Dileu rhwystrau rhag dysgu trwy ddarparu’r iaith a’r strategaethau i ddisgyblion i drafod eu hemosiynau
Quick links:
Gwybodaeth am yr ysgol
Mae Ysgol Gynradd Waun Wen yn ysgol canol dinas yn Abertawe.
- 202 o ddisgyblion ar y gofrestr
- 93% o ddisgyblion o’r 20% o ardaloedd mwyaf difreintiedig yng Nghymru
- 47.5% yn gymwys i dderbyn prydau ysgol am ddim (cyfartaledd Cymru 21%)
- 42.8% yn dysgu Saesneg fel iaith ychwanegol (SIY)
- 25 o ieithoedd cartref yn yr ysgol
- 44.1% o ddisgyblion ar y gofrestr ADY
- Symudedd disgyblion -19.3% (Bl1-6) yn 21/22 (5ed uchaf yn Abertawe)
Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol
Mae’r ysgol yn wynebu heriau lu ac mae disgyblion yn cyrraedd y feithrinfa gyda medrau sydd ymhell islaw’r rheiny a ddisgwylir am eu hoedran. Mae cryn symudedd disgyblion yn digwydd, gyda disgyblion yn ymuno rhan o’r ffordd trwy gydol y flwyddyn ysgol a’u haddysg gynradd. Mae staff yn nodi materion sylweddol gydag iaith a geirfa disgyblion, gyda llawer yn dechrau’r ysgol heb allu cyfathrebu’n effeithiol, a heb y gallu i ganolbwyntio ac ymgysylltu. Yn aml, mae disgyblion yn dod i’r ysgol gydag anghenion emosiynol sy’n rhwystro’u gallu i gynnal ffocws a dysgu yn eu dosbarthiadau. Roedd arweinwyr yn cydnabod yr heriau hyn a’r angen i ddeall y materion penodol a oedd yn cael effaith negyddol ar gynnydd disgyblion. Er mwyn mynd i’r afael â’r rhain, datblygodd arweinwyr ddull ysgol gyfan i wella medrau cyfathrebu a geirfa, ynghyd â rhaglen i wella gallu disgyblion i adnabod eu hemosiynau a hunanreoli.
Mae staff yn cydnabod, os yw disgyblion yn teimlo’n ddiogel, bod cefnogaeth iddynt a’u bod yn gallu cyfathrebu, ac os yw lles yn cael ei roi wrth wraidd eu dysgu, yna byddant yn gallu canolbwyntio, dysgu a chael cyfle i lwyddo. Fe wnaeth Estyn gydnabod y cynnydd cryf y mae disgyblion yn ei wneud o’u mannau cychwyn.
Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch
Er mwyn gwella medrau cyfathrebu disgyblion, cynhaliwyd hyfforddiant ar gyfer staff er mwyn gwella’u gwybodaeth am haenau wrth gaffael geirfa. Yn ystod yr hyfforddiant, fodd bynnag, daeth yn amlwg nad oedd geirfa sylfaenol haen 1 gan y disgyblion. O ganlyniad, penderfynodd yr ysgol fynd i’r afael â’r mater hwn gyda dull ysgol gyfan. Fe wnaeth staff wella’u dealltwriaeth o’r ‘gadwyn gyfathrebu’ a sut i gyflwyno strategaethau a gweithgareddau i gefnogi caffael iaith a geirfa. Ar ddechrau unrhyw destun newydd mewn unrhyw bwnc, mae athrawon yn cynllunio gwers eirfa i addysgu’r geiriau y bydd eu hangen ar y disgyblion er mwyn deall y gweithgaredd. Mae hyn yn sicrhau bod yr holl ddisgyblion yn deall yn union beth sy’n cael ei addysgu.
Mae staff yn cynnal asesiadau cychwynnol o eirfa disgyblion yn y dosbarthiadau ieuengaf bob tymor yr hydref er mwyn sicrhau bod anghenion disgyblion yn cael eu hadnabod a’u bod yn darparu’r cymorth cywir, a phwrpasol weithiau.
Ceir llawer o ieithoedd a diwylliannau yn yr ysgol, ac felly caiff disgyblion newydd sy’n dysgu Saesneg fel Iaith Ychwanegol (SIY) eu hasesu, a gwneir staff yn ymwybodol o gefndir ieithyddol, addysgol a diwylliannol y disgyblion. Rhoddir blaenoriaeth i eirfa sylfaenol, medrau llafar a medrau llythrennedd cynnar gyda phwyslais ar ddysgu gweledol. Mae’r angen i bob disgybl ddatblygu ymdeimlad o berthyn o fewn yr ysgol yn flaenoriaeth hefyd, a chefnogir hyn gan ddisgyblion eraill a fydd yn dehongli, pan fo angen. Caiff ieithoedd gwahanol eu dathlu bob mis ar draws yr ysgol, ac anogir disgyblion i ddefnyddio’u hiaith gyntaf, pa bryd bynnag y bo modd.
Mae’r staff yn canolbwyntio hefyd ar gaffael iaith mewn gwersi mathemateg. Ar ddechrau cysyniad newydd, maent yn addysgu’r eirfa i’r disgyblion ar gyfer yr amcan hwnnw gyntaf. Defnyddir offer diriaethol a ‘modelu bar’ ar draws yr ysgol ym mhob grŵp oedran. Nid yw staff yn gweld y defnydd o offer fel cymorth i ddisgyblion sy’n cael anhawster gyda mathemateg, ond yn hytrach fel rhan o’r broses o ddatblygu’u dealltwriaeth o gysyniad mathemateg haniaethol a chefnogi gallu disgyblion i egluro’u gwaith a’u dysgu. Mae’r defnydd o offer diriaethol a gwersi geirfa yn galluogi’r holl grwpiau disgyblion, gan gynnwys y rheiny sy’n dysgu Saesneg fel iaith ychwanegol, i gael mynediad llawn i’r gwersi.
Mae system gwiriadau dyddiol ysgol gyfan yn cael ei defnyddio i nodi teimladau ac ymestyn geirfa fynegiannol disgyblion. Yn ogystal, mae pob dosbarth yn cael gwers empathi bob wythnos i wella gallu disgyblion i adnabod emosiynau, i allu eu disgrifio iddyn nhw’u hunain ac i rai eraill, ac i ddatblygu gweithredu cymdeithasol. Mae prosiectau drama llythrennedd creadigol yn datblygu hunanbarch a chyfathrebu disgyblion ymhellach. Mae’r ysgol yn cydnabod bod creadigrwydd yn rhan hanfodol o’r cwricwlwm o ran galluogi disgyblion sydd ag anawsterau cyfathrebu i fynegi’u hunain a theimo eu bod yn cael eu cynnwys.
Mae’r ysgol yn dynodi aelodau staff penodol i weithio gyda disgyblion y mae angen cymorth emosiynol ychwanegol arnynt Mae hyn yn arwain at berthynas weithio gryf rhwng staff a disgyblion, ac mae’n annog ymdeimlad o ymddiriedaeth a diogelwch. Mae rhai disgyblion yn derbyn cymorth emosiynol ychwanegol trwy raglenni personoledig.
Hefyd, fe wnaeth yr ysgol hyfforddi staff i gyflwyno rhaglen sy’n addysgu strategaethau i ddisgyblion er mwyn gallu hunanreoli. Maent wedi sefydlu ardaloedd ym mhob ystafell ddosbarth gydag adnoddau i ddisgyblion eu defnyddio i’w helpu i reoli’u hemosiynau trwy gydol y dydd i gynorthwyo’u parodrwydd i ddysgu. Fe wnaeth staff addysgu’r rhaglen lawn i ddisgyblion o Flwyddyn 3 i Flwyddyn 6 mewn grwpiau bach, gan ddefnyddio llyfrau i gynorthwyo dealltwriaeth disgyblion o emosiynau, fel dicter ac ofn, a sut mae’r rhain yn gwneud i’n cyrff deimlo. Hefyd, bu’r plant iau yn dysgu am emosiynau gyda staff yn dangos strategaethau iddynt ac yn darparu adnoddau i’w helpu. Mae ardaloedd gan ddisgyblion yn eu hystafelloedd dosbarth gydag adnoddau a chardiau personol sy’n dangos eu gweithgareddau dewisedig, sy’n eu cynorthwyo pan fyddant yn methu rheoli’u hemosiynau. Gall yr holl blant ddefnyddio’r ardaloedd hyn yn annibynnol, a gallant ddisgrifio’u dewis eu hunain o weithgareddau a sut maen nhw’n eu helpu i deimlo’n bwyllog.
Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?
Yn gyffredinol, mae’r dulliau hyn wedi:
- Gwella ymgysylltiad disgyblion â dysgu a chynnydd ar draws y cwricwlwm
- Gwella hunan-barch a llythrennedd emosiynol disgyblion
O ganlyniad i’r gwelliannau yn eu geirfa, mae disgyblion bellach yn fwy hyderus o ran deall a mynegi’u hanghenion. Mae gwelliant o ran hunanreolaeth disgyblion wedi arwain at eu bod yn gallu adnabod adwaith i emosiwn a defnyddio strategaeth i fynd i’r afael â’u teimladau. Mae disgyblion yn defnyddio’r medrau a ddysgwyd yn yr ysgol i gefnogi hunanreolaeth gartref ac mewn ardaloedd eraill y tu allan i’r ysgol. Mae rhieni wedi hysbysu’r ysgol fod eu plant yn defnyddio’r strategaethau yn llwyddiannus gartref.
Mae’r ffocws ar empathi wedi arwain at ddisgyblion yn deall yn well sut mae eu gweithredoedd yn effeithio ar bobl eraill. Gwelodd yr ysgol fwy o oddefiant ac empathi tuag at gyfoedion, sydd wedi gwella amseroedd chwarae ac mae anghydfodau’n cael eu datrys yn gyflym nawr, a hynny’n aml drwy ddisgyblion yn adnabod materion heb yr angen am ymyrraeth gan oedolyn.
Dyma ddywedodd y disgyblion wrthym am wersi geirfa:
- “Mae’r geiriau yn fy helpu i ddeall beth rwy’n ei ddysgu.“
- “Mae’n fy helpu pan rwy’n siarad â rhywun am fy mod i’n gwybod pa air i’w ddefnyddio.”
O ran hunanreolaeth, dywedant:
- “Mae wir yn gwneud i chi deimlo’n bwyllog os ydych chi wir wedi’ch cynhyrfu.”
- “Os ydych chi’n pryderu, mae’n helpu oherwydd mae ymarferion y gallwch eu gwneud a fydd yn eich helpu.”
Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?
Mae staff o ysgolion eraill wedi ymweld i weld y strategaethau sy’n cael eu defnyddio ar gyfer hunanreolaeth, a sut maent yn cael eu trefnu yn yr ysgol. Mae’r ysgol yn defnyddio’r cyfryngau cymdeithasol ac offeryn cyfathrebu â rhieni ar-lein i rannu’u gwaith empathi gyda rhieni. Mae dosbarthiadau wedi gwneud ffilmiau o’r prosiectau drama, ac maent wedi’u rhannu gyda rhieni