Mae creu parth dysgu yn arwain at newidiadau cadarnhaol o ran ymgysylltiad disgyblion
Quick links:
Cyd-destun
Mae Ysgol Gynradd Gymunedol Gwndy ym mhentref Gwndy, rhwng Casnewydd a Chil-y-coed. Mae 320 o ddisgyblion ar y gofrestr, gan gynnwys 45 o ddisgyblion meithrin rhan-amser. Mae chwech o ddosbarthiadau un oedran, a phedwar dosbarth oedran cymysg.
Mae ychydig iawn o’r disgyblion yn gymwys am brydau ysgol am ddim. Mae bron pob un o’r disgyblion yn wyn Prydeinig ac yn dod o gartrefi Saesneg; nid oes unrhyw ddisgyblion yn siarad Cymraeg gartref. Ychydig iawn o ddisgyblion sy’n siarad Saesneg fel iaith ychwanegol.
Mae’r ysgol yn nodi bod gan rai o’i disgyblion anghenion dysgu ychwanegol, ac mae gan ychydig iawn o ddisgyblion ddatganiad o anghenion dysgu ychwanegol.
Cam 1: Arfarnu’r cwricwlwm presennol o fewn trefniadau hunanarfarnu ehangach – cynnwys y cwricwlwm ac asesu
Nododd uwch arweinwyr a staff fod blaenoriaeth yn cael ei rhoi i wella ymgysylltiad disgyblion â’r cwricwlwm. Roeddent yn cydnabod nad oedd eu darpariaeth yn datblygu medrau dysgu’n annibynnol disgyblion yn ddigonol nac yn rhoi cyfle i ddisgyblion benderfynu beth roeddent yn ei ddysgu, a sut. Yn ychwanegol, teimlai’r ysgol fod angen ymagwedd newydd at gynllunio a chyflwyno wrth gyflwyno cwricwlwm yn seiliedig ar fedrau.
Mae uwch arweinwyr yn cynnwys pob un o’r staff mewn arwain ac arfarnu newid. Mae pob un o’r athrawon yn gweithio mewn timau cwricwlwm yn ôl y grwpiau blwyddyn y maent yn eu haddysgu. Yn ystod y flwyddyn gyntaf o newid, neilltuodd uwch arweinwyr dri diwrnod digyswllt dilynol i bob tîm i arfarnu cwricwlwm yr ysgol a datblygu ymagwedd yn fwy seiliedig ar fedrau. O ganlyniad, cafwyd map cwricwlwm strategol a oedd yn amlinellu datblygiad medrau disgyblion dros gylch dwy flynedd.
Ym Mlwyddyn 2, fe wnaeth uwch arweinwyr ryddhau athrawon yn eu timau cwricwlwm am ddeuddydd arall. Ar ddiwedd y cyfnod hwn, roedd gan yr ysgol gynllun systematig a dilyniadol ar gyfer datblygu medrau disgyblion trwy gyd-destunau ym mhob pwnc a maes dysgu.
Cam 2: Cynllunio a pharatoi ar gyfer newid
Galluogodd staff y disgyblion i gymryd mwy o reolaeth o’u dysgu eu hunain, a ysgogwyd gan gyflwyno cwricwlwm yn seiliedig ar fedrau. Fe wnaeth uwch arweinwyr ac athrawon ar ddiwedd cyfnod allweddol 2 ymweld ag ysgol gynradd leol i arsylwi’r modd yr oedd athrawon wedi addasu eu hamgylchedd dysgu i annog annibyniaeth disgyblion. Yn dilyn yr ymweliad, fe wnaethant fireinio’r syniadau i weddu i’w hamgylchedd ac wedyn cynllunio adnewyddu ardal a rannwyd ar gyfer Blwyddyn 5 a Blwyddyn 6 i greu ‘parth dysgu’.
Mae’r parth dysgu yn rhoi cyfle i ddisgyblion hŷn gwblhau gweithgareddau yn annibynnol ac i ffwrdd o’r brif ystafell ddosbarth. Mae’r gweithgareddau hyn yn adeiladu ar y medrau a addysgwyd yn ystod sesiynau Saesneg, mathemateg a gwyddoniaeth. Mae’r parth wedi’i drefnu yn bum rhan wahanol, sef: llythrennedd, rhifedd, gwyddoniaeth, y Gymraeg a’r cyfryngau. Caiff natur a ffocws y parthau hyn eu hadolygu’n gyson gan athrawon a disgyblion. Maent yn gweithio gyda’i gilydd i gynllunio pum lefel her â chodau lliw ar gyfer pob gweithgaredd, gydag athrawon yn annog disgyblion i ddewis y lefel sy’n addas ar eu cyfer. Mae athrawon yn cyflwyno pob un o weithgareddau’r parth ar ddechrau pythefnos fel bod disgyblion yn deall beth i’w wneud a’r safonau sy’n ddisgwyliedig ohonynt. O ganlyniad, mae bron pob un o’r disgyblion yn datblygu safonau uchel o ddysgu annibynnol a chydweithredol ac mae lefelau ymgysylltu â disgyblion wedi codi.
Wrth wneud newidiadau i’r cwricwlwm, mae uwch arweinwyr yn darparu amser rhyddhau digyswllt ar gyfer athrawon i ysgogi newid a chreu diwylliant o hunanfyfyrio ac ymddiriedaeth ar y ddwy ochr. Maent yn goruchwylio gwaith timau’r cwricwlwm i sicrhau ymagwedd gyson a’u cynorthwyo o ran bodloni graddfeydd amser cytûn. I hwyluso hyn, lleihaodd llywodraethwyr ymrwymiad addysgu’r dirprwy bennaeth i’w galluogi i oruchwylio datblygiad y cwricwlwm newydd a chefnogi cynllunio athrawon. Roedd y rôl hon yn hanfodol o ran sicrhau cynnydd cyflym ac effeithiol y newid i’r cwricwlwm.
Mae uwch arweinwyr yn annog pob un o’r staff i arbrofi, dysgu oddi wrth arfer dda bresennol yn yr ysgol a thu hwnt, a chymryd cyfrifoldeb am fyfyrio ar eu harfer broffesiynol eu hunain, a’i gwella. Ceir dealltwriaeth glir ymhlith pob un o’r staff fod rhaid i newidiadau i dechnegau addysgu a’r amgylchedd dysgu arwain at ddeilliannau gwell ar gyfer disgyblion.
Mae uwch arweinwyr yn sicrhau bod pob un o’r staff yn cymryd rhan mewn gweithgareddau hunanarfarnu ysgol gyfan trylwyr a’u bod yn gweld eu hunain fel rhan o’r broses. Mae uwch arweinwyr yn canolbwyntio gweithgareddau monitro ar egwyddor ‘tegwch, yn hytrach na chydraddoldeb’. Mae’r meysydd darpariaeth sydd angen eu datblygu fwyaf yn derbyn y lefelau uchaf o fonitro a chymorth. Fel rhan o hinsawdd o ymddiriedaeth broffesiynol ac ethos o fyfyrio a gwella, mae’r ymagwedd hon yn effeithiol wrth ysgogi newid a gwella darpariaeth. Mae pob un o’r staff yn hyfedr o ran defnyddio data a thechnegau hunanarfarnu, fel gwrando ar ddisgyblion, arsylwadau gwersi, teithiau dysgu a chraffu ar waith disgyblion.
Cam 3: Cyflawni newid
Mae uwch arweinwyr yn alinio elfennau o gynllun gwella’r ysgol yn ofalus â gofynion Dyfodol Llwyddiannus, (Donaldson, 2015). Er enghraifft, mae’r cynllun yn amlinellu camau gweithredu penodol i gynyddu annibyniaeth disgyblion, cyfoethogi eu profiadau dysgu a datblygu eu dawn greadigol. Mae hyn eisoes yn cael effaith sylweddol ar y ffordd y mae disgyblion yn dysgu. Er enghraifft, mae disgyblion yn siarad yn hyderus am y modd y maent yn datblygu eu dawn greadigol, er enghraifft wrth ddefnyddio drama i archwilio cymeriadau mewn stori.
Mae gwaith timau cwricwlwm yr ysgol yn canolbwyntio ar addasu’r ddarpariaeth ymhellach. Er enghraifft, mae athrawon y cyfnod sylfaen yn mapio medrau i alluogi disgyblion i gynllunio eu gweithgareddau manylach a’u gweithgareddau testun eu hunain gan ddefnyddio’r byrddau cynlluniau medrau dosbarth. Mae hyn yn helpu disgyblion i arwain agweddau ar eu dysgu eu hunain a datblygu eu medrau fel dysgwyr annibynnol. Yng nghyfnod allweddol 2, mae athrawon yn ymestyn y defnydd o heriau annibynnol gwahaniaethol i Flwyddyn 3 a Blwyddyn 4. Er nad oes mynediad at ofod ffisegol ar y cyd yn y dosbarthiadau hyn, mae tîm y cwricwlwm wedi gweithio’n ddychmygus i addasu’r ymagwedd yn unol â’r amgylchedd dysgu sydd ar gael. Mae hyn ar ffurf gweithgareddau gwyddoniaeth, mathemateg a llythrennedd annibynnol a gwahaniaethol sydd wedi’u lleoli yn y gofod y tu allan i’w hystafelloedd dosbarth.