Hyrwyddo brwdfrydedd dros ddefnyddio’r Gymraeg
Quick links:
Gwybodaeth am yr ysgol
-
Mae Ysgol Gynradd Gwndy wedi’i lleoli ym mhentref Gwndy sydd i’r de o’r M4 rhwng Casnewydd a Chil-y-coed. Rydym ni’n rhan o Glwstwr Cil-y-coed.
-
Mae 380 o ddisgyblion ar y gofrestr yn yr ysgol ar hyn o bryd.
-
Mae’n ysgol fynediad dau ddosbarth, gyda dosbarth meithrin yn y bore a’r prynhawn.
-
Mae chwech y cant o’r disgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim.
-
Mae gan un deg chwech y cant o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol.
Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol
-
Nodwyd bod yr ysgol yn Ysgol Rhwydwaith Arweiniol ar gyfer Cymraeg Ail Iaith yn 2019.
-
Dyfarnwyd Gwobr Arian Cymraeg Campus i’r ysgol ym mis Mai 2022.
-
Ymgymerodd y Cydlynydd Cymraeg â’r rôl yn 2020 ar ôl cyfnod sabothol o 12 wythnos yn 2018.
-
Mae’r pennaeth wedi bod yn ei swydd er mis Ionawr 2020.
-
Cynhaliwyd yr arolygiad diwethaf ym mis Mai 2023.
Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch
Er y tybiwyd bod y Gymraeg yn dda, ym mis Ionawr 2020, nododd yr UDRh fod angen gwella llafaredd Cymraeg ar draws yr ysgol a hyrwyddo’r defnydd o’r Gymraeg y tu allan i’r ystafell ddosbarth. O ganlyniad, datblygwyd ystod o strategaethau i gefnogi hyrwyddo’r Gymraeg yn gyson mewn gweithgareddau bob dydd. Amlygir disgyblion iau i’r Gymraeg bob dydd trwy ddefnyddio Fflic a Fflac, ac mae disgyblion yn arwain eu dysgu gan ddefnyddio model Helpwr Heddiw. Mae disgyblion yn gofyn ac yn ateb cwestiynau gyda’i gilydd. Mae staff yn hanfodol wrth gyflwyno Cymraeg achlysurol mewn arferion a gweithgareddau bob dydd, er enghraifft wrth fwyta byrbryd, arferion yn y bore ac amser mynd adref, ac yn ystod amseroedd chwarae. Caiff rhieni eu hannog i ddatblygu eu medrau llafaredd Cymraeg hefyd trwy fynychu digwyddiadau Dewch i Drio. Cynhelir y digwyddiadau hyn gan y Criw Cymraeg, a’u nod yw cyflwyno patrymau iaith sylfaenol i rieni er mwyn iddynt allu cefnogi defnydd eu plant o’r Gymraeg gartref.
Wrth i ddisgyblion symud ymlaen trwy’r ysgol, maent yn ymgymryd â mwy o gyfrifoldeb am ddefnyddio’r Gymraeg o gwmpas yr ysgol. Mae’r Criw Cymraeg yn chwarae gyda nhw yn ystod amser egwyl ac yn annog disgyblion i ddefnyddio’r Gymraeg y tu allan i’r ystafell ddosbarth. Mae pob un o’r staff yn defnyddio Cymraeg achlysurol ac yn cynllunio ar gyfer cyfleoedd i ddefnyddio’r Gymraeg ar draws y cwricwlwm. Mae disgyblion ‘Seren yr wythnos’ yn mynd â Draig Goch adref ac yn cael eu hannog i ysgrifennu am eu penwythnosau gan ddefnyddio patrymau Cymraeg cyfarwydd mewn dyddiadur sy’n mynd â’r iaith y tu hwnt i amgylchedd yr ysgol.
Caiff y disgyblion hynaf gyfle i fod yn aelodau o’r Criw Cymraeg. Arweinir y grŵp hwn gan CALU brwdfrydig iawn. Nod y Criw Cymraeg yw gwneud siarad Cymraeg yn ‘cŵl’. Maent yn defnyddio ystod eang o ddulliau, fel rhannu ‘ymadrodd y foment’ ar y cyfryngau cymdeithasol, gan herio staff i gofio defnyddio’r Gymraeg, cyflwyno gwasanaethau i’r ysgol gyfan, a rhannu arfer dda ag ysgolion eraill. Mae eu hesiampl wedi dylanwadu ar lawer o ddisgyblion sydd bellach yn annog cyfoedion ac oedolion i siarad Cymraeg. Mae hyn wedi cael effaith gadarnhaol sylweddol ar fedrau Cymraeg ar draws yr ysgol. Hefyd, mae gan yr ysgol Lysgenhadon Cymraeg sy’n cyfarfod ag ymwelwyr ac yn eu cyfarch. Mae’r pennaeth yn defnyddio’r Gymraeg mewn gwasanaethau, wrth gyfathrebu â rhieni ac yn ymdrechu i ddod o hyd i gyfleoedd i atgyfnerthu patrymau iaith a gyflwynwyd trwy ymadrodd y foment.
Mae ap iaith ar-lein wedi bod yn allweddol o ran hyrwyddo lefelau uchel o ymgysylltu wrth ddatblygu medrau llafaredd, darllen ac ysgrifennu disgyblion. Mae tystysgrifau wythnosol ar gyfer disgyblion a staff sy’n ymgysylltu’n dda. Caiff disgyblion hŷn gyfle i ddefnyddio’r ap yn yr ysgol, ond mae llawer o ddisgyblion a staff yn dewis ei ddefnyddio gartref, hefyd. Trwy gystadleuaeth gyfeillgar, mae disgyblion yn datblygu sylfaen geirfa eang.
Mae defnydd thematig o’r Gymraeg hefyd yn sbardun allweddol wrth ddatblygu cyfleoedd i ddisgyblion ddefnyddio’r Gymraeg mewn ystod o gyd-destunau dysgu, gan gynnwys ysgolion coedwig a sesiynau Addysg Gorfforol. Mae staff yn dod yn fwy medrus yn cynllunio ar gyfer cyflwyno’r Gymraeg trwy eu themâu yn hytrach na gwersi ar wahân. Mae disgyblion yn datblygu geirfa, gan ddefnyddio gemau a sesiynau llafaredd dyddiol. Er enghraifft, maent wedi mwynhau defnyddio eu Cymraeg i siarad am bobl enwog, ysgrifennu rapiau a pherfformio fel cyflwynwyr teledu. Mae defnyddio TGCh hefyd wedi hyrwyddo a datblygu’r defnydd o lafaredd Cymraeg wrth i ddisgyblion greu fideos ohonyn nhw eu hunain neu’i gilydd, a chynnig adborth gwerthfawr trwy hunanasesu ac asesu cyfoedion.
Pan fyddant allan o’r ysgol, mae llawer o ddisgyblion yn awyddus i ddefnyddio eu medrau Cymraeg yn ystod ymweliadau ysgol ac arosiadau preswyl.
Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?
Gall y rhan fwyaf o ddisgyblion yn yr ysgol ddefnyddio Cymraeg achlysurol yn hyderus mewn ystod o gyd-destunau. Wrth i ddisgyblion symud ymlaen trwy’r ysgol, maent yn datblygu ystod eang o ymadroddion pwrpasol a ddefnyddir ganddynt yn naturiol i gyfathrebu â’u cyfoedion a staff. Mae’r Gymraeg yn weladwy yn yr holl ofodau dysgu ac mae staff yn defnyddio’r Gymraeg yn rheolaidd y tu mewn i’r ystafelloedd dosbarth, a’r tu allan. Ceir ymdeimlad gwirioneddol o Gymreictod o fewn yr ysgol, ac mae disgyblion yn falch o siarad Cymraeg.
Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?
Fel Ysgol Rhwydwaith Dysgu (YRhD), mae’r ysgol wedi rhannu arfer orau gydag ysgolion eraill trwy gyfarfodydd lleol arweinwyr cwricwlwm a digwyddiad Dewch i Weld. Mae’r Criw Cymraeg wedi croesawu Criw Cymraeg o ysgol arall i rannu eu gwaith a’r hyn y maent wedi’i gyflawni. Mae’r ysgol hefyd wedi gweithio’n agos gydag ysgol glwstwr i rannu ei strategaethau mwyaf llwyddiannus.