Rhoi llais y disgybl wrth wraidd y cynllunio i ddatblygu dysgu annibynnol
Quick links:
Cyd-destun
Mae Ysgol Gynradd Monnow yn y Betws, Casnewydd. Mae gan yr ysgol oddeutu 400 o ddisgyblion ar y gofrestr, gan gynnwys 45 o ddisgyblion sy’n mynychu’r dosbarth meithrin yn rhan-amser.
Mae gan yr ysgol 17 dosbarth, gan gynnwys dau ddosbarth meithrin, saith dosbarth oedran cymysg, wyth dosbarth un oedran a dau ddosbarth ar gyfer disgyblion ag anghenion dysgu ychwanegol.
Mae lleiafrif o ddisgyblion yn gymwys am brydau ysgol am ddim. Daw rhai disgyblion o gefndiroedd ethnig lleiafrifol ac mae Saesneg yn iaith ychwanegol iddynt. Mae’r ysgol wedi nodi bod gan fwyafrif o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol. Ychydig iawn o ddisgyblion sydd â datganiad o anghenion dysgu ychwanegol. Nid oes unrhyw ddisgyblion yn siarad Cymraeg fel eu mamiaith.
Cam 1: Arfarnu’r cwricwlwm presennol o fewn trefniadau hunanarfarnu ehangach
Yn dilyn hunanarfarniad trylwyr o’r cwricwlwm yn 2012, a oedd yn cynnwys yr holl randdeiliaid, nododd uwch arweinwyr fod lefelau uchel o ymddieithrio ymhlith disgyblion a lefelau isel o bresenoldeb yn bryderon sylweddol. Arfarnodd arweinwyr nad oedd addysgu, dysgu a’r cwricwlwm yn ennyn diddordeb disgyblion yn ddigon nac yn bodloni eu hanghenion yn llawn. Daethant i’r casgliad:
- fod y rhan fwyaf o athrawon yn trefnu’r amgylchedd dysgu i gefnogi addysgu dosbarth cyfan heb lawer o hyblygrwydd, os o gwbl, bod arddangosfeydd ystafell ddosbarth wedi’u cynhyrchu gan gyfrifiadur o wefannau a bod ystafelloedd yn orlawn
- mai proses o drosglwyddo gwybodaeth i ddisgyblion oedd addysgu ar y cyfan, a oedd yn golygu bod disgyblion yn arsylwi gweithgareddau ymarferol yn hytrach na’u profi’n uniongyrchol
- bod athrawon yn gwahaniaethu trwy ganlyniad yn bennaf, yn hytrach na gallu
- bod marcio gwaith disgyblion yn cael effaith fach ar wella safonau
- bod amcanion dysgu a meini prawf llwyddiant hir yn methu symud y dysgu ymlaen
- bod athrawon yn cyflwyno’r cwricwlwm trwy amserlenni penodedig a bod y rhan fwyaf o athrawon yn ailddefnyddio’r un cynlluniau gwersi yn benodol i bwnc flwyddyn ar ôl blwyddyn
- bod cyfleoedd i ddatblygu medrau meddwl ac annibyniaeth disgyblion yn gyfyngedig
Ers hynny, mae’r ysgol wedi mynd i’r afael â’r materion hyn ac wedi datblygu cwricwlwm bywiog ac arloesol yn seiliedig ar fedrau trwy werthfawrogi llais y disgybl a’i rôl mewn cynllunio’r cwricwlwm. Mae’r ysgol yn annog mentro ac arloesedd gan staff i wella deilliannau ar gyfer disgyblion.
Cam 2: Cynllunio a pharatoi ar gyfer newid – datblygu ymagwedd thematig, yn cael ei harwain gan blant, at addysgu
Ym mis Medi 2012, cyflwynodd yr ysgol gynllunio thematig, a oedd yn canolbwyntio ar lythrennedd i ddechrau. Rhoddodd athrawon gyfrifoldeb i ddisgyblion ddewis nofel neu destun, ac wedyn aethant ati i gynllunio gweithgareddau trawsgwricwlaidd o’r rhain.
Roedd yr ysgol yn rhoi lle canolog i lais y disgybl yn yr holl gynllunio a dysgu. Dechreuodd profiadau gael eu harwain gan ddisgyblion yn bennaf trwy gyfarfodydd bwrdd rheolaidd, yn cynnwys athrawon dosbarth a disgyblion. Cyn y cyfarfodydd, nododd athrawon y medrau yr oedd angen i’r dosbarth ymdrin â nhw, ac wedyn bu’r athrawon a’r disgyblion yn trafod cynnwys gwersi i ddod. Rhoddodd hyn lawer o reolaeth i ddisgyblion dros eu dysgu ac arweiniodd at ymgysylltu gwell.
Bu staff yn datblygu cynllunio thematig ymhellach i gynnwys ‘profiadau dysgu dilys’ gyda disgyblion yn dechrau meysydd astudio yn seiliedig ar ddigwyddiadau bywyd go iawn. Er enghraifft, mae disgyblion yn gwylio rhaglenni newyddion plant gyda’i gilydd yn rheolaidd ac yn defnyddio hyn i benderfynu beth hoffent ei archwilio nesaf yn eu dysgu. Mae athrawon yn cynllunio cwricwlwm sy’n seiliedig ar fedrau trwy’r meysydd dysgu a phrofiad gyda ffocws ar y pedwar diben.
Sgaffaldiau i gefnogi dysgu annibynnol
Mae athrawon yn defnyddio ystod o strategaethau i ddatblygu medrau meddwl disgyblion ar draws y cwricwlwm, er enghraifft trwy ddefnyddio hetiau meddwl, mapiau meddwl ac allweddi meddwl. Mae’r ysgol hefyd yn datblygu ymwybyddiaeth disgyblion ohonyn nhw eu hunain fel dysgwyr trwy eu hymagwedd eu hunain, yn seiliedig ar gyfres o gymeriadau o ‘Planet Thunk’.
Mae staff yn cynllunio ar y cyd i wella’r amgylchedd dysgu i sicrhau bod gweithgareddau’n darparu cyfleoedd da i ddatblygu’r pedwar diben yn effeithiol.
Er enghraifft:
- Mae’r ysgol wedi gosod byrddau crwn yn lle desgiau sgwâr i annog a hwyluso dysgu ar y cyd. Mae hyn wedi cael effaith gadarnhaol ar ddatblygu gallu disgyblion i gymryd rhan yn llawn yn eu gwaith.
- Mae gan bob ystafell ddosbarth ardal ddynodedig ar gyfer archwilio a darganfod trwy gyfleoedd creadigol. Mae disgyblion yn creu problem ddysgu ddilys i ymchwilio, cynllunio gweithredu, creu a phrofi yn erbyn set o feini prawf llwyddiant. Er enghraifft, cynlluniodd disgyblion loches geodesig frys ar gyfer ffoaduriaid, yn ogystal â barcutiaid sy’n hedfan mewn tywydd eithafol am gyfnod amser mesuradwy.
- Mae athrawon yn cynllunio ar gyfer defnyddio ‘parthau dysgu annibynnol’ bob dydd i ddatblygu Disgyblion Annibynnol Iawn, sy’n cael eu hadnabod fel VIP, yn y cyfnod sylfaen a chyfnod allweddol 2. Mae’r rhain yn rhoi cyfle i ddisgyblion weithio’n annibynnol ac ar y cyd mewn amgylchedd hunanreoledig. Mae’r parthau’n galluogi disgyblion i atgyfnerthu ac ymarfer medrau a addysgwyd a throsglwyddo gwybodaeth, er enghraifft trwy ddefnyddio offer fel sgaffald i ymestyn ac arfarnu eu gwaith.
- Mae gweithgareddau Amser MAD (Gwneud Gwahaniaeth) VIP cynlluniedig yn galluogi disgyblion i ddatblygu meddylfryd o gyfrifoldeb tuag at eu nodau dysgu penodol eu hunain.
- Mae athrawon yn creu arddangosfeydd rhagorol i annog dyheadau disgyblion, trwy ddathlu eu gwaith a sgaffaldio eu dysgu.
Mae’r cwricwlwm yn canolbwyntio ar ddysgu sy’n seiliedig ar fedrau heb gynlluniau gwaith, ac mae disgyblion yn penderfynu beth mae arnynt eisiau ei ddysgu, a sut. Mae hyn yn sicrhau bod dysgu’n parhau i fod yn ddilys i brofiadau’r disgybl ac yn newid yn unol â’u diddordebau.
Cam 3: Cyflawni newid – ymgorffori’r pedwar diben
Mae polisi addysgu a dysgu’r ysgol yn cynnwys ffocws clir ar baratoi disgyblion i fod yn ddysgwyr gweithredol a hyblyg a meddylwyr hyderus a beirniadol sy’n gweithio’n effeithiol i ddatrys problemau bywyd go iawn. Mae’r ddogfen ddefnyddiol hon yn rhoi arweiniad clir i bob aelod newydd o staff ar sut mae arweinwyr yn disgwyl iddynt ymdrin ag addysgu yn yr ysgol.
Mae addysgeg yn yr ysgol yn allweddol i ddatblygu’r pedwar diben. Mae athrawon yn rhoi cyfle rheolaidd i ddisgyblion ddysgu gan arbenigwyr fel cyfrifwyr a pheirianwyr, sy’n mynd â nhw y tu hwnt i ffiniau’r amgylchedd ysgol uniongyrchol. Mae hyn yn galluogi disgyblion i ddatblygu’r medrau angenrheidiol i fod yn ddinasyddion moesegol, gwybodus yng Nghymru a’r byd.
Mae athrawon yn trefnu gweithgareddau gwahaniaethol cynlluniedig o amgylch grwpiau bach sy’n newid yn rheolaidd i adlewyrchu cynnydd ac anghenion disgyblion unigol. Mae’r dull addysgu hwn yn cymell ac ennyn diddordeb disgyblion, yn hyrwyddo her ac yn sicrhau profiadau dysgu cadarnhaol. Mae bwriadau dysgu a meini prawf llwyddiant yn glir, ac fe gaiff disgyblion eu hannog i gysylltu’r rhain â’r pedwar diben. Mae staff yn darparu adborth buddiol i sgaffaldio dysgu disgyblion a’u herio i arfarnu i ba raddau y maent wedi bodloni’r pedwar diben.
Mae athrawon yn annog annibyniaeth gan ddefnyddio’r parthau dysgu. Mae gweithgareddau’n galluogi disgyblion i atgyfnerthu gwybodaeth a datblygu strategaethau ar gyfer datrys problemau. Mae’r rhain yn datblygu meddylfryd o dwf ac yn lleihau ofn disgyblion o fethu trwy ymagweddau ar y cyd at ddysgu darganfyddol ac ymchwiliol. Mae’r parthau dysgu’n cyfrannu’n effeithiol at ddatblygu disgyblion mentrus a hyderus.
Mae athrawon yn cynllunio cyfleoedd rheolaidd ar gyfer datblygu medrau creadigol ac entrepreneuraidd disgyblion. Mae ‘Heriau’r Pennaeth’ bob hanner tymor yn annog disgyblion i ymgorffori’r medrau hyn trwy feddwl yn feirniadol a datblygu cynnyrch terfynol. Mae’r ysgol wedi datblygu ei hamgylchedd yn yr awyr agored yn dda ac mae gan ddisgyblion fynediad at ardal Ysgol Goedwig a gardd eang. Mae hyn yn cynorthwyo disgyblion i ddysgu yn yr awyr agored ac yn eu helpu i ddeall pwysigrwydd cyfrannu at greu byd cynaliadwy.
Mae pob un o’r disgyblion a’r staff yn annog ei gilydd i sgwrsio yn Gymraeg. Mae’r ysgol yn mynd ati i hyrwyddo treftadaeth a diwylliant Cymru, sydd â lle cadarn ar draws y cwricwlwm. Mae prosiectau Gwyddoniaeth, Technoleg, Peirianneg a Mathemateg (STEM) wedi’u gwreiddio mewn enghreifftiau o benseiri, gwyddonwyr, peirianwyr a strwythurau yng Nghymru. Mae llysgenhadon STEM lleol o Gymru yn ymweld â’r ysgol yn rheolaidd i ysbrydoli disgyblion.
Mae ystafell ddysgu ddigidol ddynodedig yr ysgol (Digi-Den) yn rhoi cyfle i ddisgyblion elwa ar amrywiaeth o liniaduron, cyfrifiaduron llechen a thechnolegau digidol eraill y mae disgyblion yn eu defnyddio i ddatblygu eu medrau yn annibynnol. Fel rhan o’r prosiect Ysgolion Arweiniol Creadigol, mae llysgenhadon STEM yn gweithio ochr yn ochr â disgyblion eraill i ddatblygu’r defnydd o roboteg syml. O ganlyniad, mae’r ysgol yn paratoi disgyblion yn dda trwy ddatblygu medrau dysgu gydol oes, annibynnol y maent yn eu defnyddio yng ngham nesaf eu haddysg a’r gweithle.