Cryfhau cyfleoedd ar gyfer arweinyddiaeth disgyblion

Gwybodaeth am yr ysgol

Ysgol a Chanolfan Adnoddau Trinity Fields yw’r unig ysgol arbennig sy’n gwasanaethu bwrdeistref sirol Caerffili.  Ar hyn o bryd, mae 170 o ddisgyblion ar y gofrestr, rhwng 3 a 19 oed.  Mae gan bron bob un o’r disgyblion ddatganiad o anghenion addysgol arbennig (AAA) ar gyfer anawsterau dysgu difrifol, anawsterau corfforol a meddygol, anawsterau dysgu dwys a lluosog neu anhwylderau ar y sbectrwm awtistig.

Daw bron bob un o’r disgyblion o fwrdeistref sirol Caerffili; daw ychydig bach iawn ohonynt o awdurdodau lleol cyfagos.  Daw pob un o’r disgyblion o gefndir Saesneg eu hiaith.  Mae tua 40% o’r disgyblion yn cael prydau ysgol am ddim.  Mae ychydig bach iawn o ddisgyblion yn derbyn gofal gan yr awdurdod lleol. 

Yn ogystal â’r ddarpariaeth ar safle Trinity Fields, mae’r ysgol yn cynnal dau ddosbarth lloeren yn Ysgol Gynradd Cwm Ifor ac yn Ysgol Gymunedol Sant Cenydd.  Mae’r ganolfan adnoddau yn yr ysgol yn gweithio mewn partneriaeth â’r awdurdod lleol i ddarparu amrywiaeth o wasanaethau pwrpasol i gynorthwyo disgyblion ag anghenion dysgu ychwanegol mewn ysgolion prif ffrwd ar draws yr awdurdod lleol.  Mae’r gwasanaethau hyn yn cynnwys: Gwasanaeth y Sbectrwm Awtistig Caerffili, clinigau iechyd, gwasanaeth allgymorth a chynhwysiant, gweithgareddau ieuenctid a hamdden, a gwasanaethau gofal seibiant a chymorth gartref.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Mae staff a llywodraethwyr yn gweithio mewn partneriaeth agos â’r cyngor ysgol i wreiddio cyfranogiad disgyblion ar bob lefel ar draws pob agwedd ar eu gwaith.  Mae’r ysgol yn Ysgol sy’n Parchu Hawliau, sef dyfarniad sy’n cydnabod ei llwyddiannau wrth osod Confensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau’r Plentyn wrth wraidd cynllunio, polisïau, ymarfer ac ethos.  Mae taith yr ysgol tuag at gyflawni’r dyfarniad pwysig hwn wedi’i helpu i barhau i wella’i darpariaeth a datblygu doniau a galluoedd disgyblion, gan eu galluogi i wneud cynnydd cryf.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Ym Medi 2012, dechreuodd yr ysgol ar ei thaith tuag at ddod yn Ysgol sy’n Parchu Hawliau, gan ennill y statws llawn hwnnw yn Ionawr 2017.  Cymerodd yr ysgol y camau allweddol sydd wedi’u hamlinellu ym mhob adran isod fel rhan o weithredu agenda’r Ysgol sy’n Parchu Hawliau.

I ddechrau, amlygodd yr ysgol bedair hawl allweddol o Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau’r Plentyn a oedd, ym marn yr ysgol, yn fwyaf perthnasol i’w phlant.  Dyma’r pedair hawl:

• Erthygl 19: Rhaid i lywodraethau wneud popeth a allant i sicrhau bod plant yn cael eu hamddiffyn rhag pob math o drais, camdriniaeth, esgeulustod a thriniaeth wael gan eu rhieni neu unrhyw un arall sy’n edrych ar eu hôl.
• Erthygl 28: Mae gan bob plentyn yr hawl i addysg.  Dylai addysg gynradd fod am ddim a rhaid i fathau gwahanol o addysg uwchradd fod ar gael i bob plentyn.  Dylai disgyblaeth mewn ysgolion barchu urddas a hawliau plant.  Rhaid i wledydd cyfoethog helpu gwledydd tlotach i gyflawni hyn.
• Erthygl 29: Rhaid i addysg ddatblygu personoliaeth, doniau a galluoedd pob plentyn yn gyflawn.  Rhaid iddi annog parch y plant tuag at hawliau dynol, yn ogystal â pharch tuag at eu rhieni, eu diwylliant nhw a diwylliannau eraill, a’r amgylchedd.
• Erthygl 42: Rhaid i lywodraethau weithio’n rhagweithiol i sicrhau bod y Confensiwn yn hysbys i blant ac oedolion

Yna, cododd yr ysgol ymwybyddiaeth disgyblion a staff o’r erthyglau hyn trwy ddull cydlynedig, hirdymor a oedd yn cynnwys gwasanaethau, arddangosfeydd, addysg bersonol a chymdeithasol, cyfleoedd i ddisgyblion hŷn gyflawni unedau wedi’u hachredu a sesiynau hyfforddiant staff. 

I sicrhau bod cynllunio ar gyfer llais y disgybl yn ganolog i’r hyn sy’n digwydd ar lefel ysgol gyfan ac ar lefel y dosbarth, rhoddodd yr ysgol hyfforddiant ymwybyddiaeth ar waith i staff ar hawliau disgyblion, gyda ffocws penodol ar ddatblygu medrau staff sy’n gweithio’n bennaf gyda disgyblion ag anawsterau dysgu dwys a lluosog.  Nod yr ymagwedd hon oedd galluogi’r staff hyn i gymhwyso’u dealltwriaeth yn gysylltiedig ag anghenion disgyblion unigol.  Ychwanegodd erthyglau allweddol y Confensiwn at waith papur yr ysgol a gosod arddangosfeydd mawr o “hawliau ar waith” o gwmpas yr ysgol.  Gweithiodd disgyblion yr ysgol gyda Chomisiynydd Plant Cymru i ddatblygu fformat mwy hygyrch ar gyfer erthyglau’r Confensiwn.  Mae’r rhain ar gael erbyn hyn ar wefan y Comisiynydd Plant.

Bu arweinwyr yr ysgol yn gweithio mewn partneriaeth â’r cyngor ysgol â’r tîm arweinyddiaeth disgyblion i ddatblygu amrywiaeth fawr o bolisïau a dogfennau hwylus i ddisgyblion.  Mae’r rhain yn cynnwys polisïau hwylus i ddisgyblion, fel diogelu, iechyd a lles, bwyd a ffitrwydd, e-ddiogelwch, asesu, presenoldeb, addysgu, a dysgu a’r cwricwlwm.  Hefyd, fe wnaethant sicrhau bod dogfennau fel cynllun datblygu’r ysgol, gweledigaeth a nodau’r ysgol, a Chynlluniau Addysg Unigol (CAUau) ar gael mewn fformatau sy’n hygyrch i bob disgybl. 

Fe wnaeth yr ysgol gryfhau’r cyfleoedd am arweinyddiaeth gan ddisgyblion a llais y dysgwr drwy’r tîm arweinyddiaeth disgyblion a’r cyngor ysgol.  O fewn y strwythur hwn, mae rolau’r brif ferch a bachgen, a’r dirprwy brif ferch a bachgen, wedi rhoi cyfleoedd pwrpasol i unigolion gyflawni cyfrifoldebau penodol, uchel eu proffil.  Er enghraifft, mae aelodau’r tîm arweinyddiaeth disgyblion wedi helpu arwain ymweliadau gydag Aelodau Cynulliad, Aelod Seneddol, Comisiynydd Plant Cymru, uwch swyddogion yr awdurdod lleol a phersonél y consortiwm yn llwyddiannus.  Mae arwain yr ymweliadau hyn yn dangos yn glir faint o ymgysylltiad sydd gan ddisgyblion ym mywyd yr ysgol, ynghyd â’u gwybodaeth am sut mae’r ysgol yn gweithio.

Gwreiddiodd yr ysgol ymagweddau trylwyr at y trefniadau ar gyfer gwrando ar ddisgyblion er mwyn sicrhau bod y rhain yn cefnogi’u gwaith fel Ysgol sy’n Parchu Hawliau.  Er enghraifft, mae’r cyngor ysgol yn chwarae rhan ganolog mewn penodi yr holl staff newydd.  Mae disgyblion yn awyddus i gymryd rhan a gwyddant y bydd llywodraethwyr yn ystyried eu barn wrth wneud penodiadau newydd.  Fel arfer, dywed ymgeiswyr mai eu cyfweliad gyda’r cyngor ysgol yw un o agweddau mwyaf heriol y broses ddewis!

Mae’r holl ddisgyblion yn cyfrannu’n effeithiol at brosesau hunanwerthuso’r ysgol.  Er enghraifft, mae “Coeden Syniadau” y tu allan i ystafell y pennaeth yn galluogi disgyblion i roi eu sylwadau yno, ac mae hyn yn ei dro’n cyfrannu at hunanwerthuso a chynllunio ar gyfer datblygu’r ysgol.  Mae disgyblion yn arwain gwasanaethau ysgol a myfyrdodau ar ddiwedd y dydd fel mater o drefn; eto, mae hyn yn datblygu’u medrau cyfathrebu, eu hyder ac yn hyrwyddo disgyblion fel arweinwyr.

Hyd at wanwyn 2019, roedd y pennaeth yn cyfleu safbwyntiau disgyblion i’r corff llywodraethol drwy ei adroddiad tymhorol.  Fodd bynnag, i gryfhau llais y disgybl ymhellach, mae’r brif ferch a’r prif fachgen bellach yn cyflwyno’u hadroddiad ysgrifenedig eu hunain i’r corff llywodraethol ac mae hwn yn cynnwys gwybodaeth am yr hyn sy’n gweithio’n dda a’r hyn y mae angen ei ddatblygu ymhellach.  Bob blwyddyn, mae’r brif ferch a’r prif fachgen hefyd yn ysgrifennu at yr holl randdeiliaid, fel llywodraethwyr, staff iechyd a gwasanaethau cymdeithasol, ac ysgolion gyda’n dosbarthiadau lloeren, i geisio’u barn am yr hyn sy’n “wych” yn Trinity Fields a beth fyddai’n gwneud yr ysgol yn well fyth.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Mae’r holl staff, llywodraethwyr, rhieni/gofalwyr a phartneriaid allweddol eraill yn gwbl ymroddedig i osod disgyblion yn ganolog i bopeth a wnawn.  Mae disgyblion yn gwybod bod eu barn yn bwysig; nid oes ofn arnynt fynegi’u barn i staff a llywodraethwyr; maent wedi dod yn fwyfwy hyderus ac annibynnol, ac maent wedi ymgysylltu’n llawnach â phob agwedd ar fywyd yr ysgol.

Mae dogfennau a pholisïau hwylus i ddisgyblion yn galluogi disgyblion, lle bynnag y bo’n bosibl, i ddatblygu’u dealltwriaeth o amrywiaeth o wybodaeth allweddol am eu hysgol a, lle bo’r angen, eu helpu i wneud dewisiadau gwybodus.

Caiff ein hymrwymiad i agenda’r Ysgol sy’n Parchu Hawliau a llais y disgybl ei adlewyrchu gan yr ysgol yn cyflawni amrywiaeth o ddyfarniadau cenedlaethol a chofnodir hyn yn dda yn adroddiadau cefnogi’r cyrff hynny (sydd oll ar gael ar wefan yr ysgol). 

Sut ydych chi wedi rhannu’ch arfer dda?

Mae arferion ymgysylltu â disgyblion wedi’u rhannu’n helaeth gyda chydweithwyr o fewn yr awdurdod lleol, y consortiwm ac ar hyd a lled Cymru.