Cynllunio profiadau dilys a difyr mewn darpariaeth feithrin i ysbrydoli angerdd plant tuag at ddysgu ac i ddatblygu eu medrau annibynnol
Quick links:
Gwybodaeth am yr ysgol
Mae Ysgol Gynradd Coed Glas yn gwasanaethu cymuned Llanisien yng ngogledd Caerdydd. Mae gan yr ysgol 535 o ddisgyblion ar y gofrestr. Mae gan yr ardal o amgylch yr ysgol gymysgedd o eiddo cymdeithasol, eiddo wedi’i rentu ac eiddo ym mherchnogaeth breifat. Mae poblogaeth yr ysgol yn adlewyrchu’r dalgylch cyfoethog ac amrywiol hwn. Mae tua 36% o ddisgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim, sydd wedi cynyddu’n sylweddol dros y blynyddoedd diwethaf, gyda chyfartaledd yr awdurdod lleol yn 21.5%. Mae’r ysgol o fewn yr ardal sydd 20-30% fwyaf difreintiedig yng Nghymru yn ôl Mynegai Amddifadedd Lluosog Cymru. Mae nifer y plant â Saesneg fel Iaith Ychwanegol wedi codi i 28%. Oherwydd niferoedd cynyddol y plant sydd angen lle ysgol yng ngogledd Caerdydd, mae’r ysgol wedi derbyn hyd at 90 o blant ym mhob grŵp blwyddyn dros y saith blynedd diwethaf, gan arwain at dri dosbarth fesul grŵp blwyddyn mewn sawl achos.
Mae 18 dosbarth prif ffrwd o grwpiau oed unigol, gyda dosbarth meithrin â 48 lle a chanolfan adnoddau arbenigol sy’n darparu ar gyfer hyd at 16 o blant o bob rhan o Gaerdydd, sydd â nam ar eu clyw.
Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol
Aeth yr ysgol ati i ddatblygu gwybodaeth a medrau tîm y blynyddoedd cynnar trwy gydweithredu, ymchwil a symbylu newid. Maent yn ystyried bod yr amgylchedd dysgu yn chwarae rôl y trydydd athro ac fe weithion nhw i greu dosbarth meithrin sy’n ddeniadol, yn ddigynnwrf ac yn ysbrydoli dysgu.
Ganed y plant a ddechreuodd yn y dosbarth meithrin yn ystod y flwyddyn academaidd bresennol yn ystod pandemig Covid. Sylwodd ymarferwyr fod gan nifer gynyddol ohonynt oedi o ran iaith a lleferydd a bod eu medrau echddygol bras a manwl wedi’u tanddatblygu. Cydnabuon nhw fod angen ymagwedd newydd at helpu mynd i’r afael â hyn a bod angen trefnu’r dosbarth meithrin mewn ffordd sy’n annog a datblygu’r medrau hyn ac yn hybu annibyniaeth.
Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd
Yn amgylchedd y dosbarth meithrin, mae ymarferwyr yn rhoi cyfleoedd i blant ddefnyddio adnoddau o fywyd go iawn i wneud dewisiadau annibynnol ac i ddatrys problemau. Yn lle teganau plastig mewn lliwiau llachar, mae adnoddau pen agored o fywyd go iawn a ‘rhannau rhydd’. Bydd ymarferwyr ond yn ymyrryd yn chwarae’r plant pan fyddant yn teimlo bod cyfle da i ehangu ar eu dysgu a’u dealltwriaeth.
Mae gan staff ddisgwyliadau uchel ar gyfer yr holl blant ac maent yn dathlu meddylfryd twf. Mae ymarferwyr yn chwarae rhan allweddol wrth fodelu a meithrin medrau annibynnol. Mae hyn i’w weld yn narpariaeth byrbrydau dyddiol y dosbarth meithrin. Mae bron pob un o’r disgyblion yn arllwys eu diod eu hun, yn defnyddio cyllyll, plicwyr ac offer arall yn ddiogel, ac yn golchi eu cwpan a’u plât eu hunain. Mae ymarferwyr hefyd yn defnyddio’r amser hwn i ddatblygu defnydd a dealltwriaeth y disgyblion o’r Gymraeg.
Mae sesiwn y dosbarth meithrin yn dilyn ‘rhythm’ y plentyn ac nid oes tarfu ar eu dysgu i gynnal gweithgareddau â ffocws. Yn ystod y sesiwn dwy awr a hanner, nod ymarferwyr yw sicrhau cydbwysedd, lle y caiff plant gyfle i ddatblygu medrau bywyd pwysig ond, hefyd, dilyn eu diddordebau a phethau maen nhw’n angerddol amdanynt. Pan mae disgybl yn gwneud darganfyddiad neu pan mae’n gofyn cwestiwn, mae’r ymarferwyr yn dilyn ei arweiniad ac yn rhoi amser, lle a chymorth i ymchwilio i’w feddyliau a’i syniadau ymhellach, a’u harchwilio. Mae’r dull hwn yn cyfeirio dysgu’r holl ddisgyblion.
Lle y nododd yr ysgol bod ysgrifennu yn weithred ysgol gyfan yng nghynllun gwella’r ysgol, dechreuodd yr ymarferwyr meithrin ymchwilio i’r medrau cyn ysgrifennu yr oedd eu hangen ar blant er mwyn ysgrifennu. Nod yr holl ddysgu yn y dosbarth meithrin yw adeiladu’r sylfeini y mae eu hangen yn barod i ysgrifennu, fel datblygu cyhyrau craidd plant trwy chwarae yn yr awyr agored, a chyfleoedd i ddatblygu cydsymud trwy baentio ar raddfa fawr ar wahanol uchderau ac onglau.
Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?
Trwy roi adnoddau bywyd go iawn, pen agored i’r plant, sy’n tanio chwilfrydedd, mae plant wedi dod i chwarae rhan fwy gweithgar yn eu dysgu. Mae plant yn cymryd rhan yn eu chwarae am gyfnodau hwy wrth iddynt adeiladu, casglu, didoli a chyfuno adnoddau â deunyddiau eraill.
Mae plant sy’n dechrau’r dosbarth meithrin gydag oedi i’w hiaith a’u lleferydd wedi dangos cynnydd sylweddol. Mae’r cyfnodau hir o chwarae dilys, ystyrlon gyda chefnogaeth fedrus ymarferwyr yn sicrhau bod y medrau hyn yn cael eu modelu a’u datblygu.
Trwy addasu sesiynau’r dosbarth meithrin yn ôl rhythm y plentyn, rydym wedi sylwi bod plant yn gwneud cysylltiadau dyfnach yn eu dysgu ac yn meistroli medrau penodol.
Mae’r ysgol yn disgwyl gweld effaith y ffocws ar barodrwydd cyn ysgrifennu wrth i’r plant symud ymlaen drwy’r ysgol, gan ddatblygu angerdd tuag at ysgrifennu a hyder disgyblion yn eu galluoedd ysgrifennu eu hunain.
Sut rydych chi wedi rhannu’ch arfer dda?
Mae’r ysgol wedi cael ymweliadau gan athrawon newydd gymhwyso o ysgolion eraill, i arsylwi’r arfer effeithiol.