Datblygu medrau dysgwyr trwy brofiadau bywyd go iawn

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Y Bynea ym mhentref Bynea ger Llanelli, yn Sir Gaerfyrddin.  Mae chwe dosbarth oedrannau cymysg yn yr ysgol, ac mae rhyw draean o’r plant yn gymwys i dderbyn prydau ysgol am ddim.  Hefyd, ceir cyfleuster Dechrau’r Deg a ariennir gan y Gwasanaeth Sipsiwn a Theithwyr a Llywodraeth Cymru yn adeilad yr ysgol. 

Cyd-destun a chefndir yr arfer sy’n arwain y sector

Mae’r ysgol wedi tyfu’n gyflym dros y pedair blynedd diwethaf, ac er mai ychydig iawn o ofod sbâr oedd ar gael y tu mewn i’r adeilad, roedd tir yr ysgol yn helaeth.  Roedd yr ysgol eisoes yn defnyddio ardal y berllan ar gyfer gweithgareddau Ysgol Goedwig, ond yn sgil tywydd anwadal a’r angen i storio dillad ac offer addas, crëwyd y sail i’r her o greu pentref dysgu awyr agored.  Ceir ffocws cymunedol cryf yn yr ysgol ac mae’n flaenweithgar yn y gymuned leol.  Mae’r ysgol yn ceisio cynnwys gymaint o rieni ag y bo modd yn ei gwaith, ac mae’n lwcus bod ei rhieni bob amser yn barod i gyfranogi pan fydd staff yn gofyn iddynt wneud hynny.  Mae nifer o fusnesau yn yr ardal leol sydd wedi bod yn gaffaeliad mawr, ac maent yn aml yn cefnogi’r ysgol i godi arian pan fydd angen.  Hefyd, cynhwysodd yr ysgol ei hysgol gyfun leol a cholegau lleol gan fod angen ystod o arbenigedd arni ar gyfer holl elfennau gwahanol y prosiect. 

Estynnodd y disgyblion wahoddiad i’r rheolwr sydd â gofal dros foderneiddio ysgolion yn Sir Gaerfyrddin i ymuno, ac esboniodd wrthynt pwy oedd angen iddynt gysylltu â nhw er mwyn cynllunio’u pentref a ble gallent gael deunyddiau, a rhoddodd reolau sylfaenol rheoliadau adeiladu iddynt. 

Mae Ysgol Bynea yn gwerthfawrogi pob math o ddysgu, a chred y staff fod angen ystod eang o brofiadau bywyd go iawn ar blant er mwyn tyfu a datblygu yn oedolion cyfrifol.  Weithiau mae plant yn teimlo mai’r disgyblion hynny sydd â medrau rhifedd a llythrennedd cadarn yw’r rhai clyfar.  Er mwyn esbonio’r camsyniadau hyn, roedd angen i’r staff ddangos i’r disgyblion bod llawer o wahanol fathau o ddysgwyr, a bod medrau gwahanol yn bwysig mewn sefyllfaoedd gwahanol. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Dechreuodd y prosiect yn wreiddiol pan roddodd staff friff i’r disgyblion ddylunio a gwneud pentref dysgu awyr agored lle gallent fynd â’u dysgu tu allan i’r ystafelloedd dosbarth.  Roedd rhaid iddynt fod yn ystyriol o Statws Eco yr ysgol a’r angen i sicrhau gwerth am arian.  Gwnaeth yr ysgol gais am grantiau a bu’n ffodus i dderbyn cyllid.  Treuliodd y disgyblion lawer o amser yn trafod ac yn tynnu lluniau o’r hyn yr oeddent yn meddwl y dylai eu hamgylchedd dysgu awyr agored delfrydol fod.  Ar ôl trafod y prosiect gyda’r cyngor ysgol a dosbarthiadau hŷn cyfnod allweddol 2, roedd y disgyblion yn frwdfrydig iawn ac yn benderfynol y dylen nhw arwain y prosiect eu hunain.  Roeddent yn teimlo eu bod yn ddigon hen i ysgwyddo’r rhan fwyaf o’r cyfrifoldeb.  Cawsant gyfle i gyfarfod a gweithio ochr yn ochr â llawer o weithwyr proffesiynol, a dysgu am bwysigrwydd sut i gyfathrebu gyda phob eraill.  Cawsant gyfleoedd i anfon negeseuon e-bost at bobl, llenwi ffurflenni, gwneud archebion dros y ffôn ac ysgrifennu llythyrau; bob un ohonynt yn fedrau y bydd eu hangen arnynt yn eu bywyd bob dydd.  Hefyd, fe wnaethant gadw dyddiadur ffotograffig o’u prosiect, a gwnaethant gyflwyniad electronig i lywodraethwyr ac ymwelwyr ar ddiwedd y prosiect.

Creodd y disgyblion fodelau graddedig i sicrhau y byddai eu dyluniadau yn ffitio ar y darn o dir a ddynodwyd ar gyfer y prosiect.  Ar ôl i hwnnw gael ei gwblhau, aethant ati i edrych ar y math o adeileddau y byddent yn eu hoffi a beth allent ei fforddio; penderfynont alw’r adeileddau hyn yn bodiau dysgu.  Roedd cyllideb wreiddiol o bymtheg mil o bunnau gan y disgyblion, ac am eu bod yn gyfrifol am y gyllideb gyfan, bu’n rhaid iddynt gadw cyfrifon cywir o bob ceiniog a wariwyd ganddynt.  Fe wnaethant gyfrifo cost a maint deunyddiau yr oedd eu hangen arnynt, ac edrych am werth am arian.  Ar ôl iddynt benderfynu pa adeileddau yr oedd eu hangen arnynt ac wedi dod o hyd i’r hyn y gallent ei fforddio, roeddent yn barod i ddechrau ar y sylfeini ar gyfer eu podiau neu siediau.  Gwahoddwyd rhieni a’r gymuned ganddynt i’w helpu i fesur a chloddio’r sylfeini a symud graean.

Pan oedd y podiau dysgu yn eu lle, roedd yn rhaid i’r disgyblion ddylunio a gwneud llwybrau pwrpasol rhwng pob adeiledd fel eu bod yn gallu defnyddio’r pentref ym mhob math o dywydd.  Daeth rhieni a theuluoedd i mewn i baentio’r podiau dysgu â staen diddosi er mwyn sicrhau y byddent yn para mewn cyflwr da.  Roedd angen i bob adeiledd gael ffocws maes cwricwlwm fel mathemateg, iaith, gwyddoniaeth, y celfyddydau creadigol, Cymraeg neu gyfuniad o feysydd dysgu.  Awgrymodd rhai disgyblion, pe bai’r pod gwyddoniaeth yn gallu cael gardd synhwyraidd a phanel solar o bosibl, y byddai angen mwy o le o’i amgylch na’r pod iaith, dyweder.  Datblygwyd medrau meddwl disgyblion yn dda yn hyn o beth.

Wedi i’r disgyblion ddylunio ac adeiladu prif strwythur y pentref, roedd rhaid iddynt addurno’r podiau a’u llenwi ag adnoddau.  Roedd ganddynt gyllidebau unigol gan ddibynnu ar y maes cwricwlwm, ac roedd rhaid iddynt ddylunio ac addurno rhannau mewnol pob un o’r podiau.  Roedd yn rhaid iddynt wneud y profiadau dysgu yn addas i bob oedran, a cheisio sicrhau bod y gweithgareddau yn canolbwyntio ar ddysgu annibynnol yn bennaf.  Buont yn gweithio gyda’r cydlynwyr pwnc, artistiaid ac ymgynghorwyr i sicrhau bod y gweithgareddau a ddewiswyd ganddynt yn fuddiol ac yn dangos gwerth am arian. Hefyd, aethant ati i ailgylchu byrddau, cadeiriau, byrddau arddangos ac adnoddau eraill o ysgol arall a oedd wedi cau yn ddiweddar.

Ar ôl iddynt sicrhau bod y prif adeileddau a’r llwybrau yn eu lle, cafodd ardal chwarae corfforol awyr agored y pentref ei dylunio gan ddosbarthiadau is cyfnod allweddol 2.  Dilynwyd yr un fformat ganddynt lle buont yn creu dyluniadau ac yna’n edrych ar yr hyn a oedd yn fforddiadwy ac ymarferol.  Rhoddodd yr arweinwyr gyllideb o bum mil o bunnau iddynt, a dweud yn glir fod angen iddynt gadw arian i dalu am lafur a sylfeini eu hadeileddau.  Datblygont ddealltwriaeth o ddefnyddio graddfa a gwerth adnoddau, a chael boddhad o greu rhywbeth defnyddiol.  Ers hynny, maent wedi gweithio gyda rhieni i wella’r ardal mwy fyth, ac wedi ailgylchu teiars i blannu blodau ynddynt, ac maent yn tyfu eu llysiau eu hunain. 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Yn ystod y prosiect hwn, cafodd disgyblion gyfleoedd i ddatblygu medrau a ddefnyddir gan ddylunwyr, penseiri, cyfrifwyr, adeiladwyr, garddwyr tirlun, arlunwyr graffig, a llawer un arall.  Arweiniodd disgyblion eu dysgu eu hunain a chymryd cyfrifoldeb am wahodd pobl i weithio gyda nhw, archebu deunyddiau a mantoli cyllidebau.  Mae gan staff yn Ysgol Bynea ymagwedd gyfannol at ddysgu, ac maent eisiau i bob disgybl fod yn aelodau cyflawn o’r gymuned y maent yn perthyn iddi.  Roedd eu gweld yn ymateb i’r her hon yn dangos lefelau aeddfedrwydd a dealltwriaeth y tu hwnt i ddisgwyliadau uchel y staff.

Mae disgyblion yn dysgu orau pan gynigir cwricwlwm eang a chytbwys iddynt.  Mae angen i bob un ohonynt ganfod rhywbeth y maent yn dda yn ei wneud, a thrwy ystod o gyfleoedd dysgu, cawsant gyfle i ymateb yn llwyddiannus i her a chyflawni llwyddiant.  Fe wnaeth y staff herio disgyblion ag anghenion dysgu ychwanegol yn briodol, a’u cynorthwyo i gyflawni llwyddiant.  Mae llawer o ddisgyblion sy’n llwyddo’n hawdd mewn tasgau darllen ac ysgrifennu yn teimlo rhwystredigaeth yn aml pan na fyddant yn cael pethau’n iawn y tro cyntaf.  Fe wnaeth y prosiect hwn ddatblygu’u lefelau dyfalbarhad a dealltwriaeth ymhellach.

Roedd y disgyblion yn gweld hwn fel prosiect aeddfed iawn i raddau helaeth, ac roeddent yn ymhyfrydu yn yr her.  Fe wnaethant ddatblygu medrau aeddfed a meithrin perthnasoedd gydag ystod o gynulleidfaoedd gwahanol.  Bydd creu’r pentref hwn yn darparu amgylchedd dysgu awyr agored estynedig, eithriadol i’r holl ddisgyblion yn Ysgol y Bynea. 

Sut ydych chi wedi mynd ati i rannu eich arfer dda?

Mae’r ysgol wedi rhannu’r arfer dda hon gyda llawer o ysgolion eraill ar draws yr awdurdod lleol ac awdurdodau cyfagos.  Mae nifer o ysgolion wedi defnyddio’r pentref dysgu trwy ddod â dosbarthiadau o ddisgyblion i ddefnyddio’r adnodd gwych hwn fel hwb i ddysgu annibynnol.