn wedi effeithio ar gynnydd disgyblion. Mewn llawer o achosion, mae athrawon yn rhannu eu harfer fwyaf effeithiol gyda’u cydweithwyr trwy lyfrgell addysgu electronig. Mae platfform y llyfrgell addysgu yn gronfa adnoddau o arfer effeithiol i athrawon ac athrawon cymorth allu manteisio arni i weld sut beth yw gweithredu da, a nodi at bwy y gallant droi os oes eisiau cymorth arnynt mewn maes penodol. Mae’r math o arfer y bydd staff yn ei rhannu yn amrywio o ddefnydd effeithiol o’r arwydd  aros tawel ac arferion ystafell ddosbarth buddiol, a ffyrdd o ddatblygu agweddau cadarnhaol tuag at ddysgu trwy asesu cyfoedion, hunanasesu, modelu tawel, siarad â phartneriaid, seibiannau byr, a holi o ansawdd da.   

Caiff effaith addysgu ar ddysgu a chynnydd ei monitro a’i gwerthuso trwy gydol y flwyddyn trwy drafodaethau proffesiynol, bwrw golwg ar lyfrau, gwrando ar ddysgwyr, teithiau dysgu, fideos, a thrafod data yn ystod cyfarfodydd cynnydd. Mae’r tîm arweinyddiaeth, yn ogystal â staff a llywodraethwyr, yn ymgymryd â’r gweithgareddau hyn. Cyflwynir hyfforddiant i staff a llywodraethwyr ar sut i fwrw golwg ar lyfrau, a’r mathau o gwestiynau i’w gofyn i ddisgyblion yn ystod sesiynau gwrando ar ddysgwyr, i weld a ydynt yn deall eu dysgu a beth yw’r camau nesaf.  

Bob blwyddyn, mae arweinwyr yn rhoi cyfle i athrawon benderfynu ar faes yr hoffent ymchwilio iddo, y bydd eu disgyblion yn elwa arno, yn eu barn nhw. Maent yn gweithio’n unigol neu mewn timau. Maent yn rhannu effaith eu hymchwil weithredu gyda’u cydweithwyr a’u llywodraethwyr ar adegau amrywiol yn ystod y flwyddyn, yn cynnwys llwyddiannau a methiannau’r mentrau y maent wedi’u treialu. Mae ffocws eu hymchwil wedi cynnwys cynyddu annibyniaeth ym Mlwyddyn 6, gwella ansawdd asesu cymheiriaid, gwella presenoldeb grwpiau bregus, a datblygu lleferydd ac iaith yn y blynyddoedd cynnar. Rhaid iddynt roi rhesymeg ynglŷn â pham maent wedi dewis y maes hwn, ynghyd â sail dystiolaeth i’w gyfiawnhau, ynglŷn ag anghenion unigol y disgyblion sydd ganddynt yn eu dosbarth.   

Nid gweithgarwch tymhorol yn unig yw monitro effaith addysgu ar ddysgu’r disgyblion, mae’n hanfodol i bopeth a wnânt.  

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr? 

Mae addysgu a phrofiadau dysgu ar draws yr ysgol yn gryf. Mae’r staff yn rhoi adborth ar lafar o ansawdd uchel i ddisgyblion i’w hannog i feddwl yn ddyfnach a’u sbarduno i fyfyrio ar ansawdd eu gwaith ar draws meysydd y cwricwlwm. Er enghraifft, o ganlyniad i adborth ffocysedig ac amserol, mae safonau ysgrifennu disgyblion wedi gwella’n sylweddol. 

Ceir diwylliant cryf o hunanwella a myfyrio yn yr ysgol. Mae creu amser a chyfleoedd o ansawdd uchel i bob un o’r staff gydweithio, myfyrio ar eu harfer, a’i gwella er budd disgyblion, wedi cyfrannu’n gryf at gyflawni safonau lles uchel a gwelliannau sylweddol i ansawdd yr addysgu. 

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda? 

Mae gan Ysgol Gynradd Romilly gysylltiadau cryf â’r ysgol uwchradd leol. Gyda’i gilydd, maent wedi cydweithio i ymestyn dysgu proffesiynol eu staff eu hunain a staff yr ysgol uwchradd ymhellach, trwy rannu arfer ragorol ar draws y lleoliadau. Mae hon yn broses ddatblygiadol ddwy ffordd, lle mae staff yn arsylwi athrawon yn lleoliadau ei gilydd i ddysgu a chael syniadau y gallant eu defnyddio’n ddiweddarach yn eu dosbarthiadau eu hunain o fewn eu hysgolion eu hunain.   

Mae’r ysgol yn cefnogi ysgolion eraill o fewn y consortiwm i helpu datblygu darpariaeth deg a gwella ansawdd yr adborth i gyflymu cynnydd disgyblion. Gwnaed hyn trwy deithiau dysgu, rhannu dysgu a deialog broffesiynol a chynllunio gwelliant.