Arfarnu rheolaidd i ysgogi newid a chodi safonau
Quick links:
Cyd-destun
Mae Ysgol Gynradd Gymunedol Cornist Park yn y Fflint. Mae 325 o ddisgyblion ar y gofrestr ar hyn o bryd, gan gynnwys tua 40 o ddisgyblion yn y dosbarth meithrin. Mae 11 o ddosbarthiadau oedran cymysg yn yr ysgol. Mae tua 15% o ddisgyblion yn gymwys am brydau ysgol am ddim.
Mae gan ryw 17% o ddisgyblion yr ysgol anghenion dysgu ychwanegol. Ychydig iawn o ddisgyblion sydd â datganiad o anghenion dysgu ychwanegol. Ychydig iawn o ddisgyblion sy’n siarad Cymraeg gartref, yn dod o gefndiroedd ethnig lleiafrifol neu’n derbyn cymorth ar gyfer Saesneg fel iaith ychwanegol.
Cam 1: Arfarnu’r cwricwlwm presennol o fewn trefniadau hunanarfarnu ehangach
Archwiliodd yr ysgol ei darpariaeth bresennol ar gyfer y cwricwlwm i arfarnu cryfderau a meysydd i’w gwella. Yn benodol, bu’r ysgol yn ystyried pa mor dda yr oedd ei chwricwlwm a’i haddysgeg yn cyd-fynd â’r pedwar diben a’r meysydd dysgu a phrofiad a amlinellir yn Dyfodol Llwyddiannus, (Donaldson, 2015).
Sicrhaodd arweinwyr yr ysgol fod staff a llywodraethwyr yn cymryd rhan mewn arfarnu’r cwricwlwm trwy gyfarfodydd pwyllgor cwricwlwm a diwrnodau hyfforddi. Nodwyd cryfderau nodedig yng ngwaith hunanarfarnu’r ysgol.
Roedd y rhain yn cynnwys:
- dull thematig o gynllunio a chyflwyno’r cwricwlwm
- defnydd effeithiol o lais y disgybl wrth gynllunio profiadau dysgu
- darpariaeth i ddatblygu medrau meddwl a dysgu ar y cyd y disgyblion
- defnyddio strategaethau asesu ar gyfer dysgu yn llwyddiannus
Nododd yr ysgol hefyd ei bod yn llwyddiannus o ran datblygu agwedd ‘gallu gwneud’ ymhlith disgyblion, gan eu helpu i ddod yn bobl ifanc hyderus ac uchelgeisiol. Canfu arweinwyr nad oedd disgyblion yn ofni gwneud camgymeriadau a’u bod yn fodlon mentro’n bwyllog, gyda chymorth gan oedolyn.
At ei gilydd, dangosodd gweithgarwch hunanarfarnu fod gan yr ysgol lawer o flociau adeiladu ar gyfer y cwricwlwm newydd sydd ar waith, a’i bod mewn sefyllfa gadarnhaol iawn i gyflwyno rhagor o newidiadau yng ngoleuni Dyfodol Llwyddiannus, (Donaldson, 2015).
Nododd yr ysgol feysydd i’w datblygu trwy archwilio’r cynllunio. Roedd y rhain yn cynnwys yr angen i wella darpariaeth ar gyfer y celfyddydau mynegiannol. Defnyddiodd yr ysgol y wybodaeth hon i gynllunio ar gyfer gwelliant pellach.
Cam 2: Cynllunio a pharatoi ar gyfer newid
Daeth yr agweddau llai datblygedig ar y ddarpariaeth yn ganolbwynt i ‘wythnosau cwricwlwm creadigol’. Roedd yr ysgol eisiau darparu cyfleoedd gwell i ddisgyblion ddefnyddio doniau a medrau creadigol fel dawns, drama a cherddoriaeth trwy gydol y flwyddyn. Cynhaliodd yr ysgol arbrawf ag wythnosau thema ar destunau fel ‘wythnos amlddiwylliannol’ ac ‘wythnos Ysgolion Iach’. Bu timau o athrawon yn cynllunio’r wythnosau o dan benawdau’r meysydd dysgu a phrofiad. Buont yn chwilio am gyfleoedd i ddatblygu ystod lawn o fedrau ar draws y meysydd dysgu a phrofiad a gwnaed cysylltiadau effeithiol rhwng y meysydd dysgu o fewn cyd-destunau difyr.
Erbyn hyn, mae athrawon yn cynllunio gan ddefnyddio’r meysydd dysgu a phrofiad fel penawdau tra’n sicrhau bod llythrennedd, rhifedd a chymhwysedd digidol yn parhau i fod yn ganolog i gynllunio. Maent yn fwy cyfarwydd a hyderus â’r meysydd dysgu a phrofiad ac yn meddwl yn fwy cydwybodol ynglŷn â sut i wneud y mwyaf o gyfleoedd dysgu.
Mae’r ysgol yn rhoi blaenoriaeth uchel i gyfathrebu rheolaidd ac effeithiol tra’n cynllunio ar gyfer newid. Mae uwch arweinwyr yn rhoi’r wybodaeth ddiweddaraf i randdeiliaid am ddatblygiadau. Maent yn mabwysiadu ymagwedd gadarnhaol a brwdfrydig, gan sicrhau staff bod mentro’n bwyllog yn dderbyniol ac yn ofyniad wrth roi newid ar waith. Maent yn annog staff i fod yn ‘gyfranwyr uchelgeisiol, abl, moesegol, iach, cymwys, mentrus a chreadigol’.
Hyd yma, mae arweinwyr wedi neilltuo amser hyfforddi ar gyfer staff er mwyn iddynt ymgyfarwyddo â ‘Dyfodol Llwyddiannus’, (Donaldson, 2015) ac i archwilio arferion presennol ochr yn ochr â’i argymhellion. Mae’r cyfarfodydd hyn yn creu cyfleoedd gwerthfawr i rannu arfer orau ‘yn fewnol’, er enghraifft trwy gyfarfodydd tîm ar y cyd. Mae staff yn elwa ar hyfforddiant a gynigir gan y consortiwm rhanbarthol a’r awdurdod addysg lleol. Cynhelir ymweliadau rheolaidd ag ysgolion eraill, a chan ysgolion eraill, i rannu arfer dda a syniadau ynglŷn â newid i gwricwlwm mwy arloesol.
Mae disgyblion hŷn yn ymwybodol o adroddiad yr Athro Donaldson ac o rai o oblygiadau hyn ar gyfer eu dysgu. Mae’r ysgol yn rhoi cyfleoedd gwerthfawr iddynt weithio yn unol â’r pedwar diben. Caiff disgyblion gyfleoedd gwerth chweil i fod yn greadigol a defnyddio technoleg ddigidol i wella eu profiadau a’u dealltwriaeth yn yr ystafell ddosbarth. Maent yn deall bod angen defnyddio a datblygu eu medrau llythrennedd a rhifedd ar draws y cwricwlwm a’i bod yn bwysig cael nodau ac uchelgeisiau i wneud eu gorau.
Mae llywodraethwyr yn mynychu cyfarfodydd y pwyllgor cwricwlwm i gael dealltwriaeth gadarn o ddatblygiadau cenedlaethol o ran datblygu’r cwricwlwm. Maent yn ymwybodol o’r targedau yng nghynllun datblygu’r ysgol a’r modd y mae’r rhain yn ymwneud â Dyfodol Llwyddiannus, (Donaldson, 2015).
Cam 3: Cyflawni newid
Mae gwaith hunanarfarnu a pharatoadol yr ysgol wedi eu galluogi i newid y cwricwlwm yn esmwyth ac effeithiol. I ddechrau, aeth yr ysgol i’r afael â gwendidau neu fylchau yn y meysydd dysgu a phrofiad trwy gynllunio wythnosau cwricwlwm creadigol. Erbyn hyn, mae’r ysgol yn sicrhau bod addysgu a dysgu o ddydd i ddydd yn cynnal ffocws cyson ar nodau’r cwricwlwm newydd. Mae athrawon yn cynllunio’r cwricwlwm yn thematig ar draws y meysydd dysgu a phrofiad, gyda chysylltiadau eglur â Fframwaith y Cyfnod Sylfaen, y Cwricwlwm Cenedlaethol, y Fframwaith Llythrennedd a Rhifedd a’r Fframwaith Cymhwysedd Digidol. O ganlyniad, caiff disgyblion gyfleoedd rheolaidd a chynlluniedig i ddatblygu, ymestyn a chymhwyso eu medrau ar draws pob maes dysgu.
Mae athrawon yn defnyddio strategaethau penodol i ddatblygu medrau ac ymddygiadau hanfodol ymhlith disgyblion, er enghraifft i wella medrau darllen ac agweddau ar les, fel ymddygiad a pherthnasoedd iach. Mae’r defnydd effeithiol o brofiadau dysgu digidol a’r ‘ysgol goedwig’ wedi gwella cymhelliant dysgwyr, ymgysylltu â dysgwyr a safonau dysgwyr.
Mae rhieni ar draws yr ysgol wedi cael cyfle hefyd i ddod i ddosbarthiadau ar gyfer boreau ‘rhannu’r dysgu’. Mae hyn yn gyfle i athrawon dosbarth ddangos ymagweddau dysgu thematig trwy amrywiaeth eang o feysydd pwnc.
Cam 4: Arfarnu newid
Mae’r ysgol yn gweithredu cylch cyson o arfarnu, adolygu, monitro a newid. Caiff targedau ar gyfer datblygu’r ysgol gyfan eu gosod mewn tri maes craidd llythrennedd, rhifedd a chymhwysedd digidol fel ysgogwyr y cwricwlwm newydd. Mae arweinwyr yn arfarnu effaith gwelliannau trwy ganolbwyntio ar berfformiad disgyblion yn erbyn targedau penodol sydd ynghlwm wrth bob maes. Bydd y meysydd hyn yn dod yn ffocws hefyd ar gyfer rheoli perfformiad, arsylwadau gwersi a chraffu ar waith.
Enghraifft benodol o newid sydd eisoes wedi gwella safonau yw dysgu digidol, sydd wedi dangos cymwyseddau gwell o ran TGCh, wedi cyfoethogi’r cyfleoedd llythrennedd a rhifedd, ac wedi cynyddu dawn greadigol, hunan-barch a chymhelliant disgyblion. Mae enghraifft arall, sef Grym Darllen, wedi galluogi’r disgyblion i ddatblygu ymatebion mwy ystyrlon i’r hyn y maent yn ei ddarllen, gan ddarparu strategaethau i archwilio testunau’n fanylach a gyda dealltwriaeth fanylach.