Arweinyddiaeth cymorth ysgol effeithiol ar gyfer disgyblion dan anfantais a bregus

---

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Idris Davies 3 i 18 oed (IDS 3 i 18) yn ysgol 3 i 18 cyfrwng Saesneg a gynhelir gan awdurdod lleol Caerffili. Mae’n gwasanaethu ardaloedd Rhymni, Pontlotyn, Abertyswg, Tredegar Newydd, Fochriw a Phillipstown. Mae tua 900 o ddisgyblion ar y gofrestr, a thua 42 ohonynt yn y chweched dosbarth, a 36 ohonynt yn y dosbarth meithrin. Mae bron pob un o’r disgyblion yn siarad Saesneg fel eu hiaith gyntaf ac yn dod o gefndir gwyn Prydeinig.

Mae tua 34.1% o ddisgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim. Mae’r ysgol yn nodi bod gan ryw 8.9% o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol. Ychydig iawn o ddisgyblion sydd â datganiad o anghenion addysgol arbennig.

Penodwyd pennaeth yr ysgol ym mis Ionawr 2018, sef dyddiad agor yr ysgol. Mae’r UDA yn cynnwys pennaeth gweithredol, dau ddirprwy bennaeth, tri uwch bennaeth cynorthwyol, ynghyd â phump o arweinwyr medrau.

Caiff gweledigaeth yr ysgol ei chrynhoi yn yr arwyddair, sef ‘Pob Disgybl – Pob Cyfle – Pob Dydd’, sy’n treiddio trwy bob agwedd ar waith yr ysgol ar bob lefel.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Mae’r ysgol yn gwasanaethu cymunedau lleol sydd â lefelau uchel o amddifadedd cymdeithasol, a diffinnir bod cyfran sylweddol o ddisgyblion dan anfantais ac yn fregus. Fel arfer, mae disgyblion sydd dan anfantais yn wynebu rhwystrau rhag llwyddo yn yr ysgol oherwydd amgylchiadau niweidiol y tu hwnt i’w rheolaeth nhw, a’r dysgwyr bregus yw’r rhai a allai fod yn fwy tebygol o brofi rhwystrau emosiynol, cymdeithasol a datblygiadol rhag dysgu.

Mae proffil y disgyblion sy’n gymwys i gael prydau ysgol am ddim wedi newid yn sylweddol dros yr ychydig flynyddoedd diwethaf, ac yn 42.7% ar draws y ddau sector ar hyn o bryd. Mae 50% o ddysgwyr y sector cynradd yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim ar hyn o bryd, o gymharu â 28.8% pan agorwyd yr ysgol ym mis Ionawr 2018. O’i gymharu, mae 40.3% o ddisgyblion y sector uwchradd yn yr ysgol yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim ar hyn o bryd, o gymharu â 31.2% ym mis Ionawr 2018.

Mae effaith pandemig COVID-19 wedi cymhlethu’r rhwystrau rhag dysgu a brofir gan ddysgwyr dan anfantais a bregus yn yr ysgol, ac mae hyn wedi cael ei waethygu ymhellach gan effaith yr argyfwng costau byw. Er mwyn ymateb i’r rhwystrau a’r heriau hyn, mae wedi bod yn hanfodol i’r ysgol ddatblygu strwythur arweinyddiaeth hyblyg sy’n gallu ymateb yn gyflym ac yn fedrus i anghenion esblygol dysgwyr dan anfantais a bregus.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Wrth sefydlu’r ysgol newydd, ymgymerodd y pennaeth, ynghyd â’r corff llywodraethol, â phroses ymgynghori lawn i gynllunio a datblygu gweledigaeth yr ysgol. Roedd yn glir gan randdeiliaid fod angen i nodi a mynd i’r afael ag anghenion dysgwyr dan anfantais a bregus fod yn uchelgais ganolog i weledigaeth yr ysgol. Arweiniodd hyn at uchelgais i sicrhau’r gorau i’r holl ddisgyblion: ‘Pob Disgybl – Pob Cyfle – Pob Dydd’. Mae’r ysgol yn gobeithio cyflawni’r uchelgais hon ym mhob agwedd ar ei gwaith.

I gyflawni’r uchelgais hon, cafodd strwythur staffio newydd ei gynllunio a’i roi ar waith o fis Medi 2018 gan bennu rolau a chyfrifoldebau arweinyddiaeth ganol ac uwch arweinyddiaeth clir i ddileu a mynd i’r afael â’r rhwystrau a brofir gan ddysgwyr dan anfantais a bregus. Yn ychwanegol, ailstrwythurwyd corff llywodraethol yr ysgol a dynodwyd uwch aelod yn ‘Arweinydd y Llywodraethwyr ar gyfer Dysgwyr Dan Anfantais a Bregus’. Mae holl gyfarfodydd y corff llywodraethol llawn a chyfarfodydd pwyllgor yn cynnwys gweithgareddau cynllunio strategol, monitro a gwerthuso sy’n gysylltiedig â dysgwyr dan anfantais a bregus.

Creodd yr ysgol rôl newydd, sef ‘Arweinydd Dysgwyr Dan Anfantais a Bregus’, sydd â chyfrifoldeb am hyrwyddo’r dysgwyr hyn ac am arwain datblygu’r ddarpariaeth, olrhain a monitro dangosyddion perfformiad allweddol ar gyfer dysgwyr dan anfantais a bregus.

Mae’r Arweinydd Dysgwyr Bregus yn coladu’r holl ddata monitro sy’n gysylltiedig ag ymgysylltiad a pherfformiad dysgwyr dan anfantais a bregus trwy ddangosfwrdd ‘Cau’r Bwlch’. Wedyn, rhennir hwn gyda phob haen o arweinwyr, gan gynnwys data monitro allweddol, er mwyn llywio’r defnydd o adnoddau a hwyluso monitro effaith strategaethau. Mae’r dangosfwrdd yn ddogfen fyw ac fe gaiff ei hadolygu bob wythnos mewn cyfarfodydd uwch arweinyddiaeth a chyfarfodydd y corff llywodraethol, a’i rhannu â’r holl aelodau staff mewn cyfarfodydd staff bob hanner tymor.

Mae’r dangosfwrdd yn dwyn data monitro ynghyd sy’n cwmpasu pob agwedd ar waith yr ysgol, gan gynnwys:

• Data olrhain medrau (gan gynnwys effaith rhaglenni ymyrraeth)
• Data olrhain pynciau
• Presenoldeb
• Gwobrau a chosbau
• Ymgysylltu â’r cwricwlwm (gan gynnwys cyfle i fanteisio ar ddarpariaeth cyrsiau cyfnodau allweddol 4 a 5)
• Ymgysylltiad cwricwlaidd estynedig (er enghraifft cyfle i fanteisio ar ddarpariaeth gwersi cerddoriaeth a chlwb chwaraeon)

Trwy ddefnyddio’r data monitro hwn, gwneir yr holl gynllunio gwelliant strategol gydag ‘edau euraidd’ gwella cyflawniad dysgwyr difreintiedig a bregus wedi’i gwau trwyddo. Mae’r holl flaenoriaethau strategol o fewn y Cynllun Gwella Ysgol yn mynd i’r afael yn benodol â’r agwedd hon ar waith yr ysgol ac yn nodi’n glir y meini prawf llwyddiant sy’n gysylltiedig â gwella cyflawniad dysgwyr bregus a dysgwyr dan anfantais.

Mae rhaglen dysgu proffesiynol gynhwysfawr wedi cael ei chynllunio a’i chyflwyno i’r holl aelodau staff i sicrhau bod yr holl fentrau cysylltiedig yn cael eu rhoi ar waith yn effeithiol. Mae staff yn meddu ar ddealltwriaeth glir o anghenion yr holl ddisgyblion dan anfantais a bregus, a’r rhwystrau unigol rhag dysgu y gallent eu hwynebu, yn ogystal â’u rôl i gynorthwyo disgyblion i’w goresgyn.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Erbyn hyn, caiff gwella cyflawniad dysgwyr dan anfantais a bregus ei ymgorffori’n llawn ar draws pob agwedd ar gynllunio gwelliant yr ysgol, sydd wedi cael ei lywio’n llawn trwy fonitro data wedi’i goladu o fewn y Dangosfwrdd Cau’r Bwlch. Mae’r ysgol wedi adolygu ac ailddefnyddio dyrannu’r Grant Datblygu Disgyblion i sicrhau ei fod yn cael ei dargedu i fynd i’r afael â’r meysydd i’w datblygu a nodwyd trwy’r Dangosfwrdd Cau’r Bwlch.

Mae polisïau, systemau a gweithdrefnau clir a chynhwysfawr ar waith ar draws yr ysgol i gynorthwyo staff i gael gwared â rhwystrau rhag dysgu a llwyddo. Nodwyd bod y ddarpariaeth ar gyfer gofal, cymorth ac arweiniad yn gryfder sylweddol ac mae’n darparu ar gyfer anghenion academaidd a bugeiliol y disgyblion. Mae’r ysgol yn cyflogi staff allweddol i gefnogi’r ddarpariaeth, fel y Swyddogion Presenoldeb a Lles a’r Swyddog Cyswllt Disgyblion a Theuluoedd, a ariennir trwy’r Grant Datblygu Disgyblion. Mae’r rolau hyn yn ganolog i gynorthwyo disgyblion i oresgyn rhwystrau rhag mynychu’r ysgol sy’n eu hwynebu. Mae hyn yn cynnwys gweithio gydag asiantaethau allanol i gefnogi anghenion emosiynol a lles dysgwyr.

Mae’r ysgol yn monitro’n agos y cyfleoedd a gaiff dysgwyr dan anfantais i fanteisio ar yr holl brofiadau dysgu ac yn sicrhau bod cynrychiolaeth gyfrannol, o leiaf, yn cael ei chyflawni yn holl feysydd y ddarpariaeth. Defnyddir grwpiau llais y disgybl i ddatblygu darpariaeth y cwricwlwm a nodi meysydd i’w datblygu, a chynghori ar strategaethau i leihau rhwystrau. Er enghraifft, yn sgil adborth gan y grwpiau hyn, gall pob un o’r disgyblion fanteisio ar ddarpariaeth gyffredinol o wersi cerddoriaeth, gyda chyllid ar gyfer dysgwyr dan anfantais yn cael ei ddarparu trwy’r Grant Datblygu Disgyblion. Yn ychwanegol, mae’r ysgol yn dyrannu’r adnoddau angenrheidiol i bob adran i sicrhau bod disgyblion o gefndiroedd difreintiedig yn gallu cymryd rhan yn llawn mewn gweithgareddau. Er enghraifft, darperir cynhwysion coginio i ddisgyblion ar gyfer gwersi technoleg bwyd, a phrynwyd citiau addysg gorfforol i sicrhau bod yr holl ddisgyblion yn gallu cymryd rhan mewn gweithgareddau chwaraeon.

Ceir rhaglen glir a chynlluniedig o weithgareddau ar draws yr ysgol i godi dyheadau’r holl ddisgyblion a’u teuluoedd. Mae’r rhaglen hon yn cynnwys darpariaeth cwricwlwm ffurfiol lle mae codi proffil gyrfaoedd ar draws yr ysgol yn rhan greiddiol o addysgu yn ôl cyfnod ac adran a phrofiadau dysgu. Yn ychwanegol, ymestynnir y cwricwlwm trwy fentrau gyda phrifysgolion sydd wedi’u cynllunio’n benodol i ymgysylltu â disgyblion o gefndiroedd difreintiedig, a’u teuluoedd, er mwyn gwella cyfraddau cyfranogi a chodi eu dyheadau o oedran cynnar.

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Rhannwyd arfer gyda’r awdurdod lleol a’r consortiwm rhanbarthol trwy eu sianelau lledaenu. Mae’r ysgol hefyd wedi gwneud cyflwyniadau mewn cynadleddau ac wedi cynnal gweithdai ac ymweliadau arfer orau o ysgolion eraill.

---