Mae’r Awdurdod lleol yn creu gwasanaeth Addysg a Phlant cwbl integredig

---

Awdurdod lleol yng Ngogledd Cymru yw Cyngor Sir Ddinbych sydd â chyfanswm poblogaeth o 94,805. Mae’r sir yn ymestyn o gyrchfannau arfordirol Y Rhyl a Phrestatyn trwy drefi hanesyddol Llanelwy, Dinbych a Rhuthun a Bryniau Clwyd, i Ddyffryn Dyfrdwy a threfi Llangollen a Chorwen.  Mae’r awdurdod lleol yn cynnal wyth ysgol uwchradd, 47 o ysgolion cynradd, dwy ysgol arbennig ac uned cyfeirio disgyblion.

Prif uchelgais Cyngor Sir Ddinbych yw gwneud gwahaniaeth sylweddol a pharhaus i bobl a chymunedau Sir Ddinbych.  Mae’r cyngor wedi cynnal ei safle fel un o’r Cynghorau sy’n perfformio orau yng Nghymru er gwaethaf hinsawdd heriol o newid parhaus a llai o adnoddau ariannol.  Hefyd, mae wedi cynnal ei ymrwymiad i wella’r cynnig i’w drigolion a chynnal ei enw da am gyflwyno gwasanaethau effeithiol ac effeithlon.  Yr uchelgais hon yw’r llinyn aur, annatod, sy’n cysylltu’r cyfeiriad strategol â chyflwyno gweithredol.  Yng nghyd-destun Gwasanaethau Addysg a Phlant, mae’n ategu’r ymrwymiad i wella canlyniadau addysg a chadw plant yn ddiogel rhag niwed.  Mae hyn wedi bod yn ysgogiad allweddol o ran dylanwadu ar y penderfyniadau am arweinyddiaeth strategol a gweithredol a wna’r gwasanaeth.

Cadarnhawyd cryfder y dull hwn gan y barnau a ddyfarnwyd yn arolygiadau Estyn yn 2012 a 2018.  Yn y ddau arolygiad, dyfarnwyd barn ‘Rhagorol’ i Sir Ddinbych ar gyfer arweinyddiaeth a rheolaeth. 

Dyma a adroddwyd yn arolygiad 2018:

mae’r cynllun corfforaethol yn dangos ymrwymiad clir y cyngor i wella addysg, ac un o’i bum prif amcan oedd datblygu Sir Ddinbych fel ‘man lle bydd pobl iau eisiau byw a gweithio a chael y medrau i wneud hynny

Adroddodd hefyd:

Dros gyfnod, mae uwch arweinyddiaeth gref iawn yn yr awdurdod lleol wedi sicrhau ffocws penderfynol ar wella darpariaeth a deilliannau i ddysgwyr.  Un o effeithiau hynod effeithiol hyn yw’r ffordd y mae arweinwyr wedi dangos yr hyder i uno’r gwasanaeth addysg a’r gwasanaeth plant yn ddiweddar yn un adran gyfunol i gyflwyno gwasanaeth integredig cydlynus ac effeithlon.  Mae hyn yn cael effaith gadarnhaol iawn ar y ddarpariaeth sydd ar gael i blant a phobl ifanc, ac effaith fuddiol ar les dysgwyr

Yn 2015, penderfynodd y Cyngor uno Gwasanaethau Addysg a Phlant a Theuluoedd o dan un Pennaeth Gwasanaeth.  Ym mis Ebrill 2016, lansiwyd Gwasanaethau Addysg a Phlant yn swyddogol.  Mae cyd-destun Sir Ddinbych yn bwysig er mwyn deall y rhesymeg ar gyfer uno’r gwasanaethau, a’r dull o wneud hynny.  Ar y cychwyn, roedd yn cael ei gydnabod a’i ddeall bod angen dull sensitif ac ystyriol wrth uno dau wasanaeth oedd â risg uchel; a byddai hyn yn newid mawr o ran cyflwyno gwasanaethau.  Felly, cafodd y gyfarwyddeb a’r rhesymeg strategol eu cyfleu’n ofalus gan y Prif Weithredwr ac Uwch Swyddogion eraill.  I ddechrau, trwy’r broses gyfathrebu ac ymgynghori, fe’i gwnaed yn glir nad diben yr uno yn syml oedd dod â dau wasanaeth at ei gilydd o dan reolaeth un Pennaeth Gwasanaeth, ond eu hintegreiddio’n llawn i sicrhau dull cydlynol ac unedig, er mwyn darparu gwasanaethau gwell i blant a phobl ifanc. Cynlluniwyd yn ofalus ar gyfer yr uno, ac fe gafodd y rhesymeg ar gyfer uno’r ddau wasanaeth ei chyfleu’n glir iawn.  Mae llwyddiant yr uno wedi dibynnu ar gydnabod pwysigrwydd y canlynol:

• Diwylliant
• Cyfle
• Cyfathrebu, Ymgynghori, Ymgysylltu a Gweithredu
• Arfarnu Parhaus
• Meithrin Perthnasoedd

Diwylliant y sefydliad (Gwerthoedd/Egwyddorion)

Mae glynu at werthoedd gwasanaethau cyhoeddus wedi bod wrth wraidd ymgysylltu â thrigolion (gan gynnwys plant a phobl ifanc); a bu’n nodwedd allweddol o’r dull arwain trwy’r Cyngor a’r broses gynllunio gorfforaethol.  Mae’r Cyngor yn credu’n gryf mewn datblygu diwylliant un gwasanaeth cyhoeddus.  Felly, roedd disgwyliad sefydledig eisoes y byddai gwasanaethau’n gweithio gyda’i gilydd ac yn gweithio gyda phartneriaid a gyda’r gymuned ehangach.  Roedd disgwyliad o wasanaethau hefyd fod strwythurau’n hyblyg ac yn gallu addasu’n rhwydd er mwyn darparu ar gyfer newid mewn disgwyliadau a blaenoriaethau.

Cyfle

Cyflwynwyd cyfle o ganlyniad i ddiwylliant aeddfed a sefydledig y sefydliad, ond hefyd y disgwyliadau a gyflwynwyd trwy newid deddfwriaeth:

• Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant Cymru
• Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol
• Y diwygio a ragwelir o ran ADY (Anghenion Dysgu Ychwanegol)

• Disgwyliadau cynyddol o ran gweithio’n rhanbarthol

Roedd yr egwyddorion allweddol sy’n ategu’r ddeddfwriaeth uchod gyda’i gilydd yn cefnogi’r rhesymeg dros uno, gan ei bod yn amlwg fod ffocws ar y cyd ar sicrhau:

• Mai anghenion y plentyn neu’r person ifanc sydd wrth wraidd popeth a wnawn.
• Rhaid bod gan yr holl weithwyr proffesiynol sy’n gweithio gyda phlant a phobl ifanc gyfrifoldeb ar y cyd i weithio i atal angen rhag dwysáu.
• Bod pobl o bob oedran yn cael mwy o ddweud am y gofal a’r cymorth a gânt.

Yn y bôn, roedd uno’r ddau wasanaeth yn ddull synnwyr cyffredin i sicrhau bod:

• Yr holl weithwyr proffesiynol sy’n gweithio gyda phlant a phobl ifanc yn cyflawni eu cyfrifoldeb ar y cyd i weithio i atal angen rhag dwysáu.
• Yr holl weithwyr proffesiynol yn deall eu dyletswydd i gyfrannu at ddarparu’r dysgu gorau, a chynnig gofal a chymorth mewn ffordd sy’n bodloni anghenion yr unigolyn a’r teulu yn y ffordd orau.

Cyfathrebu, Ymgynghori, Ymgysylltu a Gweithredu

Ymchwil a pharatoi

Gwnaeth Uwch Swyddogion gryn dipyn o ymchwil a buont yn cymryd rhan mewn proses hir o baratoi.  Ystyriwyd modelau cyflwyno mewn Cynghorau eraill ledled y DU a rhoddwyd cryn dipyn o sylw i ehangder y cyfrifoldeb y byddai uwch arweinwyr yn y gwasanaeth yn atebol amdano, yn enwedig yng nghyd-destun newid deddfwriaeth.  Rhoddwyd cryn dipyn o ystyriaeth i sut beth fyddai’r strwythur gweithredol.  Sefydlwyd bwrdd gan y Cyfarwyddwr Corfforaethol i oruchwylio datblygu a gweithredu, a chafwyd cynrychiolaeth o blith Aelodau Etholedig allweddol.

Cyfathrebu ac Ymgysylltu

Ysgrifennwyd papur Ymgynghori/Ymgysylltu a’i rannu’n eang.  Esboniodd hyn y rhesymeg ar gyfer y cynnig yn glir, y newidiadau i’r strwythur gweithredol a’r amserlen ar gyfer yr ailstrwythuro.  Ar yr adeg honno, roedd y ffocws yn ‘gyfuniad’ o dîm rheoli’r adran.  Roedd gwahaniaethu clir rhwng y staff hynny yr ymgynghorwyd â nhw o ganlyniad i effaith uniongyrchol arnynt; a’r staff hynny a oedd yn derbyn gohebiaeth fel rhan o strategaeth ymgysylltu.  Cafodd Aelodau Etholedig a’r Undebau Llafur eu cynnwys; ac ar yr adeg hon, ni chafwyd unrhyw ymateb negyddol na  gwrthwynebol gan unrhyw ochr.

Yn ychwanegol, rhoddwyd cyfle i staff yn y ddau wasanaeth ar wahân gyfarfod a rhannu elfennau cyffredin a nodi cyfle ar gyfer dull ar y cyd.  Gwnaed hyn trwy gyfres o ‘Ddiwrnodau i Ffwrdd’ wedi’u trefnu, a mynychodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol, y ddau Bennaeth Gwasanaeth a’r Aelod Arweiniol y rhain.

Gweithredu

Yn ystod y misoedd cyntaf, datblygodd y gwasanaeth y canlynol:

• Un Cynllun Busnes gyda blaenoriaethau ar y cyd i gefnogi cyflwyno’r Cynllun Corfforaethol.
• Un tîm arweinyddiaeth.
• Cyfarfodydd rheoli un gwasanaeth.
• Cyfarfodydd a chyfleoedd dysgu staff un gwasanaeth.
• Dull cydlynol a chydlynus o weithio gyda phartneriaid fel Iechyd.
• Atgyfnerthu meysydd gwasanaeth ymyrraeth gynnar ac atal trwy ddod â thimau at ei gilydd.
• Dull mwy cydlynus o gyflwyno gwasanaethau ar gyfer plant unigol a’u teuluoedd.

Ym mis Mai 2017, rhoddodd y strwythur a’r dull o gyflwyno gwasanaethau ragor o gyfle ar gyfer atgyfnerthu mewn nifer o feysydd, sef:

• Y rhyngwyneb rhwng darpariaeth i blant a phobl ifanc ag anghenion dysgu ychwanegol a darpariaeth ar gyfer y rheiny ag anableddau.
• Dulliau o gynnig darpariaeth seibiant a lleoliadau y tu allan i’r sir.
• Y cysylltiad rhwng gwasanaethau therapiwtig a gynigir a’r gwasanaeth cwnsela mewn ysgolion.
• Dulliau o gynnig darpariaeth y blynyddoedd cynnar i gefnogi parodrwydd ar gyfer yr ysgol.
• Rhaglen hyfforddi gydlynus ar gyfer pawb sy’n gysylltiedig â gweithio gyda Phlant a Phobl Ifanc, gan gynnwys Llywodraethwyr, o amgylch themâu allweddol, e.e. diogelu, ymlyniad, rheoli ymddygiad.
• Proses dderbyn yr ysgol o ran plant sy’n derbyn gofal, a disgyblion sy’n agored i niwed.
• Cymorth i ofalwyr ifanc.
• Trefniadau cludiant ysgol i gynorthwyo disgyblion ag anghenion dysgu ychwanegol a’r rhai sydd fwyaf agored i niwed.
• Cydlynu ymateb i anghenion cymhleth o ran yr Addysg a’r Gofal Cymdeithasol a gynigir.

Cafodd y cyfleoedd hyn eu nodi nid yn unig gan aelodau o’r tîm rheoli, ond roeddent yn themâu cyffredin a drafodwyd yn niwrnodau i ffwrdd y gwasanaeth.  Ar yr adeg hon, roedd yn galonogol fod staff yn ymgymryd yn rhagweithiol â nodi meysydd i’w datblygu.  Roedd yn glir fod cydnabyddiaeth gyffredinol pe bai mantais lawn yn cael ei chymryd o’r cyfleoedd a gyflwynir yn sgil creu un gwasanaeth, fod angen i staff feddwl mewn ffordd fwy cyfannol am gyflwyno’r gwasanaeth i blant a’u teuluoedd, gan fod pryder y gall cynnig heb ei gydlynu achosi dryswch a chael effaith negyddol ar blant a phobl ifanc.

Datblygwyd y meysydd canlynol ymhellach:

• Addysg, Adnoddau a Chymorth
• Addysg
• Ymyrraeth Gynnar, Atal, Iechyd a Lles
• Gwasanaethau Statudol

Arfarnu

O ganlyniad i lefel y risg a nodwyd ar ddechrau’r broses, cafodd cynnydd yr uno ei adolygu a’i arfarnu’n rheolaidd trwy’r canlynol:

• Prawf Sicrwydd
• Craffu gan Aelodau Etholedig
• Craffu Corfforaethol

Yn ychwanegol, rhoddwyd y wybodaeth ddiweddaraf i AGC ac Estyn fel rhan o’r broses ar gyfer cyfarfod bob tymor.  Fe wnaeth hyn nid yn unig sicrhau rheoli risg yn drylwyr, ond llwyddodd i gynnal lefel o ymgysylltu parhaus gan bartïon perthnasol hefyd.

Meithrin Perthnasoedd

Rhoddwyd ystyriaeth ofalus i leddfu gorbryder a grëwyd yn sgil ailstrwythuro’r gwasanaeth yn sylweddol.  Rhoddwyd nifer o gyfleoedd i staff ddod i adnabod ei gilydd; ac roedd ffocws allweddol ar sicrhau bod gan staff ddealltwriaeth well o rolau a chyfrifoldebau ei gilydd.  Roedd yr holl gyfathrebu yn canolbwyntio ar dawelu meddwl staff mai ‘uno’ neu ‘gyfuno’ gwasanaethau oedd hyn, nid cymryd rheolaeth ohonynt.

Effaith

At ei gilydd, mae’r Gwasanaeth wedi cyflawni ei uchelgais i gyflwyno cynnig gwasanaeth cydlynol a chydlynus yn strategol ac yn weithredol.  Dyma fu effaith hyn:

• Gwella cynllunio strategol, cyflwyno gweithredol a blaenoriaethu adnoddau.
• Cyfathrebu mwy effeithiol ar draws pob tîm yn y gwasanaeth, a rhannu gwybodaeth ac arbenigedd.
• Cynnig gwell o ran hyfforddiant a chyfle cynyddol i rannu dysgu o ganlyniad i hygyrchedd cynyddol at ystod fwy eang ac amrywiol o wybodaeth ac arbenigedd.
• Cyfleu a deall angen yn well.
• Nodi disgyblion sy’n agored i niwed yn gynnar a chymorth cydlynus yn yr ysgol a’r tu allan.

Yn ychwanegol, ar gyfer grwpiau penodol o blant a phobl ifanc, mae un gwasanaeth wedi galluogi ymateb mwy pwrpasol i heriau cymhleth, sef:

• Plant sydd mewn perygl o ddioddef yn sgil cam-fanteisio’n rhywiol ar blant
• Plant ag anabledd
• Plant sy’n arddangos ymddygiadau cymhleth a heriol.

Felly, gellir cyflwyno tystiolaeth i ddangos bod hyn wedi arwain at:

• Amgylchedd dysgu gwell.
• Gwella’r addysgu a’r dysgu a gynigir yn barhaus.
• Cynnig gofal a chymorth sy’n cael ei lywio’n well ac yn gwella’n barhaus.

Ac yn olaf

Cymerwyd dau bwynt dysgu arwyddocaol o’r profiad hwn, sef:

• Rhaid i ddull fel hyn fod yn rhan o weledigaeth ac ymrwymiad cyffredinol y cyngor. Ni fydd gosod templed yn gweithio.
• Ni ellir tanamcangyfrif pwysigrwydd meithrin perthynas a sicrhau ymgysylltiad staff.

---