“Creu diwylliant o greadigrwydd” – rhannu arfer ar sut mae’r ysgol yn datblygu medrau creadigol disgyblion trwy raglen dysgu proffesiynol werthfawr a darpariaeth cwricwlwm hynod effeithiol.

---

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd Sgeti wedi’i lleoli yn Abertawe. Ar hyn o bryd, mae gan yr ysgol 495 o ddisgyblion ar y gofrestr rhwng 3 ac 11 oed, sy’n cael eu haddysgu mewn 16 dosbarth. Y maint dosbarth cyfartalog yw 30, sydd ychydig uwchlaw cyfartaledd yr Awdurdod Lleol (ALl), sef 27. Nifer y disgyblion y mae’r ALl yn eu derbyn yw 32. Mae cyfradd symudedd disgyblion yn 3%, sef hanner cyfartaledd yr ALl. Mae 74% o ddisgyblion sy’n byw yn y dalgylch yn mynychu’r ysgol. Mae tua 4% o’r disgyblion ar y gofrestr yn byw mewn ardaloedd sydd wedi eu dosbarthu’n ardaloedd Mynegai Amddifadedd Lluosog Cymru (MALlC) ac ymhlith y 30% mwyaf difreintiedig o’r holl ardaloedd. Mae tua 8% o ddisgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim, sydd gryn dipyn islaw cyfartaledd yr ALl. Nid oes unrhyw waharddiadau cyfnod penodol nac achosion hiliol wedi cael eu cofnodi yn y tair blynedd ddiwethaf. Mae bron i 29% o ddisgyblion yr ysgol yn cael cymorth ychwanegol, mae 5% (plant â CDUau) ar y gofrestr Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY) a thua 14% o ddisgyblion yn siarad Saesneg fel iaith ychwanegol (SIY). Nid yw unrhyw ddisgyblion yn siarad Cymraeg ar yr aelwyd. Mae 23 o athrawon yn yr ysgol, gan gynnwys y pennaeth, a benodwyd ym mis Medi 2017. Penodwyd y dirprwy bennaeth yn 2022. Mae’r ysgol yn adeilad modern ar ddwy lefel wedi’i lleoli ar safle mawr. Mae tir helaeth, gyda choetir datblygedig, caeau, iardiau, maes chwarae antur a phwll. Caiff yr amgylchedd corfforol ei gynnal yn dda, mae’n groesawgar a bywiog.   

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Mae gan yr ysgol weledigaeth glir ar gyfer y cwricwlwm. Mae wedi’i chynllunio ar sail diwylliant cryf o gynefin, creadigrwydd a llais y disgybl. Mae’r ysgol yn ymdrechu i sicrhau bod y cwricwlwm yn eang a chytbwys ac yn adeiladu’n systematig ar wybodaeth, dealltwriaeth a medrau presennol disgyblion ym mhob maes dysgu a phrofiad. Mae’n darparu llawer o brofiadau dysgu dilys trwy amrywiaeth o themâu buddiol sy’n ymgysylltu ac yn cymell. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

I ddatblygu diwylliant o greadigrwydd, mae gan yr ysgol nifer o ystyriaethau sydd â phwys cyfartal, ac nid oes trefn i’w hierarchaeth. Mae’r ysgol yn credu bod y rhain yn allweddol i greu diwylliant llwyddiannus o greadigrwydd. 

Darparodd yr ysgol y set ganlynol o gwestiynau ac atebion i ddisgrifio natur ei gwaith. 

• Pwy yw hyrwyddwr yr ysgol? 

Mae’r ysgol yn ffodus i gael sawl aelod creadigol iawn o staff sy’n addysgu ac nad ydynt yn addysgu, sydd â phrofiad a medrau ar draws cwricwlwm y celfyddydau mynegiannol. Mae defnyddio arbenigedd mewnol, ac adeiladu arno, yn hanfodol wrth yrru prosiect ymlaen. Gall brwdfrydedd fod yn heintus, ac mae gwneud y broses yn hwyl a rhyngweithiol ar gyfer staff yn sicrhau lefelau “cyfranogi” a lefelau uwch o ymrwymiad gan bawb.  

• A yw staff yn cael eu hyfforddi’n briodol i gyflwyno gwersi o ansawdd uchel? 

Er bod gan yr ysgol staff hyfforddedig iawn mewn meysydd creadigrwydd, nid yw hyn yn gyffredinol ar draws yr ysgol. Pan nad oes gan staff y medrau angenrheidiol neu os ydynt yn gweithio y tu allan i sefyllfa maent yn gyfarwydd â hi, mae hyfforddiant wedi cael ei ddarparu ac wedi cael effaith enfawr ar hyder staff, a oedd yn golygu bod y plant yn frwdfrydig, yn hyderus ac wedi’u cymell i roi cynnig ar brofiadau newydd. Enghraifft lwyddiannus iawn yw’r medrau crochenwaith a ddatblygwyd gan staff ym Mlwyddyn 5. Doedd dim profiad gan y ddau athro, felly darparwyd hyfforddiant gyda seramegydd lleol, a dreuliodd amser yn mynd trwy’r broses ac yn rhoi cyfle iddynt ddysgu’n uniongyrchol. Mae ansawdd y gwaith y gallant gynorthwyo’r plant i’w gynhyrchu yn rhagorol, ac yn ganlyniad uniongyrchol rhoi iddynt yr offer sydd ei angen arnynt i’w helpu i gredu y gallent ei wneud. 

• Oes gennym ni arbenigwr i gefnogi cyflwyno gwersi? 

Pan fu angen, llwyddwyd i elwa ar amrywiaeth o arlunwyr, awduron, actorion a cherddorion i ymestyn y profiad dysgu ar gyfer y plant, gan barhau i ddatblygu medrau’r staff a darparu modelau rôl ar gyfer plant “gan blannu hadau ysbrydoliaeth i danio dyhead.” Dros y flwyddyn ddiwethaf, mae Blwyddyn 4 wedi bod yn cymryd rhan mewn prosiect creadigol gyda Chyngor Celfyddydau Cymru yn canolbwyntio ar gynefin trwy gyfryngau digidol, barddoniaeth a stori wedi’u cyflwyno trwy’r Celfyddydau Mynegiannol. Roedd hyn yn cynnwys y plant yn ymweld â Choleg Brenhinol Celf a Drama Cymru i weld sioe celf wisgadwy myfyrwyr. Fe wnaeth hyn eu hysbrydoli i greu eu celf wisgadwy eu hunain, a’i harddangos mewn sioe yn Theatr Dylan Thomas. 

• A yw’r adnoddau’n ddigonol i gyflwyno gwersi? 

Mae buddsoddi wedi bod yn allweddol i gyflwyno gwersi o ansawdd da. O fewn yr ysgol, mae adnoddau o ansawdd uchel ar draws y celfyddydau creadigol, gan gynnwys odyn ar gyfer crochenwaith, ystod dda o ddeunyddiau traul ar gyfer y celfyddydau gweledol, gan gynnwys clai, gwydredd, inciau argraffu, dyfrlliwiau, paentiau chwistrell, tecstilau, cerdyn, papur, ac ati – gyda ffocws ar gynaliadwyedd fel prosiectau celf wedi’i ailgylchu. Cyflogir arlunwyr lleol profiadol o’r gymuned i weithio ochr yn ochr ag athrawon ar gyfer prosiectau penodol, yn ogystal ag athrawon arbenigol mewn cerddoriaeth a dawns i weithio gyda charfanau bob hanner tymor. Mae hyn wedi arwain at berfformiadau arbennig iawn ar ddiwedd tymor i rieni yn yr ysgol ac yn Theatr Taliesin, Theatr Y Grand a Theatr Dylan Thomas. 

• A yw’r ysgol fedrau yn datblygu’n ddigonol y medrau y gellir adeiladu arnynt flwyddyn ar ôl blwyddyn?  

Defnyddir ysgolion medrau i sicrhau dilyniant a pharhad trwy gydol y camau dilyniant. Er enghraifft, mae ysgolion dilyniant clai syml yn amlinellu’r medr fydd yn cael ei addysgu ym mhob grŵp blwyddyn, gan ddechrau ag archwilio a chreu marciau yn y blynyddoedd cynnar, i orffen â medrau erbyn diwedd CA3, gan gynnwys adeiladu slabiau, potiau coil. Nid cynllun gwaith yw’r ysgolion medrau hyn gan ei fod yn galluogi athrawon i ymgorffori’r medrau mewn cyd-destun dilys, y gellir ei ddatblygu a’i addasu i weddu i anghenion carfan ac adlewyrchu llais y disgybl. 

• A yw’r gweithgareddau yn bwrpasol, yn ddilys, yn berthnasol, ac yn adlewyrchu cynefin? 

Mae’r trosolwg o’r cwricwlwm yn sicrhau bod dysgwyr yn deall gwerth creadigrwydd. Caiff amrywiaeth o arlunwyr, ysgrifenwyr, perfformwyr a cherddorion lleol a chenedlaethol eu harchwilio ar draws y cwricwlwm, yn ogystal â’r rhai o’r tu allan i Gymru. Ymgorfforir llawer o’r profiadau dysgu mewn cyd-destunau bywyd go iawn a dilys, fel prosiectau menter. Er enghraifft, caiff dyluniadau celf graffiti eu trosglwyddo i nwyddau, a’u gwerthu yng ngwerthiant menter Blwyddyn 5, ac mae’r plant wedi cael cyfleoedd gwych i berfformio mewn theatr leol ar gyfer rhieni a’r gymuned leol. Yn aml, cymerir ysbrydoliaeth o’r fro ar ffurf tirweddau, natur, pobl a storïau.  

• Pa sicrwydd ansawdd sydd ar waith, e.e. arsylwadau gwersi, ymdopi yn y fan a’r lle? 

Mae llywodraethwyr, y pennaeth, y dirprwy bennaeth a’r uwch dîm arweinyddiaeth yn weladwy ar draws yr ysgol, a defnyddir Rheoli trwy Gerdded o Gwmpas yn helaeth i effeithio ar newid a symud yr ysgol ymlaen. Mae uwch arweinwyr yn cymryd rhan helaeth mewn prosiectau creadigol, gan sicrhau bod ansawdd yr hyn sy’n cael ei gynhyrchu yn uchel iawn, a gan fod yr ysgol yn defnyddio arbenigedd mewnol, mae hyn yn ymestyn y gwaith a gynhyrchir ymhellach. Mae pob un o’r staff yn cymryd rhan mewn prosiectau creadigol sy’n eu galluogi i ddefnyddio’u cryfderau eu hunain yn  effeithiol, yn ogystal â chael cymorth mewn meysydd datblygu o arbenigedd oddi mewn i’r ysgol. Caniateir amser ar gyfer cynllunio gofalus, gweithredu a gwerthuso deilliannau. Mae’r dull cydweithredol hwn yn amlwg yn y ‘System Trioedd’, sy’n sicrhau deialog a chydweithio proffesiynol o ansawdd uchel ar draws yr ysgol gyfan. 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Mae safon y gwaith a gyflawnir yn uchel flwyddyn ar ôl blwyddyn, ac mae pob un o’r plant yn cynhyrchu gwaith i safon uchel iawn. Datblygwyd y cwricwlwm trwy ymagwedd yn seiliedig ar fedrau, gan ddechrau yn y dosbarth Meithrin, ac wedyn adeiladir ar hyn flwyddyn ar ôl blwyddyn. Erbyn yr adeg y mae’r plant yn cyrraedd Blwyddyn 6, maent wedi datblygu set medrau sy’n cynhyrchu darnau o ansawdd uchel, y maent yn falch iawn ohonynt. 

Gan fod yr ymagwedd at ddysgu creadigol yn cael ei hymgorffori ar draws yr ysgol a disgyblion yn cael cyfle i brofi amrywiaeth o weithgareddau creadigol bob blwyddyn, mae sicrwydd o lefelau uchel o ymroddiad a brwdfrydedd gan ddisgyblion. Fel y gwelir mewn prosiectau cerddoriaeth, dawns a drama, mae’r plant hŷn wedi cymryd rhan am flynyddoedd lawer, gan gynnwys Partneriaid Cynradd a Phrosiect Dawns Taliesin. Rhoddir cyfle hefyd i ddisgyblion Blwyddyn 6 berfformio eu sioe ar ddiwedd blwyddyn mewn theatr broffesiynol (Theatr Dylan Thomas) i brofi’n uniongyrchol y llwyddiannau y gellir eu cyflawni yn y dyfodol. 

---

Adnoddau eraill gan y darparwr hwn