Sut i hwyluso ymagwedd yn canolbwyntio ar y plentyn trwy ddefnyddio darnau rhydd i wella creadigrwydd, gwydnwch a medrau cydweithredol.
Quick links:
Gwybodaeth am yr ysgol
Mae Ysgol Gynradd Sirol Cefn Mawr wedi’i lleoli yng nghymuned glos Cefn Mawr mewn ardal led-wledig yn Wrecsam. Mae’r ysgol yn darparu addysg ar gyfer 195 o ddisgyblion rhwng 3 ac 11 oed. Mae’n cynnig darpariaeth feithrin yn ystod sesiwn y bore, a chylch chwarae ar y safle yn y bore, o’r enw ‘Bright Stars’, a gofal cofleidiol ar gyfer yr holl ddisgyblion. Mae tua 23% o ddisgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim. Nod yr ysgol yw helpu disgyblion i sylweddoli bod byd o gyfle ar gael iddynt, ac mae’n rhoi cynhwysiant yn ganolog iddi.
Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol
Fel rhan o ddatblygu cwricwlwm sy’n canolbwyntio’n fwy ar y plentyn i gefnogi pedwar diben Cwricwlwm i Gymru, bu staff yn ymchwilio’r defnydd o ddarnau rhydd, cythruddiadau a gwaith Carl Rogers. Bu’r athrawes dosbarth derbyn yn astudio ar gyfer cymhwyster lefel 4 mewn cwnsela yn canolbwyntio ar yr unigolyn, a dechreuodd anelu tuag at ddefnyddio’r damcaniaethau hyn yn ei hystafell ddosbarth. Dros yr ychydig flynyddoedd diwethaf, mae’r ysgol wedi adolygu effeithiolrwydd yr ymagwedd ac wedi addasu’n gyson yn unol ag anghenion y plant.
Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch
Mae ymagwedd sy’n canolbwyntio ar y plentyn yn dadlau yn erbyn cwricwlwm rhagnodedig a allai fod ag ychydig iawn o ystyr i blant o blaid dysgu sylweddol, trwy brofiad, sy’n symud ymlaen ar gyflymdra cyflym, sydd â graddau o ymglymiad personol, yn hunangychwynnol, yn gwneud gwahaniaeth i’r dysgwr ac yn cael ei werthuso ganddynt. Y nod yw helpu plant i wobrwyo’u hunain, magu eu hyder, eu hunan-barch a’u cyffro mewn darganfod wrth iddynt ddod yn ymwybodol fod hyn yn dod oddi mewn. Cyflawnir hyn trwy hinsawdd o ymddiriedaeth i hwyluso annibyniaeth plant, mae’n eu galluogi i greu nodau y mae arnynt eisiau eu cyflawni, yn eu gwneud yn rhydd i ddysgu’r hyn y maent yn dymuno’i ddysgu a bod pwy ydynt. Mae Rogers yn herio athrawon i ofyn, ‘Sut deimlad yw bod yn fyfyriwr yn f’ystafell ddosbarth i?’ Mae’n nodi mai’r rhinweddau sydd eu hangen gan athrawon yw bod yn naturiol, dealltwriaeth empathig ddofn a derbyn y plentyn fel y mae mewn ffordd wresog a chariadus.
Mae cythruddiadau, a gyflwynir i ddal sylw’r plant, a darnau rhydd, wedi bod yn allweddol i’r ysgol wrth hwyluso’r ymagwedd hon, gan eu bod yn wahoddiad penagored i’r plant archwilio, mynegi, ymchwilio, dysgu, cynrychioli a chreu. Mae’r ysgol yn ystyried bod ei phlant yn fedrus a chreadigol, felly mae’r athro’n ymchwilio ochr yn ochr â nhw ac yn eu helpu i ddatgelu eu meddwl a gwneud y dysgu’n weladwy. Mae staff yn anelu tuag at bosibiliadau mwy agored yn hytrach na dewisiadau cyfyngedig neu dasgau penodol. Maent yn cydnabod bod proses ddatblygiadol ynghlwm wrth ddefnyddio darnau rhydd a bod plant yn defnyddio adnoddau ar eu lefel eu hunain. Roedd angen mwy o amser i blant gyrraedd chwarae dwfn, a chrëwyd adnoddau yn araf gyda ffiniau clir ynglŷn â’u defnyddio. Nod yr ysgol yw ymestyn yr ymagwedd hon ymhellach, gan alluogi plant i gael mwy o lais mewn datblygu cwricwlwm ystyrlon iddyn nhw eu hunain.
Er enghraifft, ar ôl bore o ymchwil ar gestyll, rhoddwyd amrywiaeth o ddarnau rhydd i’r plant i ddangos beth roeddent wedi’i ddysgu a dyfnhau eu dealltwriaeth, o fewn meysydd dysgu ac ar eu traws, creu cysylltiadau, trosglwyddo’u dysgu i gyd-destun newydd a datblygu soffistigeiddrwydd eu geirfa. Dewisodd rhai ohonynt archwilio’u dysgu yn yr ardal chwarae rôl, a rhoddwyd amrywiaeth o flychau pecyn fflat iddynt greu eu strwythurau eu hunain. Defnyddiodd plant eraill wahanol gitiau adeiladu, tiwbiau, deunydd a thuniau. Roedd yn well gan rai ohonynt fod y tu allan, a rhannon nhw eu hunain yn ‘adeiladwyr’ ac ‘ymosodwyr’. Symudodd yr ‘adeiladwyr’ ein hambwrdd twff i’r man gorau i weld unrhyw ymosodiad yn dod, a threfnu eu hunain i symud mwd ar gyfer bryn, dŵr ar gyfer ffos a darnau rhydd ar gyfer y castell. Defnyddiodd yr ‘ymosodwyr’ ddarnau mawr rhydd i greu gwersylloedd a cheisio dod o hyd i unrhyw fannau gwan yn y cestyll. Wedyn, cafodd dyluniadau cestyll eu gwella ar ôl yr adborth, a chynigiwyd gwahanol ffyrdd iddynt gofnodi, fel clipfyrddau, sialc palmant, camerâu digidol ac ipad, er mwyn caniatáu ar gyfer annibyniaeth ac ystod o ddeilliannau. Defnyddiwyd y rhain fel ‘sut olwg sydd ar un da’ i ysbrydoli plant eraill.
Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?
Mae’r ymagwedd hunangyfeiriedig hon mewn awyrgylch sy’n ysgogol, yn hamddenol ac yn hapus, wedi gwella blaengaredd, hunangyfrifoldeb ac wedi annog cydweithredu. Mae creadigrwydd, gwydnwch a medrau cydweithredol wedi gwella’n fawr, ac mae perthnasoedd dwfn a chadarnhaol gyda chyfoedion ac oedolion wedi datblygu.
Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?
Rhannwyd arfer o fewn yr ysgol, a bu tiwtor o’r cwrs Cwnsela yn Canolbwyntio ar yr Unigolyn yn gweithio ochr yn ochr â staff. Mae’r ysgol yn rhannu ei harfer â’i grŵp clwstwr o ysgolion yn rheolaidd ac wedi arwain sawl gweithdy ar hyd a lled Gogledd Cymru ar gyfer y consortiwm rhanbarthol lleol. Mae sawl gweithiwr proffesiynol wedi ymweld â’r ysgol.