Cefnogi dysgu proffesiynol trwy ymchwil weithredu
Quick links:
Gwybodaeth am yr ysgol
Ysgol gyfun gymysg cyfrwng Saesneg 11 i 18 oed wedi’i lleoli ym mhentref Yr Hob, Sir y Fflint, yw Ysgol Uwchradd Castell Alun. Mae 1,360 o ddisgyblion ar y gofrestru, gan gynnwys 300 yn y chweched dosbarth. Mae’r ffigurau hyn yn debyg iawn i’r rheiny adeg yr arolygiad blaenorol ym mis Rhagfyr 2013.
Mae’r ysgol yn gwasanaethu ardal eang sy’n cynnwys cymunedau gwledig yn bennaf. Mae tua 7% o ddisgyblion yn gymwys am brydau ysgol am ddim, sy’n llawer is na’r cyfartaledd cenedlaethol, sef 16.5%. Mae llai na 2% o ddisgyblion yn byw yn y 20% o’r ardaloedd mwyaf difreintiedig yng Nghymru. Mae gan ryw 14% o ddisgyblion angen dysgu ychwanegol, ac mae gan ychydig dros 1% ohonynt ddatganiad o anghenion addysgol arbennig. Mae’r ddau ffigur hyn islaw cyfartaledd Cymru, sef 22.7% a 2.2% yn y drefn honno. Mae’r rhan fwyaf o ddisgyblion o gefndir gwyn, Prydeinig. Ychydig iawn o ddisgyblion sy’n rhugl yn y Gymraeg neu y mae Saesneg yn iaith ychwanegol iddynt.
Mae’r pennaeth wedi bod yn ei swydd er mis Medi 2013. Mae’r uwch arweinyddiaeth yn cynnwys dirprwy bennaeth a phedwar pennaeth cynorthwyol. Adeg yr arolygiad, roedd y dirprwy bennaeth wedi ymgymryd â rôl pennaeth dros dro am y tri mis blaenorol.
Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol
Fel rhan o weledigaeth yr uwch dîm arweinyddiaeth ar gyfer dysgu proffesiynol, penderfynodd yr ysgol ganolbwyntio ar wella gallu athrawon i arfarnu eu harfer yng ngoleuni ei heffaith ar gynnydd disgyblion. Roeddent eisiau annog eu staff i ystyried a gwella’u dulliau addysgu yn barhaus. Mae arweinwyr yn teimlo bod dysgu proffesiynol yn fwyaf effeithiol pan roddir perchnogaeth i gydweithwyr o’u datblygiad trwy ddewis personol o gyfleoedd hyfforddi priodol. Disgwylir hefyd y bydd pob un o’r staff yn cynnig eu gwasanaethau i hwyluso dysgu aelodau eraill o staff.
Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch
Mae pob un o’r cydweithwyr addysgu yn aelodau o ‘dîm ymholi’. Mae timau’n ymgymryd â phrosiectau pwnc neu faes dysgu yn seiliedig ar ymchwil. Mae pob un o’r rhain yn ymgymryd â mentrau penodol i arfarnu dulliau addysgu penodol. Mae hyn yn digwydd yn ystod amseroedd cyfarfodydd pwnc a diwrnodau hyfforddi amserlenedig. Mae cydweithwyr yn gosod targedau rheoli perfformiad gyda ffocws eu ‘tîm ymholi’ mewn cof, a thuag at ddiwedd y flwyddyn, mae timau ac unigolion yn arddangos eu prosiectau mewn digwyddiad ‘gwib-ddysgu’ blynyddol i dimau staff eraill yn ystod amser hyfforddi ysgol gyfan. Dros y tair blynedd ddiwethaf, mae themâu ymchwil gweithredu’r timau ymholi wedi cynnwys:
- gwella ysgrifennu estynedig
- meithrin dysgwyr gwell trwy wydnwch a myfyrdod
- defnyddio technoleg yn fwy effeithiol
- helpu dysgwyr i fod yn wrandawyr a meddylwyr beirniadol gwell trwy dasgau datrys problemau
- gwrth-droi ystafelloedd dosbarth/dysgu
- defnyddio’r cyfryngau cymdeithasol mewn addysgu a dysgu
- ennyn cyffro ynglŷn â rhifedd ymhlith myfyrwyr
- dysgu wedi’i arwain gan gyfoedion
- ymestyn a herio myfyrwyr trwy ddatblygu medrau meddwl lefel uwch
- cynyddu ymgysylltiad myfyrwyr â gwaith cartref
- gwneud iaith y dysgu yn weladwy mewn ystafelloedd dosbarth – cynyddu ymwybyddiaeth myfyrwyr o’u meddwl eu hunain (metawybyddiaeth)
Caiff rhaglenni ar gyfer athrawon newydd gymhwyso (ANG) eu rhedeg yn gyfan gwbl gan staff yr ysgol ac maent yn cwmpasu’r holl themâu ar gyfer cydweithwyr yn y cyfnodau datblygu cynharaf. Mae’r rhain yn ategu cyrsiau allanol a ariennir gan Gyngor y Gweithlu Addysg (CGA). Mae nifer fawr o athrawon newydd gymhwyso naill ai’n cael dyrchafiad neu gyfrifoldeb ychwanegol yn ystod tair blynedd gyntaf eu gyrfa.
Mae’r ysgol yn darparu arolygon i bob un o’r staff i bennu’r themâu datblygiad proffesiynol a fyddai o’r defnydd a’r diddordeb mwyaf iddynt. Wedyn, mae arweinwyr yn trefnu cyfres o sesiynau hyfforddi ar ôl yr ysgol, gyda phob un o’r cydweithwyr amser llawn yn mynychu o leiaf bedair o’r chwe noson a ddarperir. Caiff pedair sesiwn wahanol eu darparu bob nos, sy’n galluogi’r ysgol i fodloni mwyafrif y ceisiadau mewn blwyddyn. Arweinir sesiynau gan arbenigwyr mewnol, ac mewn nifer fach o achosion, gan ddarparwyr allanol (fel arfer am ddim). Mae nifer dda iawn o athrawon yn mynychu’r sesiynau. Mae llywodraethwyr ac aelodau o’r tîm cymorth yn dangos diddordeb diffuant a chynyddol hefyd.
Mae’r ysgol wedi sefydlu ‘Fforwm Hyfforddiant Arweinyddiaeth’ hefyd, sy’n agored i bawb, sy’n cyfarfod unwaith bob hanner tymor dros ginio. Mae hyn i bob pwrpas yn amgylchedd hamddenol ar gyfer rhannu arfer dda, ac mae cydweithwyr yn mynychu’n wirfoddol i gael mewnbwn a her ar fedrau arwain allweddol. Mae’r Fforwm Hyfforddiant Arweinyddiaeth hefyd yn ffurfio ‘melin drafod’ ar gyfer sut gall cydweithwyr sydd â diddordeb gymryd rhan fwy canolog mewn gyrru themâu ysgol gyfan ymlaen er mwyn datblygu eu medrau a’r ysgol ymhellach.
Hefyd, mae’r ysgol yn darparu hyfforddiant perthnasol gan arbenigwyr, naill ai mewn ysgolion neu sefydliadau eraill, a fydd fel arfer yn talu costau cyflenwi, o leiaf (er enghraifft GwE, CBAC, partneriaid awdurdod lleol, mentoriaid arwain hyfforddeion lleol a phrifysgolion lleol). Defnyddir diwrnodau hyfforddiant yr ysgol i ddarparu diweddariadau a thrafodaethau am ddatblygiadau ysgol gyfan yn unol â chynllun datblygu ac adroddiad hunanarfanu’r ysgol.
Beth fu effaith y gwaith hwn ar y ddarpariaeth a safonau dysgwyr?
Efallai fod llwyddiant y model yn fwyaf amlwg trwy’r ‘bwrlwm gweithio’ dynamig o gwmpas yr ysgol. Ceir ymdeimlad fod pawb yn cydweithio i helpu ei gilydd a chael eu helpu gan rai eraill yn yr ysgol. Arfernir hyfforddiant trwy holiaduron, arolygon ar-lein, sesiynau adborth wedi’u trefnu a thystiolaeth anecdotaidd. Fodd bynnag, mae rhaglen barhaus o arsylwadau gwersi a defnyddio teithiau dysgu â ffocws yn darparu tystiolaeth gref o’r cyswllt uniongyrchol rhwng datblygiad proffesiynol a dysgu o ansawdd da yn yr ystafell ddosbarth a thu hwnt.