Ysgol yn annog amgylchedd dysgu gofalgar a chynhwysol

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd Cogan yn ardal Cogan ym Mhenarth yn awdurdod lleol Bro Morgannwg.  Mae 206 o ddisgyblion ar y gofrestr rhwng 4 ac 11 oed, wedi eu trefnu’n saith dosbarth.  Mae gan yr ysgol ganolfan adnoddau clyw ar gyfer plant o’r awdurdod lleol hefyd.  Mae chwech o blant wedi eu cofrestru yn y dosbarth hwn ar hyn o bryd.

Ar gyfartaledd, dros y tair blynedd ddiwethaf, mae ychydig dros 11% o ddisgyblion yn gymwys am brydau ysgol am ddim.  Mae hyn islaw cyfartaledd Cymru, sef 19%.  Mae’r ysgol yn nodi bod gan 18% o’i disgyblion anghenion addysgol arbennig.  Mae hyn yn cynnwys y rheiny mewn dosbarthiadau prif ffrwd ac yn y ganolfan adnoddau clyw.  Mae hyn ychydig islaw cyfartaledd Cymru, sef 21%.  Mae gan ychydig iawn o ddisgyblion ddatganiadau o anghenion addysgol arbennig.

Mae’r rhan fwyaf o ddisgyblion yn wyn Prydeinig ac yn siarad Saesneg gartref.  Daw ychydig o ddisgyblion o gefndir ethnig lleiafrifol ac mae llawer o’r disgyblion hyn yn siarad Saesneg fel iaith ychwanegol.  Ychydig iawn ohonynt sy’n siarad Cymraeg gartref.

Dechreuodd y pennaeth yn ei swydd yn 2014.  Cynhaliwyd yr arolygiad diwethaf o’r ysgol ym mis Mai 2018.

Mae Ysgol Gynradd Cogan wedi sefydlu amgylchedd cymesur ac effeithiol o ddysgu proffesiynol ac arfer fyfyriol.  Caiff staff sefydledig eu harwain gan bennaeth hynod fedrus sydd wedi creu ethos wedi’i seilio ar ymddiriedaeth.  O ganlyniad, mae’r strwythur arwain wedi ffurfio’r gofal, y cymorth a’r arweiniad yn sylweddol ac wedi rhoi i staff yr hyder i arloesi a rhannu arfer sy’n parhau i effeithio ar gyfleoedd dysgu gwell ar gyfer disgyblion a staff.  Mae gan bob aelod o staff lais arwyddocaol mewn ffurfio’r cwricwlwm, gwrandewir ar eu cyfraniadau, a chânt eu gwerthfawrogi.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Dros gyfnod estynedig, mae’r pennaeth wedi datblygu diwylliant a gweledigaeth gynhwysol sy’n galluogi disgyblion, athrawon a chynorthwywyr cymorth i weithio gyda’i gilydd er mwyn gwella safonau a lles.  Trwy linellau cyfathrebu clir a chodi ymwybyddiaeth, mae hi wedi sicrhau ymroddiad pob un o’r arweinwyr a’r staff.  Mae hyn wedi arwain at rannu ymdeimlad o falchder a diben.  Mae gan y pennaeth a’r arweinwyr ddisgwyliadau clir ond rhesymol o bawb i weithio’n galed a gwneud eu gorau. Ceir ymdeimlad gwirioneddol o waith tîm ac agosrwydd lle mae gan bawb lais, gwrandewir arnynt, a chânt eu gwerthfawrogi.

Mae arweinwyr yn agored i fentrau newydd ac arloesedd, ond mae eu hymagwedd yn bwyllog a synhwyrol.  Mae’r pennaeth yn meithrin agweddau cadarnhaol a chyffro i roi cynnig ar bethau newydd, heb eu gwneud ar raddfa eang o reidrwydd, ond eu teilwra i ddefnyddio’r ‘rhannau gorau’, sef yr elfennau sy’n debygol o weithio i Ysgol Gynradd Cogan.  Mae arweinwyr a staff yn ymchwilio i ymagweddau newydd yn drylwyr ac yn eu haddasu i fodloni anghenion y disgyblion a’r ysgol.  Mae penderfyniadau am newidiadau yn gytbwys a phwyllog, ac nid yw’r tîm arweinyddiaeth yn ofni gwrthod newidiadau nad ydynt yn eu hystyried yn briodol.

Mae gan yr ysgol ddiwylliant sefydledig a hynod effeithiol o gynllunio strategol ar gyfer gwella.  Mae blaenoriaethau ar gyfer gwella yn hylaw, yn gymesur a chynaliadwy.  Mae ffocws craff, sy’n manteisio ar staff hynod brofiadol ac arbenigol.  Mae’r pennaeth yn lleoli staff yn dda i hyrwyddo’r cyfleoedd dysgu gorau, yn aml gan ddefnyddio cryfderau oddi mewn i’r ysgol a’r tu allan i rannu arfer effeithiol.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Mae arweinwyr yn myfyrio ar eu harweinyddiaeth eu hunain, ac arweinyddiaeth ac arfer broffesiynol pobl eraill yn yr ysgol.  Mae’r pennaeth yn mabwysiadu gwahanol arddulliau arwain fel y bo’n briodol, gan ddatblygu, grymuso a chynnal timau effeithiol.  Mae’r strwythur staffio presennol yn glir ac effeithiol ac yn rhoi’r gallu i staff fod yn greadigol ac arloesol.  Mae’r baich gwaith yn hylaw.  Mae’r pennaeth yn cydnabod bod angen gwneud newidiadau gwybodus ac mae’n ysbrydoli, yn cymell ac yn herio pobl eraill, er enghraifft i wella safonau disgyblion ymhellach ym Mlwyddyn 3.  Nododd arweinwyr fod angen dull newydd ar gyfer y cyfnod trosglwyddo rhwng y cyfnod sylfaen a Blwyddyn 3.  Bu arweinwyr yn cynorthwyo’r staff perthnasol i wneud newidiadau arloesol i ddod ag athroniaethau ac arfer y cyfnod sylfaen i Flwyddyn 3.  Yn sgil ailstrwythuro’r cynllunio, lleoli staff, y ddarpariaeth a methodolegau, ailfywiogwyd yr addysgu a’r dysgu ar gyfer y disgyblion hyn a’u hathro.  Fe wnaeth addysgu grŵp ffocysedig goleddu egwyddorion y cyfnod sylfaen a rhoi egni newydd i’r amgylchedd dysgu.  O ganlyniad, bu gwelliant mewn lles a hyder dros gyfnod byr ac mae trosglwyddo esmwythach a mwy estynedig i gyfnod allweddol 2. 

Wrth fynd ati i geisio sicrhau rhagoriaeth mewn addysgu a dysgu, mae arweinwyr wedi sefydlu dull newydd o wella arfer ystafell ddosbarth.  Er enghraifft, trwy ymchwil, mae arweinwyr yn galluogi athrawon i ganolbwyntio o’r newydd ar eu haddysgu trwy roi mwy o bwyslais ar ddysgu a chynnydd dysgwyr penodol yn ystod arsylwadau gwersi.

Mae’r pennaeth yn datblygu ymddiriedaeth rhwng staff ac yn eu cynorthwyo i arwain diwylliant sy’n rheoli emosiynau a pherfformiad o dan bwysau.  Mae cyfathrebu rhagorol yn allweddol i sefydlu ymddiriedaeth ac agosrwydd.  Mae arweinwyr wedi sefydlu proses sy’n cynorthwyo athrawon profiadol a chynorthwywyr cymorth er mwyn iddynt allu canolbwyntio’n fwy ar y dysgwr a’r profiad dysgu.  Mae arweinwyr yn rhoi cyfleoedd i athrawon fyfyrio ar arfer arloesol, sydd wedi cyflymu dysgu’r disgyblion.  Mae’r arfer hon yn adlewyrchu eu harweinyddiaeth eu hunain, ac arweinyddiaeth ac arfer broffesiynol pobl eraill yn yr ysgol.  Er enghraifft, mae athrawon mewn sectorau yn cydweithio i gynllunio cyfres o wersi.  Mae arweinwyr yn disgwyl i staff rannu eu methodolegau addysgu a’u harferion addysgegol â’i gilydd.  Mae hyn yn ysgogi ymddiriedaeth a didwylledd ar y ddwy ochr i rannu technegau addysgu, arbrofi â dulliau newydd, ac adrodd yn ôl i’w gilydd mewn ffordd agored a gonest.  Mae arweinwyr yn rhoi pwyslais cryf ar gydnabod a dathlu arfer dda mewn dysgu ar draws yr ysgol. 

Mae yna systemau rheoli perfformiad clir ac effeithiol.  Mae arweinwyr yn mynd i’r afael ag unrhyw danberfformio a nodwyd yn drylwyr ac mewn ffordd gefnogol.  Mae’r pennaeth yn meithrin diwylliant agored, teg a chyfiawn ymhlith staff i rannu profiadau, dathlu llwyddiannau ac archwilio’r hyn nad yw’n gweithio.

Ceir perthynas glir rhwng datblygiad proffesiynol parhaus a gwelliant ysgol cynaledig.  Mae arweinwyr yn sicrhau cydweithio a rhwydweithiau â phobl eraill yn yr ysgol, a thu hwnt.  Mae’r ysgol yn nodi a chynllunio cyfleoedd hyfforddi pwrpasol, gan eu cysylltu’n agos â blaenoriaethau ysgol gyfan.  Mae staff yn gwneud defnydd effeithiol o ymchwil weithredu i roi cynnig ar ffyrdd gwahanol o wneud pethau.  Mae arweinwyr wedi datblygu’r fenter cyfeillion dysgu, sy’n rhoi cyfleoedd i ddisgyblion rannu eu gwaith â grwpiau blwyddyn cyfagos a thrafod eu mwynhad o ddysgu.  Er enghraifft, caiff pob disgybl ar draws yr ysgol amser neilltuedig i rannu hoff ddeilliannau dysgu â phartner o ddosbarth arall.  Cynhelir trafodaethau am yr hyn a welsant yn heriol, yr hyn a wnaethant i wella a’r hyn y maent yn falch ohono bob hanner tymor.  Mae arweinwyr, athrawon a chynorthwywyr addysgu yn ymuno â thrafodaethau disgyblion ac mae hyn yn darparu ffynhonnell effeithlon o fonitro anffurfiol, a chyfle i ddathlu llwyddiant yn ogystal â myfyrio ar yr hyn a allai fod yn well.

Mae’r pennaeth yn gweithio’n effeithiol gyda’r corff llywodraethol i gyflawni cenhadaeth yr ysgol.  Mae arweinwyr yn rhoi pwyslais mawr ar adeiladu’r tîm cyfan, gan gydnabod cryfderau a’u defnyddio er budd dysgu ac addysgu.  Mae arweinwyr yn ystyried rolau’n ofalus a rhennir cyfrifoldebau.  Mae’r pennaeth yn gwerthfawrogi’r holl fewnbwn ac yn arwain camau pellach.

Beth fu effaith y gwaith hwn ar y ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Mae arfer yr ysgol o ran gwerthfawrogi arweinyddiaeth wedi cael effaith gadarnhaol ar y canlynol:

• ymchwil gan athrawon sy’n datblygu arfer arloesol tra’n cynnal profiadau dysgu o ansawdd uchel ar gyfer disgyblion
• disgyblion hyderus sy’n cyflawni safonau da neu well
• diwylliant dysgu proffesiynol ar y cyd lle gwrandewir ar bawb, a’u gwerthfawrogi
• hinsawdd yn seiliedig ar barch, didwylledd ac ymddiriedaeth
• ymdeimlad o agosrwydd a chynaliadwyedd

Sut ydych chi wedi rhannu’ch arfer dda?

Mae’r ysgol yn rhannu ei harweinyddiaeth gref a’i phrosesau cynllunio strategol gydag ysgolion eraill trwy’r Cynllun Braenaru, Grŵp Gwella’r Ysgol, grwpiau clwstwr ac ysgolion mewn consortia eraill.  Yn ychwanegol, mae’n rhannu datblygu a gweithio gyda phobl eraill ar raglen hyfforddi’r Cymhwyster Proffesiynol Cenedlaethol ar gyfer Prifathrawiaeth (CPCP).