Effeithiau Drama ar yr Iaith Lafar ac Ysgrifenedig
Quick links:
Gwybodaeth am yr ysgol
Mae Ysgol Gynradd Rhiwbeina yn ysgol sydd â thri dosbarth ym mhob grŵp blwyddyn, sy’n gwasanaethu cymuned faestrefol yn bennaf yng ngogledd Caerdydd. Mae 683 o ddisgyblion ar y gofrestr. Mae tua 2% yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim ac mae’r ysgol wedi nodi bod gan ryw 1% o’r disgyblion anghenion dysgu ychwanegol (ADY). Mae tua 3% yn siarad Saesneg fel iaith ychwanegol (SIY). Mae gan yr ysgol ethos creadigol cryf, ac mae’n ymfalchïo mewn creu cysylltiadau lleol a diwylliannol dilys o fewn cyd-destun trawsgwricwlaidd.
Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol
Mae treftadaeth hanesyddol gyfoethog yn Rhiwbeina a Chaerdydd ac mae’r ysgol wedi ceisio elwa ar hyn i gyfoethogi dealltwriaeth y disgyblion a’u hymdeimlad o berthyn i’w bro a’u treftadaeth.
Mae’r ysgol yn defnyddio dull ‘thematig’ yn seiliedig ar y dyniaethau fel y sbardun y tu ôl i’w cwricwlwm. Maent yn defnyddio drama yn effeithiol i wella cyfathrebu disgyblion ar lafar ac yn ysgrifenedig. Dros gyfnod amser sylweddol, mae nifer o’r staff wedi ymchwilio i ddigwyddiadau, lleoedd a phobl o amrywiaeth o gyfnodau. Maent yn defnyddio’r wybodaeth hon i greu ‘storïau’ hygyrch ac ysbrydoledig yn seiliedig ar ffeithiau. Mae ymchwil hanesyddol drylwyr, gan ddefnyddio llyfrgelloedd lleol a’r Swyddfa Cofnodion Gwladol, yn ategu’r dull hwn.
Trwy’r broses hon, mae’r ysgol wedi sefydlu cysylltiadau cryf â’r gymuned lle mae disgyblion yn ymweld yn rheolaidd â’r lleoedd y maent yn eu hastudio er mwyn atgyfnerthu ac ymestyn eu profiadau dysgu. Mae rhyngweithio ag aelodau o’r gymuned leol, busnesau, grwpiau cymunedol a gwasanaethau cyhoeddus wedi bod yn hanfodol wrth hwyluso’r dull hwn.
Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch
Bob hanner tymor, mae pob grŵp blwyddyn yn astudio testun newydd, yn canolbwyntio naill ai ar gyd-destunau lleol, cenedlaethol neu rai byd-eang.
Mae enghreifftiau’n cynnwys:
Lleol:
-
‘Y Tŷ Glo’, bywydau cymuned lofaol Trehafod ym 1900.
-
‘The Wenallt Warriors’, bywydau aelodau o lwyth Celtaidd y Silwriaid.
-
‘For King and Country’, bywydau trigolion Llandaf yn y Rhyfel Cartref yn y 1640au.
-
‘An Orphan’s Tale’, bywydau plant yn Oes Fictoria yng Nghaerdydd.
-
‘Keep Calm & Carry On’, bywydau plant a ymfudodd o Lundain i Riwbeina. Yn seiliedig ar adroddiad uniongyrchol rhywun pedair ugain mlwydd oed a ymfudodd i’r ardal o Tottenham.
Cenedlaethol:
-
‘Rebellion 1400’, bywydau’r rhai a oedd yn cefnogi gwrthryfel Owain Glyndŵr, cymerwyd o gofnodion hanesyddol.
-
‘Pudding Lane 1665’, bywydau trigolion Pudding Lane, a gymerwyd o’r Dreth Aelwyd yn ystod Tân Mawr Llundain.
-
‘Prisoner in the Keep’, bywydau dilynwyr Tywysogion Cymru ym 1066.
-
‘Raiders of the Storm’, bywydau Bartholomew Roberts a’i griw.
-
‘A Titanic Tragedy’, bywydau’r teithwyr a’r criw, a’r ymchwiliad dilynol.
Byd-eang:
-
‘Guardians of the Planet’, bywydau llwythi brodorol Amazon sydd dan fygythiad o ddatgoedwigo.
Ar gyfer pob un o’r testunau hyn, mae athrawon yn rhoi enwau cymeriadau dilys i ddisgyblion a gwybodaeth yn seiliedig ar ymchwil ar gyfer pob cyfnod. Wedyn, mae’r plant yn ‘byw’ fel eu cymeriad am yr hanner tymor cyfan, gan ddarganfod mwy wrth i’w stori ddatblygu, trwy ddefnyddio empathi ac ing. Caiff llawer o’u dealltwriaeth a’u hempathi eu creu yn ystod gweithgareddau drama a llafar a’u holrhain trwy waith ysgrifenedig yn yr ystafell ddosbarth.
Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?
Mae cyd-destunau a chymeriadau dilys yn galluogi’r plant i:
-
Ymgysylltu ar lefel ddyfnach â’u dysgu
-
Datblygu empathi
-
Dod yn ddysgwyr moesegol a gwybodus, yn unol â’r pedwar diben, er enghraifft ‘Rwy’n gwybod am fy niwylliant, fy nghymuned, fy nghymdeithas, a’r byd, yn awr ac yn y gorffennol’
-
Datblygu ansawdd eu hiaith lafar; mae’r chwarae rôl cynaledig yn galluogi plant i ‘guddio’ y tu ôl i’w cymeriad, gan felly ddatblygu hyder, rhuglder a mynegiant gwell
-
Archwilio materion a chyfyng-gyngor perthnasol Crefydd, Gwerthoedd a Moeseg mewn cyd-destun diogel
-
Cymryd perchnogaeth o’u cymeriadau, ‘teuluoedd a llwythi’, sy’n ennyn teimladau dwys, gan eu galluogi i archwilio gwrthdaro a’i ddatrys
-
Datblygu brwdfrydedd a chymhelliant ar gyfer ysgrifennu creadigol; ar ôl gweithgareddau drama, mae ymatebion disgyblion i ystod o ffurfiau ysgrifennu, fel dyddiaduron, barddoniaeth, storïau ac ysgrifennu perswadiol, yn gadarnhaol – gan eu bod ‘wedi’i brofi’, mae hyd yn oed dysgwyr amharod yn cael llawer o syniadau creadigol ac yn ymgysylltu’n dda â’u hysgrifennu
-
Datblygu ansawdd eu hiaith ysgrifenedig; mae’r sgaffaldiau a ddarperir gan y ddrama yn sicrhau bod gan y disgyblion fframwaith clir i roi dilyniant i’w hysgrifennu; mae hyn o fudd arbennig i ddisgyblion llai abl, ac yn ychwanegol, mae’r dull hwn yn cyflwyno terminoleg thematig sy’n rhoi’r eirfa i’r plant gyfoethogi eu hiaith a’u hysgrifennu
Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?
Rhannwyd yr arfer dda hon o fewn yr ysgol trwy gyflwyno gwersi enghreifftiol ac addysgu mewn timau. Hefyd, lledaenwyd arfer dda yn ehangach mewn cyfarfodydd cyswllt Iaith, Llythrennedd a Chyfathrebu (ILlCh) gydag ysgolion bwydo a’r ysgol uwchradd leol.